meti elefltiren yaz›lar nedeniyle gazetesi
kapat›ld›. Ayn› y›l üniversite reformun-
da kadro d›fl› b›rak›l›nca emekliye ayr›l-
d›.
Eserleri:
fiiî Mezhebi ve Menbalar›
(1892),
‹slâm ve Ahund
(1900),
‹slâm-
l›kta Kad›n
(1901),
Üç Medeniyet
(1927),
Türk Teflkilât-› Esasiyesi
(1925),
Hindistan ve ‹ngiltere
(1927),
Türk Hu-
kuk Tarihi
(1931),
Serbest ‹nsanlar Ül-
kesinde
(1936),
Devlet ve Fert
(1936),
Ben Neyim?
(1936),
‹ran ve ‹nk›lâb›
(1941),
Gönülsüz Olmaz
(1942),
‹htilâl
mi ‹nk›lâp m›?
(1942),
Serbest F›rka
Hat›ralar›
(1950).
A¤ao¤lu, Süreyya
1904 Kafkasya
29 Aral›k 1989 ‹stanbul
Cumhuriyet döneminin ilk kad›n avuka-
t›, kad›n haklar› savunucusu. Siyaset
adam› Ahmet A¤ao¤lu’nun k›z›, Samet
A¤ao¤lu’nun ablas›d›r. ‹stanbul K›z Li-
sesi’nde okudu. 1924’te ‹stanbul Hukuk
Fakültesi’ni bitirdikten sonra Dan›fl-
tay’da raportörlük yapt›. 25 Aral›k
1927’de Türkiye’nin ilk kad›n avukat›
olarak çal›flmaya bafllad›. Hukuk ve ka-
d›n haklar› konular›nda makaleler yazd›.
1948’de Uluslararas› Kad›n Hukukçular
Federasyonu’na seçildi ve iki y›l bafl-
kanl›¤›n› yapt›. “Londra’da Gördükle-
rim” (1946) ve an›lar›n› anlatt›¤› “Bir
Hayat Böyle Geçti” (1975) adl› kitapla-
r› yay›mland›.
A¤ar, Reflit (Reflit A¤a)
1875 Ad›yaman
27 Nisan 1935 ‹stanbul
Birinci TBMM Malatya milletvekili. Si-
vas Kongresi’nin toplanmas›ndan sonra
Millî Mücadele’ye kat›ld›. 26 Temmuz
1920’de, Birinci TBMM’ye Malatya
milletvekili olarak seçildi. Ölümüne dek,
önceMalatya, ard›ndan Gaziantepmillet-
vekili olarak parlamentoda görev yapt›.
A¤ral›, Ali Fuad
1878 A¤ra Köyü/Midilli
11 May›s 1957 ‹zmir
‹kinci TBMM ‹stanbul milletvekili. Mül-
kiye Mektebi’ni (1903) ve Hukuk Mekte-
bi’ni (1908) bitirdi. 1909’da Türkiye’nin
ilk hukuk doktoru oldu. Frans›zca, Farsça
ve Arapça ö¤rendi. Çeflitli illerde defter-
darl›k yapt› (1914-1917). ‹stanbul’un iflga-
li sonras› kaçarak ‹zmir-Akhisar Cephe-
si’nde görev ald›. 1923’ten 1927’ye kadar
Divan-› Muhasebat (Say›fltay) baflkanl›-
¤›ndabulundu.1923LozanKonferans›’na
müflavir olarak kat›ld›. ‹kinci TBMM’ye
‹stanbul milletvekili seçildi ve 1946’ya
dek ‹stanbul ve Elâz›¤ milletvekili olarak
parlamentoda yer ald›. 1934’te Bay›nd›r-
l›k, 1934-1944 aras› ‹smet ‹nönü, Celâl
Bayar, Refik Saydam ve fiükrü Saraço¤lu
hükûmetlerinde aral›ks›z on y›l maliye ba-
kanl›¤› yapt›. Resmî harcamalardaki titiz-
li¤iyle ünlendi. 1946’da görüfl ayr›l›¤› ne-
deniyle milletvekilli¤inden ayr›l›p siyaseti
b›rakt›.
A¤r›
Cumhuriyet döneminde afliret ayaklan-
malar›na sahne olan Do¤u Anadolu Böl-
gesi’nde il. Ad›n› A¤r› Da¤›’ndan al›r.
1514’te de Osmanl› topraklar›na kat›ld›.
1828, 1855, 1877 ve 1914’te dört kez
Rus iflgaline u¤rad›. 20.yüzy›l bafllar›nda
Erzurum vilâyetine ba¤l› Bayaz›t sanca¤›
içinde yer ald›. I.Dünya Savafl› s›ras›nda
Rusya’da Sovyet yönetiminin kurulma-
s›yla kentteki Rus iflgali sona erdi. Ancak
Mondros Mütarekesi’nin hemen ard›n-
dan Ermeni Taflnak hükûmetinin A¤r›’da
etkinlikleri büyük ölçüde artt›. Taflnak
güçleri ile TBMM Hükûmeti’ne ba¤l›
kuvvetler aras›ndaki çat›flmalar 3 Aral›k
1920’de imzalanan Gümrü Antlaflma-
s›’yla sona erdi. Fakat bir süre sonra Tafl-
nak yönetiminin yerini alan Sovyet yöne-
timiyle imzalanan Moskova (16 Mart
1921) ve Kars antlaflmalar›yla (13 Ekim
1921) bugünkü s›n›rlar› belirlendi. Cum-
huriyet’in ilân›ndan sonra 1927’de il
merkezi, Karaköse’ye tafl›nd›. 1938’de il
merkezinin ad› A¤r› olarak de¤ifltirildi.
A¤r› Ayaklanmalar›
A¤r› Da¤› yöresinde 1926-1930 y›llar›
aras›nda baflgösteren iki ayaklanma. ‹bra-
him Huso Telli önderli¤indeki baz› afliret-
lerin 14 May›s 1926’da yönetime karfl›
bafllatt›klar› ilk ayaklanma ordu birlikle-
rince bast›r›ld›, ayaklanmac›lar›n ço¤u
‹ran’a kaçt›. 1929’da bölgede iyice güçle-
nen Kürt milliyetçi örgütü Hoybun’un as-
kerî lideri ‹hsan Nuri, ‹brahim Huso Telli
ve H›n›s Ermenilerinden Zilan Bey ad›yla
tan›nan Ardafles Muradyan önderli¤indeki
isyanc›lar, Türkiye s›n›rlar› içindeki baz›
afliretlerin deste¤inde bölgede isyanlar ç›-
kard›. ‹kinci ayaklanma, ‹ran’a kaçan afli-
retlerin, s›n›r köylerine düzenledikleri sal-
d›r›yla bafllad›. Jandarma taraf›ndan püs-
kürtülenayaklanmac›lar,tekrar‹ran’akaç-
t›ysa da ‹ran hükûmetiyle yap›lan müflte-
rek harekât sonras› 11A¤ustos 1930’da is-
yan bast›r›ld›. Yakalanan 34 ayaklanmac›
20
A¤ao¤lu, Süreyya
Ali Fuad A¤ral›
Süreyya A¤ao¤lu
Ahmet A¤ao¤lu
1938’den önceki ad› Karaköse olan A¤r›’dan bir görünüm.
