42
Ali Galip Olay›
Vali Ali Galip’in ve Bedirhanl›lar ile Cemil Paflazade’nin yapt›klar› propagandan›n et-
kisini kald›rmak için, Elâz›¤ ve Dersim Bölgesi ile iliflkisi oldu¤unu bildi¤im ve Ke-
mah’ta bulunan Hâlet Bey’e (eski milletvekili) 9 Eylül’de Elâz›¤’a hareket etmesini ve
Haydar Bey’le ba¤lant› kurmas›n› yazd›m (Belge: 65). Ay›n sonuna do¤ru oraya vard›.
Van valisi bulunan Haydar Bey de Elâz›¤ valili¤i görevine bafllamak üzere Erzu-
rum’dan yola ç›kar›lm›flt›. Haydar Bey, 15’inci Kolordu’ya ba¤l› olup Mamahatun’da bu-
lunan bir süvari alay› ile de ba¤lant› kurarak, gere¤inde bu alay› Malatya’ya do¤ru ha-
rekete geçirecekti.
Otomobille baz› subaylar›n da Malatya’ya gönderilece¤i konusunda bir kay›t vard›.
Gerçekten de arkadafllar›m›zdan Recep Zühtü Bey görünüflte 3’üncü Kolordu yaveri
s›fat›yla ve benden ald›¤› özel talimatla, yan›nda baflkalar› da oldu¤u halde 9 Eylül’de,
otomobille Malatya’ya hareket etti. Maalesef bindi¤i otomobil, yollar›n bozuk ve ça-
murlu olmas› yüzünden Kangal’da k›r›lm›fl ve tam zaman›nda Malatya’ya yetifleme-
miflti. Kangal’dan sonra kâh araba ve kâh hayvanla, gece gündüz yol alarak Sivas’tan
hareketinin dördüncü günü ö¤leden sonra Malatya’ya varabilmiflti. Recep Zühtü
Bey’in verdi¤i raporlar, durumun ayd›nlanmas›nda çok yararl› olmufltu.
Efendiler, 10 Eylül günü geç vakit flu telgraf› ald›k :
Malatya
10.9.1919
Sivas’ta 3’üncü Kolordu Komutanl›¤›’na
Mustafa Kemal Pafla Hazretleri’ne özel :
1- 10.9.1919 saat 14.00’te olays›z olarak Malatya’ya var›lm›flt›r.
2- Malûm flah›slar›n hepsinin de maalesef Kâhta’ya do¤ru kaçt›klar›,
etrafl› bilginin daha sonra sunulaca¤› arz olunur.
15’inci Alay Komutan›
‹lyas
Ayn› gün ve fakat, ‹lyas Bey’in telgraf›ndan sonra da flu telgraf› al›yoruz :
Çok ivedi
Malatya’dan, 10.9.1919
Sivas’ta 3’üncü Kolordu Komutanl›¤›’na
Mustafa Kemal Pafla Hazretleri’ne:
1- Harput Valisi ile Malatya Mutasarr›f›, ‹ngiliz binbafl›s› ve yardakç›la-
r› olan malûm kimseler 15’inci Alay’›n Elâz›¤’dan hareketini ve kendile-
rinin tutuklanacaklar›n› haber al›r almaz, bu sabah erkenden kaçm›fl-
lard›r. Bunlar›n, Kâhta’daki Bedir A¤a’n›n yan›na gittikleri ve oradan
alacaklar› Kürtlerle buray› basmaya gelecekleri söyleniyor.
2- Herhangi bir kötülü¤e yeltendikleri takdirde, bunlar ve Bedir A¤a
aflireti hakk›nda kovuflturma yap›lmas› için Kolordu’dan emir al›nm›fl-
t›r, izlerinde gidilmektedir, sonuç ayr›ca arz edilecektir.
3- 15’inci Alay Komutan›’n›n emrindeki kuvvetle, bugün saat 14.00’te
Malatya’ya geldikleri arz olunur.
12’nci Süvari Alay Komutan›
Binbafl› Cemal
Ayn› tarihte yaz›lm›fl olan bu iki telgraf yan yana getirilerek incelenirse, dikkate de-
¤er baz› noktalar›n göze çarpmamas›na imkân yoktur.
Süvari Alay Komutan› Cemal Bey, taraf›m›zdan ald›¤› talimat üzerine malûm flah›sla-
r› s›k› ve güvenli bir flekilde göz hapsinde bulunduracak ve günde iki defa rapor ve-
recekti.
Ad› geçen kimseler, 10 Eylül günü sabah erkenden kaçt›klar› halde, Cemal Bey, bu bil-
giyi ancak, ‹lyas Bey müfrezesinin geliflinden ve ‹lyas Bey’in raporundan sonra bildi-
riyor. Cemal Bey, kaçaklar›n, ‹lyas Bey müfrezesinin Elâz›¤’dan hareketini haber al-
d›klar›n› söylüyor. Oysa, telgrafhane Cemal Bey’in gözetimi alt›ndayd›.
Sonra, kaçaklar›n Kürtleri toplay›p Malatya’y› basacaklar›n›n söylendi¤ini de ekliyor.
Bu noktalar, Süvari Alay Komutan› hakk›nda flüphe ve karars›zl›k uyand›rmaktad›r.
Daha sonra al›nan bilgilerden anlafl›ld› ki, Ali Galip ve arkadafllar›na 9 Eylül akflam› ha-
ber getirilmifl. Ali Galip geceyi uyumadan hükûmet dairesinde geçirmifltir. 10 Eylül’de,
yanlar›nda birkaç jandarma ve silâhl› Kürtle birlikte, hükûmet dairesinde toplan›yor-
lar, veznedar›n odas›na giriyorlar, kasay› aç›yorlar, yanlar›nda götürmek üzere alt›
bin lira say›p bir kenara koyuyorlar ve kasaya konmak üzere de flu senedi yaz›yorlar :
“Mustafa Kemal Pafla ve adamlar›n›n ortadan kald›r›lmas› masraflar›n›
karfl›lamak üzere, bununla ilgili emre uyularak alt› bin lira al›nm›flt›r.
10 Eylül 1919. Halil Rahmi, Ali Galip.”
‹lyas Bey müfrezesinin Malatya’ya yaklaflmakta oldu¤unun anlafl›ld›¤› bir s›rada, Sü-
vari Alay Komutan›, subaylara, mutasarr›f›n evini hedef gösteriyor. Mutasarr›f›n evi-
ni sar›yorlar; telefon tellerini kesiyorlar ve evi bas›yorlar. Bu hareketin bafllad›¤›n›
sezen Halil Bey’in ailesi hükûmet dairesine haber veriyor. Hükûmette, para almakla
meflgul olan vali, mutasarr›f ve arkadafllar›, durumdan haberdar olur olmaz, korku ve
telâflla her fleyi unutup ay›rd›klar› paray› ve yazd›klar› senedi de oldu¤u gibi b›rak›-
yorlar; yanlar›ndaki adamlar› ile birlikte haz›r bulunan atlar›na binerek kaç›yorlar
(Belge: 66, 67).
Süvari Alay Komutan›’n›n ve Topçu Alay Komutan›’n›n, valinin geceyi hükûmet daire-
sinde geçirmekte oldu¤unu bilmedikleri kabul edilemez. Mutasarr›ftan çok valinin ya-
kalanmas›n›n önemli oldu¤u da aç›kt›. O halde, malûm kiflilerin kaçmas›na göz yumul-
du¤u bir gerçektir. En basit bir yorumla, malûm kimselerin, yanlar›ndaki befl-on silâh-
l› jandarma ve Kürtle çat›flmaktan büyük fenal›k ç›kabilece¤i kuruntusu Malatya’da-
kileri dolayl› yoldan tedbir almaya yöneltmifl ve onlara bu flah›slar› ürküterek kaç›r-
ma yolunu benimsetmifltir, denebilir.
10 Eylül’de ‹lyas Bey’e verdi¤im talimatta belirtti¤im bafll›ca noktalar :
1- Kaçaklar›n süratle yakalanmalar›;
2- Kürtlük ak›m›na asla elveriflli bir ortam b›rak›lmamas›;
3- Malatya’da, mutasarr›fl›¤› Jandarma Komutan› Tevfik Bey’in üzerine almas›;
uygun, namuslu ve vatansever bir zat›n da Harput’ta hemen valilik makam›na ge-
tirilmesi;
4- Malatya ve Harput’taki hükûmet kuvvetlerini tamamen ele alarak vatan ve millet
aleyhine hiçbir harekete meydan verilmemesi;
5- Kaçaklara uyanlar›n amans›zca ve merhametsizce yok edilece¤inin ilân› ve na-
muslu halk›n gerçek durumdan haberdar edilmesi;
6- Millî varl›¤›m›z› tehlikeye sokacak olan yabanc›lar›n askerlerine de karfl› konula-
ca¤›n›n belirtilmesi ve gerekli düzen ve tedbirlerin al›nd›¤›n›n” bildirilmesinden
ibarettir (Belge: 68).
Efendiler, kaçaklar›n, yak›ndaki veya çevredeki afliretlerden birtak›m Kürtleri topla-
yabileceklerini, hatta, Marafl’ta bulunan yabanc› kuvvetlerden bile yararlanabilecek-
lerini kesin gibi kabul etmek lâz›m geliyordu. Onun için de al›nm›fl olan tedbirleri ve
bu ifle ayr›lm›fl olan kuvvetleri güçlendirmek gerekiyordu. Bu maksatla Sivas’tan Ma-
latya’ya 9 Eylül akflam› bir kat›rl› müfreze daha gönderildi¤i gibi, 3’üncü Kolordu el-
den geldi¤i kadar kuvvetlerini güneye indirecek, 13’üncü Kolordu takip iflini yüklene-
cek ve hainlere k›p›rdayacak bir f›rsat vermemek için pek etkili olmak gerekti¤inden,
Mamahatun’daki süvari alay› da Harput yönüne do¤ru hareket ettirilecekti.
Bu hususta 3’üncü, 13’üncü ve 15’inci Kolordu Komutanlar›na gerekti¤i flekilde tebli-
gat yap›ld› ve istekler bildirildi (Belge:69).
Efendiler, verdi¤imiz direktifler çerçevesinde kaçaklar› takip ettirirken, bir yandan da
elimize geçen baz› belgeleri gözden geçirelim. Bu belgelerin, söz konusu olay›, Ali
Galip’in teflebbüsünü ve ‹stanbul Hükûmeti’nin baya¤›l›¤›n› her türlü aç›klamadan da-
ha mükemmel bir flekilde ortaya koyaca¤›n› zannetti¤imden, onlar›n oldu¤u gibi göz-
den geçirilmesinin yersiz olmad›¤› görüflündeyim.
Önce, Dahiliye Nâz›r› Âdil Bey’le Harbiye Nâz›r› Süleyman fiefik Pafla’n›n ortak imza-
lar›yla Elâz›¤ valisi Ali Galip Bey’e verilen 3 Eylül 1919 tarihli talimat› birlikte okuyal›m.
Bundan sonra, Dahiliye Nâz›r›’n›n, gönderilecek kuvvet ve sarf edilecek para mikta-
r›yla ilgili olarak Bab›âli’den çekti¤i telgraf›n› görürüz :
▲
AL‹ GAL‹P OLAYI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
