45
Ali Galip Olay›
riyor. Çünkü, mutasarr›f›n Malatya’dan gitmesi Kürtlük ad›na kendilerine karfl› büyük
bir afla¤›lama ve hakaret olarak say›l›yormufl. Vali böyle bir ya¤maya ve katliama ta-
raftar ve raz› olmad›¤›n›, ancak, mutasarr›f›n düflüncesine de engel olamayaca¤›n›
bildirmifltir. Malatya’ya çarp›flarak girdikleri zaman Kürt bayra¤› çekilece¤ini ve yan-
lar›ndaki ‹ngiliz binbafl›s› da Urfa’da bulunan ‹ngiliz tümeninin harekete haz›r oldu¤u-
nu bildirmifl ise de, Hac› Bedir A¤a’n›n bunun kabul etmedi¤i ve afliretlerin, Malat-
ya’n›n Kürdistan’› say›l›p Malatya’da Kürt bayra¤› çekilmesinde direndikleri, dün ak-
flam Malatya’ya dönmek isteyen valiyi b›rakmad›klar› abart›lmadan arz olunur.
fiartlar› afla¤›dad›r :
1- Valinin yerine dönmesi;
2 - Mutasarr›f›n eskiden oldu¤u gibi yerinde kalmas›;
3 - Elâz›¤’dan gelen askerin geri gönder ilmesi;
4 - Vali yüz silâhl› Kürtle Malatya’ya girdi¤i zaman huzurun sa¤lanmas› ve Sivas’a
do¤ru yürümesi;
5 - Afliretlerden al›nan yedi tüfekle bir tabancan›n geri verilmesi;
6 - Yukar›da arz ettiklerime emirleri.
‹lyas Bey’e flunu yazd›m :
11/12.9.1919
Malatya’da ‹lyas Beyefendi’ye
1- Verdi¤iniz bilgiler heyetimizce dikkate al›nd›. Zat›âlinize flartlar ileri
sürenler kimlerdir? Böyle bir iliflkiye giriflmek asla do¤ru de¤ildir. Ha-
inlikleri ortaya ç›kan vali, mutasarr›f ve yardakç›lar›n›n yakalanmala-
r›, k›flk›rtmaya çal›flt›klar› baz› gafil kimselerin de uyar›lmas› söz konu-
sudur. Bunun için bütün fliddeti ile karfl› koymak gerekir. 13’üncü, 15’in-
ci ve 3’üncü Kolordu Komutanlar› flu dakikada telgraf bafl›nda, al›na-
cak ortak tedbiri kararlaflt›rmaktad›rlar. Elde edilebilen kuvvetler her
taraftan harekete geçirilmifltir. Oraca al›nmas› gereken tedbirlerin zâ-
t›âlîniz taraf›ndan sükûnet ve ciddiyetle al›nm›fl bulundu¤una güveni-
miz tamd›r. O bölgede bulunan bütün telgrafhanelerin tutulmas› ve
Mutasarr›f Vekili Tevfik Bey kardeflimizin de hükûmetin güç ve otori-
tesini en üstün bir flekilde göstermesi dikkate al›nmal›d›r.
2- fiu anda Anadolu’nun bütün merkezlerinden, yap›lan hainlik Zât›fla-
hane’ye arz edilmektedir. Oraca da ayn› flekilde hareket edilmelidir.
3- ‹ngiliz binbafl›s›n›n sözleri blöftür. Kürtlerin de birleflip toplanabil-
seler bile, asker kuvveti karfl›s›nda ne dereceye kadar baflar› göstere-
bileceklerini takdir buyurursunuz.
4- Bedir A¤a’y›, Keven afliretinin reislerini ve bu haince hareketlere
karfl› olan beyleri taraf›n›za çekmeye çal›flman›z uygun olur.
5- Ad›yaman’dan (H›sn›mansur) hareket eden süvari bölü¤ü ile, Sive-
rek ve Diyarbak›r’dan hareket eden birer taburla ba¤lant›n›z var m›?
Nerelere vard›lar?
Telgrafhanede bulunan Kongre Heyeti ad›na
Mustafa Kemal
Gerçi, kongre toplant› hâlinde de¤ildi ve telgrafhanede bulunmuyordu. Fakat mane-
viyat› kuvvetlendirmek için, Kongre Heyeti ile ilgili göstermeyi uygun buldum ve im-
za olarak, yaln›z “Kongre Heyeti” diye ayn› nitelikte ayr›ca bir telgraf da yazd›m (Bel-
ge: 74).
Bu telgraf›ma ek olarak, Urfa’da, Ay›ntap’ta, Marafl’ta bulunan ve say›lar› pek az olan
yabanc› kuvvetlerini bildirerek “Size bir yabanc› tümeninden bahsedenlerin sözleri
vatan ve millet hainlerinin yalan›n› aktararak maneviyat›n›z› k›rmak alçakl›¤›n-
dan...”d›r dedim (Belge: 75).
‹lyas Bey, telgraf›ma verdi¤i cevapta, “Bir sald›r› hâlinde, fliddetle karfl› konulmas› ke-
sin olarak kararlaflt›r›lm›flt›r.” dedikten sonra, “eldeki kuvvet, Malatya’y› uzun bir sü-
re bir Kürt sald›r›s›na karfl› savunmaya yeterli de¤ildir. Bunun için elden gelen sürat-
le yard›mc› kuvvetler gönderilmesine emir buyurulmas› bir kere daha istirham olu-
nur” dedi (Belge: 76).
‹lyas Bey’e gere¤inde bir fley bildirilebilsin diye, telgrafhanede bir subay b›rakarak,
önemli olan iflinin bafl›na dönmesini rica ettim (Belge: 77).
‹lyas Bey taraf›ndan 12 Eylül’de çekilen bir telgraf›, subaylar›n›z ve memurlar›n›z için
çeflitli bak›mlardan yararl› olaca¤› düflüncesiyle, oldu¤u gibi bilginize sunaca¤›m:
Malatya, 12.9.1919
Sivas’ta 3’üncü Kolordu Komutanl›¤›’na
Halep’teki ‹ngiliz ordusuna ba¤l› albay rütbesinde Mösyö P.Peel (Pil)
ad›nda bir ‹ngiliz subay›, bugün 12.9.1919 tarihinde ö¤le üzeri Malat-
ya’ya gelmifltir. Maksad›n›n Malatya, Harput ve Diyarbak›r bölgelerin-
de, bölgenin ileri gelenleri, sivil ve askerî memurlarla görüflmek oldu-
¤unu, kaçak Mister Nowil’in görevi ile ilgili bir fley bilmedi¤ini ve bu ko-
nuda ‹ngiliz Hükûmeti’nin kesinlikle bilgisi olmad›¤›n› ve böyle bir pro-
pagandac› subay›n buralarda gezmesini kabul edemeyece¤ini ve afli-
retler içerisinde derhal buraya getirilmesi için kendisine emir verile-
ce¤ini söyledi. E¤er haince bir maksatla buralarda dolaflt›¤› kan›s›na
var›rsa, tutuklu olarak Halep’e gönderece¤ini ekledi. Vali Galip Bey’i de
kendisiyle görüflmek üzere, hayat›n›n korunmas› hususunda kendisine
güvence vererek buraya davet etme iste¤inde bulundu. Bu hususta,
üst makamdan ad› geçenin buraya gelebilmesi için emir almadan gel-
mesinin mümkün olamayaca¤›n›, bunun için ilgili makamlara baflvura-
ca¤›m› da söyledim. Bu izin emrinin süratle bildirilmesi için arac› olma-
m› rica etti. Kendisi “yüksek siyasî mutemet” ad›yla an›l›rm›fl. ‹stanbul
Hükûmeti onu tan›rm›fl. Burada iki gün kald›ktan sonra Harput’a gide-
cekmifl. Girifl belgesi yoktur. Kendisine, sayg›de¤er bir misafir oldu¤u
ve özel bir sayg› gösterilece¤i söylenmifltir. Valiyi buraya getirtmesi-
ne ve bu zat›n Harput’a do¤ru seyahat etmesine izin verelim mi? Bil-
dirilmesi. Sivas’tan iki subay›n flimdi geldi¤i arz olunur.
15’inci Alay Komutan›
‹lyas
Bu telgrafta söz konusu edilen hususlarla nas›l hareket edilece¤ini gösteren görüfl-
lerimiz, flu flekilde k›saca bildirildi :
Tel
Çok ivedi
Sivas, 12.9.1919
Malatya’da 15’inci Alay Komutanl›¤›na
‹lgi : 12.9.1919.
1- Kim olursa olsun, girifl belgesi olmayan bir yabanc› subay›n Osman-
l› ülkesinde ifli yoktur. Kendisine büyük bir nezaketle, fakat askerce,
kesin bir tutumla durumu bildiriniz ve geldi¤i yere hemen dönmesini
isteyiniz. Memleketten ç›k›ncaya kadar da ileri gelen kimseler ve me-
murlarla hiçbir siyasî temasa geçmemesi için yan›na yetenekli, uyan›k
bir subay kat›n›z.
2- Kaçak valinin vatan hainli¤i ile suçland›¤›n›, ele geçince yakalana-
rak kanunun adaletli pençesine teslim edilece¤ini, bu konuda baflka
bir fley yapma imkân› olmad›¤›n› ayr›ca anlat›rs›n›z, efendim.
Mustafa Kemal
Efendiler, al›nan tertip ve tedbirler ve özellikle gösterilen sertlik ve fliddet sayesin-
de, Ali Galip ve Halil Bey’lerin ayartmaya çal›flt›klar› afliretler da¤›lm›fl, ümitsizli¤e dü-
flen Ali Galip, önce Urfa’ya, oradan da Halep’e kaçm›flt›r. Mister Nowil de gözalt›nda,
rahatça Elbistan üzerinden gitmifltir. Ötekiler de birer yolunu bularak kaçm›fllard›r.
Bu safhalar› daha çok aç›klamakta bir yarar görmüyorum. Bu konuda söylediklerime
ek olarak yay›mlanacak belgelerin okunmas›ndan, bugün ve gelecek için ibret dersi
olabilecek noktalar ç›kar›laca¤›n› umar›m (Belge: 78, 79, 80, 81).
Nutuk : s.27, 81.
