40
Ali Galip Olay›
Ali Galip Bey Sivas’ta
Ali Kemal Bey’in daha Amasya’dayken haberim olmad›¤›n› arz etti¤im genelgesi, me-
murlar›n ve halk›n kafas›n› gerçekten de buland›rm›fl. Her yerde eksik olmayan men-
fî ruhlu kimseler derhal aleyhimde propagandaya ve faaliyete geçmifller.
Bu yoldaki baltalay›c› gösteri ve hareketlerin en önemlisi Sivas’ta haz›rlanmaya
bafllanm›fl.
Müsaade buyurursan›z bunu k›saca anlatay›m : Dahiliye Nâz›r› Ali Kemal Bey’in, bu
genelge ile verdi¤i emrin tarihi olan 23 Haziran günü, Sivas’ta Ali Galip Bey ad›nda bi-
ri, on kadar adam›yla haz›r bulunuyormufl. Bu kifli, ‹stanbul’dan Elâz›¤ valisi olarak
gönderilmifl olan Kurmay Albay Ali Galip’tir. Sözde o ilin ikinci derecede memurlar› ol-
mak üzere, birtak›m insanlar› da ‹stanbul’dan seçmifl, birlikte götürüyor.
Ali Galip, yol üzerinde bulunan Sivas’ta kalm›fl. Özel bir görevi oldu¤una flüphe etme-
mek gereken Ali Galip, orada derhal kuvvetli taraftarlar bulmufl. Görevini hakk›yla ye-
rine getirebilmek için tertip ve tedbirler almaya bafllam›fl.
Dahiliye Nezareti’nin, aleyhimdeki emri gelir gelmez, faaliyet bafllam›fl. Si-
vas sokaklar›nda benim hain, asi, zararl› bir adam oldu¤uma dair du-
varlara yaftalar yap›flt›r›lm›fl.
Kendisi de, bir gün, Sivas’ta vali bulunan Reflit Pafla merhumun
yan›na giderek, Dahiliye Nezareti’nin emrinden bahsettikten
sonra, Sivas’a gitti¤im takdirde hakk›mda uygulayaca¤› ifllemi
sormufl.
Reflit Pafla ne yap›labilece¤ini sordu¤unda Ali Galip, “Ben senin
yerinde olsam, derhal kollar›n› ba¤lar ve tutuklar›m. Senin de
böyle yapman gerekir” demifl.
Reflit Pafla, bu iflin bu kadar basit olaca¤›na inanamam›fl. Konufl-
ma hayli uzam›fl. Konuflmaya kat›lanlar ço¤alm›fl... Öyle ki, bir k›-
s›m halk, verilecek karar› anlamak üzere toplanm›fl...
(.........)
fiimdi Efendiler, bak›fllar›m›z› yeniden Sivas’ta, b›rakt›¤›m›z tabloya
çevirelim :
Ali Galip Bey ile Reflit Pafla aras›nda, bana karfl› uygulanacak ifllemin
tart›fl›lmas› sahnesine...
Tart›flman›n k›z›flt›¤› bir s›rada, Reflit Pafla’n›n eline, benim Tokat’tan çekilen telgra-
f›m› verirler. Reflit Pafla, haberi Ali Galip Bey’e uzat›r. “‹flte kendisi geliyor, buyurun,
tutuklay›n!” der. Reflit Pafla, telgrafta yaz›l› olan hareket saatini görünce hemen ken-
di saatini ç›kar›r, bakar... “Efendim geliyor de¤il, gelmifl olacakt›r” diye ilâve eder.
Bunun üzerine Ali Galip, “Ben tutuklar›m dedimse, benim il s›n›rlar›m içinde olursa tu-
tuklar›m, demek istedim” deyince, toplant› hâlinde bulunanlar› bir heyecan kaplar...
Hep birden, “Haydi öyleyse karfl›lamaya gidelim” diyerek toplant›ya son verirler. …
(.........)
Bundan sonra, do¤ruca Kolordu Komutanl›k binas›na gittim ve hemen maiyeti ile bir-
likte Ali Galip’i ve onun yardakç›s› olduklar›n› anlad›¤›m fesatç›lar› getirttim. Onlara
ne yapt›¤›m› anlatarak, zaten yeterince yorgunluk vermifl oldu¤una flüphe etmedi¤im
ayr›nt›lar› uzatmak istemem.
Yaln›z, bir noktaya iflaret etmekle yetinece¤im.
Efendiler, Ali Galip, karfl›laflt›¤› bu kötü davran›fltan sonra, bana bildirecek baz› gizli
fleyleri oldu¤unu söyleyerek, gece yaln›z olarak yan›ma geldi. Kabul ettim. Davran›fl-
lar›n›n d›fl görünüflüne önem vermemekli¤imizi rica ile, Elâz›¤ valili¤ini kabul ederek
gelmekten maksad›n›n, benim yolumda hizmet etmek oldu¤unu ve Sivas’ta kal›fl›n›n,
benimle buluflup benden direktif almak maksad›na dayand›¤›n› aç›klamaya ve bin
türlü delillerle ispata çal›flt›. Bizi sabaha kadar oyalamak suretiyle baflard›¤›n› da iti-
raf etmeliyim.
(.........)
Ali Galip Olay›
fiimdi Efendiler, Millî Mücadele tarihimizde önemli bir olay durumunda olan Ali Galip
konusu üzerinde biraz daha aç›klamal› bilgi vereyim:
Efendiler, daha Temmuz bafl›nda, Erzurum’da bulundu¤umuz s›ralarda Celâdet ve
Kâmuran Ali adlar›nda iki flahs›n yabanc›lar taraf›ndan, bol para ile ‹stanbul’dan Kür-
distan’a gönderilece¤i, bunlar›n y›k›c› propaganda ve aleyhte k›flk›rt›c›l›k yapmakla
görevlendirildikleri; bir iki gün içinde hareket etmifl ve edecek olduklar› haberi al›n-
d›. Bu haber üzerine, bunlar›n da¤da¤aya meydan verilmeden gözetlenerek
yakalanmalar› gere¤ini 3 Temmuz tarihinde Diyarbak›r’da 13’üncü Kolor-
du Komutan›’na, ayr›ca Kurmay Baflkan› Halit Bey’e ve Canik Mutasar-
r›f›’na bildirdim.
20 A¤ustos’ta 13’üncü Kolordu Komutan›’na verdi¤im emirde, ad›
geçen kimselerin ‹stanbul’dan hareket ettiklerinin bildirildi¤ini
ve al›nacak tedbirler aras›nda, özellikle Mardin istasyonunun s›-
k› bir kontrol alt›nda tutulmas›n›n uygun olaca¤›n› yazd›m.
Sivas Kongresi’nin ikinci günü, yani 6 Eylül tarihinde, “Bedir-
hanl› ailesinden Celâdet ve Kâmuran ile Diyarbak›rl› Cemil
Paflazade Ekrem adlar›nda üç flahs›n, yanlar›nda, vaktiyle Di-
yarbak›r ilinde aleyhimizde propaganda yapan bir yabanc› su-
bay bulundu¤u halde silâhl› Kürtlerin koruyuculu¤unda Elbistan
ve Akçada¤ üzerinden Malatya’ya geldikleri, orada Mutasarr›f ve
Belediye Baflkan› taraf›ndan karfl›land›klar›” 13’üncü Kolordu’nun
yaz›s›ndan anlafl›l›yor. 15’inci Kolordu Komutan› Kâz›m Karabekir
Pafla’n›n 3’üncü Kolordu Komutanl›¤›’na bununla ilgili olarak gönderdi-
¤i 6 Eylül 1919 tarih ve 529 say›l› flifresinde verilen bilgide, “Yabanc› su-
bay›n, Türk, Kürt ve Ermeni nüfusunu incelemek üzere, ‹stanbul Hükû-
meti’nin izniyle dolaflt›¤›n› söyledikleri; Malatya’da bulunan süvari alay›-
n›n mevcudunun azl›¤› yüzünden bunlar› tutuklamaya cesaret edemedi-
¤i, bununla birlikte hemen tutuklanmalar› için ‹stanbul’a baflvuruldu¤u 13’üncü Kolor-
du’dan bildirilmifltir. Bu adamlar›n ne maksatla, hangi görevle, nereleri gezecekleri
konusunda bildiklerini Harput Valisi’nden sordum” denilmekte idi. (Belge: 56) Harput
Valisi Ali Galip Bey’dir. Bu adamlar›n ne maksatla geldiklerini 3 Temmuz tarihinden
beri bilmekteyiz. Befl on silâhl› Kürd’e karfl› bir süvari alay›n›n mevcudu az görülmüfl,
tutuklanmalar›na cesaret edilememifl; as›l hayret verici olan husus, bunlar›n tutuk-
lanmas› için ‹stanbul’a baflvurulmufl oldu¤u haberidir.
Bu küçük ve önemsiz gibi görünen noktalar›, o zamanki durum de¤erlendirmesinde,
dikkate de¤er anlay›fl ve zihniyet farklar›n›n bulundu¤unu göstermesi bak›m›ndan
kaydediyorum.
Diyarbak›r’da, 13’üncü Kolordu Komutan›’n›n tutumu flüpheli görüldü¤ünden, do¤ru-
dan do¤ruya bu kolordunun Kurmay Baflkan›’na 3’üncü Kolordu Komutan›’n›n imza-
s›yla 1 Eylül 1919 tarihinde yaz›lan (kifliye özel) flifrede, Vali Galip, Malatya Mutasarr›-
f› Halil, Kâmuran, Celâdet ve Ekrem Bey’lerle beraber ‹ngiliz binbafl›s›n›n mutlaka ya-
kalan›p Sivas’a gönderilmeleri için Elâz›¤’da bulunan 15’inci Alay Komutan› ‹lyas
▲
Malatya’da toplananlar›n tutuklanma-
s›n› emretti. ‹lyas Bey, Malatya’ya
vard›¤›nda Ali Galip, Binbafl› Noel ve
yandafllar› Kâhta yönüne kaçt›lar. Ali
Galip ise Halep üzerinden ‹stanbul’a
ulaflt›. Binbafl› Noel, yurt d›fl›na ç›ka-
r›ld›. ‹stanbul Hükûmeti’nin bu girifli-
mini Mustafa Kemal Pafla, Sivas
Kongresi s›ras›nda yay›mlad›¤› bir bil-
diriyle olaya tepkisini aç›klad›. Daha
sonra Mustafa Kemal, Dahiliye Nâz›r›
Adil Bey’e, bu engelleme giriflimini
düzenlemesinden dolay› kendisini suç-
layan bir telgraf yollad›. Ali Galip Ola-
y›’n›n aç›klanmas›, Damat Ferit Hükû-
meti’ni de zor durumda b›rakt› ve bir
süre sonra hükûmetin istifa nedenle-
rinden biri olan bu olay› Mustafa Ke-
mal Atatürk, Nutuk’ta ayr›nt›lar›yla
anlatt›.
Ali Galip Bey
AL‹ GAL‹P OLAYI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
