49
Ali R›za Pafla
1860 ‹stanbul
31 Ekim 1932 ‹stanbul
Balkan Savafl›’nda Garp Ordusu Bafl-
komutanl›¤›’na getirilen Osmanl›
sadrazam›. Jandarma Binbafl›s› Tahir
Efendi’nin o¤ludur. Harbiye’yi bitir-
di. Bir süre ayn› okulda ö¤retmenlik
yapt›. Yemen isyan› dolay›s›yla Ye-
men’e gönderildi ve oradayken müflir
(mareflal), 1908’de de harbiye nâz›r›
oldu. Balkan Savafl›’nda Garp Ordusu
baflkomutanl›¤› yapt›. 2 Ekim
1919’da sadrazaml›¤a getirildi. Sad-
razaml›¤› s›ras›nda Bahriye Nâz›r›
Salih Pafla’y› Amasya’ya göndererek
Mustafa Kemal ve arkadafllar› ile
Amasya Protokolü’nü imzalatt›. Sad-
razaraml›¤› s›ras›nda, ‹stanbul Hükû-
meti’yle Anadolu aras›ndaki iliflkiler
bir ölçüde yumuflad›. 8 Mart 1920’de
yerini Salih Pafla’ya b›rakt›. Befl ay
süren sadrazaml›¤›ndan sonra Naf›a
(1920) ve Dahiliye (1921) nâz›rl›kla-
r›nda bulundu. 3 Kas›m 1922’de Os-
manl› Hükûmeti’nin di¤er üyeleriyle
birlikte istifa etti.
Ali R›za Pafla
Efendiler, Ferit Pafla Kabinesi’nin düfltü¤ünü ve Ali R›za Pafla’n›n ka-
bine kurmak üzere görevlendirildi¤ini 2/3 Ekim 1919 tarihinde yazd›-
¤›m bir genelge ile bütün millete bildirdim. Bu genelgenin bir sureti-
ni de bilgi için yeni sadrazama verdim.
2 Ekim günü, yeni kabine baflkan›yla ba¤lant› kurmaya çal›flt›k. Erte-
si günü Meclis-i Vükelâ’n›n (Vekiller Heyeti) oturumunda Heyet-i
Temsiliye ile görüfleceklerine söz verilmiflti.
Arz etti¤im bu genelgedeki belli bafll› noktalar flunlard› :
1) Yeni kabine, Erzurum ve Sivas Kongreleri’nde be-
lirlenen ve tespit edilen milli teflkilât ve gayelere
sayg›l› oldu¤u takdirde, Kuvâ-yi Milliye ona yar-
d›mc› olacakt›r.
2) Yeni kabine, Meclis-i Millî’nin toplanmas›yla fiilî
denetleme görevine bafllan›ncaya kadar, milletin
kaderi ile ilgili herhangi bir taahhüde girmeye-
cektir.
3) Bar›fl Konferans›’na tayin edilecek temsilciler,
millî davay› gerçekten kavram›fl ve milletin güve-
nini kazanm›fl bilgili ve yetenekli kimselerden se-
çilecektir.
Bildiride, bu sayd›¤›m ilkelerin, yeni kabine taraf›ndan kabul edilmesi-
nin teklif edilece¤i aç›kland›ktan sonra, “bu konuda baflkaca görüflleri
varsa, yar›n ö¤leye kadar hemen bildirilmesi” iste¤inde bulunuldu.
(.........)
Ali R›za Pafla, bugün, Saray’a ant içmek üzere gideceklerinden telg-
raf›n›za yar›n cevap verilece¤i bildirildi.
Ali R›za Pafla Kabinesi’nde Sezilen Karars›zl›k
Biz, baz› tav›rlardan, Ali R›za Pafla Kabinesi’nde bir çekingenlik, bu
kabineyi oluflturan flah›slar›n da kafalar›nda bir bulan›kl›k sezer gibi
olduk. Onun için baz› tedbirler almay› uygun gördük.
Ayn› gün bir genelge yazd›k. Bunda, “hükûmet ile millet aras›nda gö-
rüfl ve gaye birli¤inin sa¤land›¤› bir tebli¤ ile bildirilinceye kadar es-
kiden oldu¤u gibi resmî haberleflmenin kesilmifl bir durumda bulun-
durulmas›” gere¤ini bildirdik (Belge: 29).
Bundan baflka, her taraftan gelen teklif ve görüflleri birlefltirerek,
bütün kolordu komutanlar›na ve Millî Mücadele’ye yard›mc› olan va-
lilere de 3 Ekim günü, baz› gizli tebli¤lerde bulunduk.
(.........)
Efendiler, yeni sadrazamdan bekledi¤imiz cevap nihayet geldi, fludur:
Çok ivedi
Sadaret, 4.10.1919
Sivas’ta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Delegelerine
‹lgi : 2 ve 3 Ekim 1919
Erzurum ve Sivas Kongrelerinde, tayin ve tespit edil-
di¤i, telgraflar›nda bildirilen teflkilât ve gayelerin ne-
den ibaret oldu¤u Vekiller Heyeti’nce bilinmedi¤in-
den, durumun gere¤i incelenmek üzere her fleyden
önce söz konusu kongrelerin kararlar›n›n acele ola-
rak bildirilmesi istenmektedir, efendim.
Sadrazam
Ali R›za
Sadaret, 4.10.1919
Sadrazam Pafla ve sayg›de¤er arkadafllar›n›n -içlerinde biraz sonra
görülece¤i üzere, Kuvâ-yi Milliye’nin temsilcisi olarak kabineye gir-
di¤ini söyleyen Cemal Pafla’n›n da bulunmufl olmas›na ra¤men- hü-
kûmeti kurmufl olduklar› güne kadar, millî gayelerin neden ibaret ol-
du¤unu bilmediklerini söylemeleri, flafl›lacak bir fley de¤il midir?
Bundan daha da çok dikkati çeken nokta, millî gayelere uyup uyma-
mak konusunda karar verebilmek için, öncelikle kongrelerin kararla-
r›n› istemifl olmalar›d›r. Oysa, bu kadar da¤da¤aya ve uygulanmas›,
selefi Ferit Pafla’n›n düflmesine yol açan kongrelerin kararlar›n› bil-
memeleri düflünülebilir miydi?
Maksatlar›n›n zaman kazanmak ve bize karfl› hiçbir taahhüde gir-
meksizin, yeni ve fleytanca tedbirlerle milleti aldatarak, kendini gös-
termifl olan dayan›flma ve ba¤l›l›¤› gevfletmek oldu¤una asla flüphe
etmedim. Ancak, e¤er aradaki ba¤lar kopar›lacaksa ben de her fley-
den önce onlar›n bütün içyüzlerini milletin gözü önüne serecek bir
davran›fl› tercih ettim. Bu yüzden, Sadrazam›n ve sayg›de¤er arka-
dafllar›n›n iste¤ini yerine getirdim. 4 Ekim 1919 tarihli telgrafla, kong-
renin bildirisini oldu¤u gibi, tüzü¤ün de yaln›z teflkilâtla ilgili ana
noktalar›n› özet olarak bildirdim. Hiçbir yerden hükûmetle resmî ya-
z›flmalara giriflilmemesi için yeniden genel tebli¤ler yap›ld›
(Belge: 131).
Efendiler, ayn› gün flöyle bir telgraf ald›m :
C:
Baflkanl›¤›m alt›nda kurulmufl olan yüce kabine, mil-
letin iste¤ine uygun olarak, vatan›n saadet ve selâ-
metini sa¤lamak için sars›lmaz bir kararl›l›kla çal›fl-
ma konusunda tam bir görüfl birli¤ine varm›fl bulun-
maktad›r. Osmanl› toplulu¤unda birli¤in sa¤lanmas›,
millî ba¤›ms›zl›¤›n korunmas›, yüce hilâfet ve salta-
nat makam›n›n dokunulmazl›¤›, Anayasa hükümleri
gere¤ince, hiç flüphe yok ki, bütün bir milletin irade-
sine dayan›larak gerçeklefltirilebilecektir. Ateflkes
Anlaflmas›’n›n yap›ld›¤› tarihteki s›n›rlar içinde kalan
▲
AL‹ RIZA PAfiA KAB‹NES‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
