Amasya Mülâkat›
(Amasya Görüflmesi)
20-22 Ekim 1919 tarihlerinde ‹stanbul
Hükûmeti temsilcileriyle Millî Mücadele
önderleri aras›nda Amasya’da yap›lan
görüflmeler. Sivas Kongresi’ne müdahale
etmek isteyen ve Ali Galip hadisesine ne-
den olan Damat Ferit Hükûmeti’nden
sonra bafla gelen Ali R›za Pafla Hükûme-
ti, Millî Mücadele’ye karfl› daha uzlafl-
mac› bir politika izleyerek Bahriye Nâz›-
r› Salih Pafla (Kezrak) ve padiflah yaveri
Albay Naci Bey’i (Eldeniz), Amasya’da
Millî Mücadele önderleriyle görüflme
yapmakla görevlendirdi. Toplant›ya
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti temsilcisi olarak Mustafa Ke-
mal Pafla, Rauf Bey (Orbay), Bekir Sami
Bey (Kunduh) kat›ld›. Görüflmelerden
önce Sivas’ta fieyh Recep olay› patlak
verdi. fieyh Recep, Sivas Postanesi’ni ba-
s›p Salih Pafla’ya ve Mustafa Kemal’e
çekti¤i telgrafta Salih Pafla’ya destek ver-
di¤ini, ‹stanbul Hükûmeti’ne ba¤l›l›¤›n›
belirtti ve Salih Pafla’n›n Sivas’a gelmesi-
ni istedi. Mustafa Kemal’i ise tehdit etti.
Bu olay, ‹stanbul Hükûmeti taraf›ndan
Mustafa Kemal’in otoritesinin sars›ld›¤›
fleklinde yorumlansa da Mustafa Ke-
mal’in talimat›yla suçlular tutukland›.
Yine ayn› flekilde Adapazar›’nda ‹ngiliz-
lerin de deste¤iyle bir grup paral› asker,
Mustafa Kemal ve Millî Mücadele aley-
hinde slogan att›lar.
Mustafa Kemal’in uyar›s› üzerine olay
bast›r›ld›. ‹ngilizlerin ve baz› gazetelerin
k›flk›rtmas›na ra¤men bu ayaklanmalar
ulusal direnifli etkileyecek boyuta tafl›n-
mad›. Bu atmosfer içinde yap›lan görüfl-
meler sonucu üçü aç›k, ikisi gizli befl pro-
tokol imzaland›. Buna göre; ‹stanbul Hü-
kûmeti’yle Millî Mücadele teflkilât› ara-
s›nda bir uyumun oldu¤u; milletvekili se-
çiminin serbest ve müdahalesiz yap›lma-
s› gerekti¤i; Türk vatan›n›n bütünlü¤ü ve
ba¤›ms›zl›¤›n›n korunmas› gere¤i; Müs-
lüman olmayan az›nl›klara, memleketin
siyasî egemenlik ve sosyal dengesini bo-
zacak ayr›cal›klar verilmemesi; Anadolu
ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Derne-
¤i’nin hukukî bir kurul olarak ‹stanbul
Hükûmeti taraf›ndan tan›nmas›; ‹tilâf
Devletleri ve Osmanl› Devleti aras›ndaki
bar›fl görüflmelerinde Heyet-i Temsili-
ye’nin de uygun gördü¤ü kimselerin yer
almas› ve Osmanl› Meclis-i Mebusa-
n›’n›n ‹stanbul’da toplanmas›n›n güven-
lik bak›m›ndan uygun olmad›¤› konula-
r›nda anlaflma sa¤land›. Bu konulara ek
olarak Amasya Protokolü’nde, gizli kal-
mak kayd›yla; ‹zmir’deki Yunanl›lar›n
boflalt›lmas› için hükûmet taraf›ndan giri-
flimlerde bulunulmas›, ‹ngiliz Muhipleri
Cemiyeti çal›flmalar›n›n önlenmesi, za-
rarl› cemiyetlerin çal›flmalar›na son veril-
mesi, suç ifllemifl olan ‹ttihatç›lar›n yap›-
lacak olan seçimlerde seçilmemelerinin
sa¤lanmas› konusunda uzlaflmaya var›l-
d›. Yine gizli olan, fakat imzalanmay›p
taraflar aras›nda kabul edilen di¤er proto-
kole göre; baz› komutanlar› Divan-›
Harb’e sevkeden padiflah emrinin de¤ifl-
mesi, Malta’ya sürülenlerin ‹stanbul’a
getirilmeye çal›fl›lmas›, Ermeni suçlular›-
n›n yarg›lanmas›n›n Meclis-i Mebusan’a
b›rak›lmas›, ‹zmir’in kurtuluflu için gere-
kiyorsa halk›n büyük mitingler düzenle-
mesine çal›fl›lmas›, Harbiye ve Dahiliye
Nezaretlerince bütün emniyet amirlerinin
de¤ifltirilmesi, yabanc› destekli dernek ve
gazetelerin faaliyetine son verilmesi, ulu-
sal direnifle kat›lanmemurlar›n tayin edil-
memesi, Bat› Trakya göçlerinin sevk ve
naklinin yap›lmas› karara ba¤land›. Top-
lant›ya damgas›n› vuran en önemli konu,
Meclis-i Mebusan’›n nerede toplanaca-
¤›yd›. Mustafa Kemal bunun için Anado-
lu’da daha güvenli bir yer düflünürken ‹s-
tanbul Hükûmeti, Meclis’in ‹stanbul d›-
fl›nda toplanmas›n› kabul etmedi. Salih
Pafla, Amasya’da anlaflmaya var›lan ko-
nularda hükûmeti ikna edece¤ine söz
vermesine ra¤men en baflta, Meclis’in
toplanma yerini kabul ettiremedi. Bunun
üzerine Mustafa Kemal, Kâz›m Pafla
(Karabekir) ve Ali Fuat Pafla ve Heyet-i
Temsiliye önderleri 16 Kas›m 1919’da
Samsun’da topland›lar. Komutanlar Top-
lant›s› olarak bilinen toplant›da gerekli
önlemler al›narak Meclis’in ‹stanbul’da
toplanmas›na ve Paris Bar›fl Konferan-
s›’nda olumsuz bir karar al›nmas› duru-
munda millî irade için en uygun yola bafl-
vurulmas›na karar verildi. Amasya Gö-
rüflmeleri ile ‹stanbul Hükûmeti, Millî
Mücadele’yi resmen tan›m›fl oldu. ‹tilâf
Devletleri de ‹stanbul Hükûmeti’ni kulla-
narak istediklerini elde edemeyeceklerini
anlad›lar. Ayn› zamanda Amasya’da ya-
p›lan bu görüflmeler ve yap›lan anlaflma,
halk›n Millî Mücadele önderlerine güve-
ninin artmas›n› sa¤lad›.
60
Amasya Mülâkat›
Kurtulufl Savafl› y›llar›nda Amasya’dan bir görünüm.
