62
Amasya Mülâkat›
5- Jandarma Genel Komutan›, Merkez Komutan›, Polis Müdürü ve
‹çiflleri Müsteflar›’n›n de¤ifltirilmeleri (Harbiye ve Dahiliye Neza-
retlerince).
6- ‹ngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin (kap› kap› dolafl›p) halka k⤛t mü-
hürletmelerine engel olunmas›.
7- Yabanc› paras›yla sat›n al›nm›fl derneklerin faaliyetlerine ve bu
gibi gazetelerin zararl› yay›nlar›na son verilmesi (özellikle subay
ve memurlar›n bu gibi derneklere girmelerinin kesinlikle yasak-
lanmas›).
8- Ayd›n Kuvâ-yi Milliye’sinin güçlendirilmesi ve beslenmelerinin
kolayl›kla sa¤lanmas› (Bu husus Harbiye Nezareti’nce düzenle-
nir. Donanma Cemiyeti’nin 400.000 liras›ndan gerekti¤i kadar›,
hükûmet taraf›ndan bu maksat için ayr›labilir).
9- Millî Mücadele’ye kat›lm›fl memurlar›n genel bir yat›flma ve gü-
venlik sa¤lan›ncaya kadar yerlerinden al›nmamalar› ve millî da-
vaya ayk›r› hareketlerinden dolay› millet taraf›ndan iflten el çek-
tirilmifl memurlar›n yeni görevlere tayinlerinden önce durumun
özel olarak görüflülmesi.
10- Bat› Trakya göçmenlerinin tafl›nmalar›n›n sa¤lanmas›.
11- Âcimî Sadun Pafla ve adamlar›n›n uygun flekilde desteklenmesi.
‹mzas›z beflinci protokol da, Bar›fl Konferans›’na gidebilecek kimse-
lerin adlar›n› içine al›yordu. Bununla birlikte, hükûmet bu konuda,
ana ilkelere uymak flart›yla serbest bulunacakt›.
Delegeler :
Tevfik Pafla Hazretleri
Baflkan
Ahmet ‹zzet Pafla Hazretleri
Askerî temsilci
Hariciye Nâz›r›
Siyasî temsilci
Reflat Hikmet Bey
Siyasî temsilci
Uzmanlar Heyeti :
Hâmit Bey
Maliye
Albay ‹smet Bey
Askerlik
Reflit Bey
Siyasî ifller
Mühendis Muhtar Bey
Bay›nd›rl›k iflleri
Albay Ali R›za Bey
Deniz Albay›
Refet Bey
‹statistik
Emirî Efendi
Tarih
Münir Bey
Hukuk Müflaviri
Uzman bir flah›s
Ticaret iflleri
Uzman bir flah›s
Çeflitli mezheplerin imtiyazlar›n›
bilen
Yaz› Heyeti :
Reflit Saffet Bey
Maliye Bakanl›¤› eski Özel Kalem
Müdürü
fievki Bey
Salih Bey
Orhan Bey
Hüseyin Bey
Robert Kolej Türkçe Ö¤retmeni
Efendiler, bu görüflmelerimizde tespit edilen esaslar aras›nda, en
önemli noktan›n Meclis-i Millî’nin toplanma yeri ile ilgili oldu¤unun
yüksek dikkatlerinizi çekmifl olaca¤›n› san›r›m.
Meclis’in, ‹stanbul’da toplanmas›n›n do¤ru olmad›¤› konusundaki es-
ki görüfl ve kanaatimizi Salih Pafla’ya kabul ve tasdik ettirdik. Ancak,
Pafla, kendisi bu görüfle kat›lmakla birlikte, bu kat›l›fl›n flahs›na ait
olup kabine ad›na flimdiden söz veremeyece¤i kayd›n› da eklemiflti.
Kendisi, kabine üyelerini bu görüfle inand›rmak ve kat›lmalar›n› sa¤-
lamak için elinden geleni yapaca¤›na söz vermifl, baflaramad›¤› tak-
dirde, kabineden çekilmekten baflka yapacak bir fley olmad›¤›n› söy-
lemifltir.
Salih Pafla, bu konuda baflar› sa¤layamam›flt›r.
Meclis-i Mebusan’›n toplanma yeri konusuna tekrar dönmek üzere
Amasya Mülâkat› ile ilgili aç›klamalar›ma son veriyorum.
(.........)
Efendiler, Amasya’da görüflmelere bafllad›¤›m›z 20 Ekim günü, al›nan
bilgilerin özeti fluydu : ‹stanbul’da, Hürriyet ve ‹tilâf Partisi, Askerî
Nigehban Cemiyeti ve Muhipler Cemiyeti bir blok kurdular. Bu blok-
la, Ali Kemal ve Sait Molla gibi kimseler, az›nl›klar› sürekli olarak Ku-
vâ-yi Milliye aleyhine k›flk›rtmaya bafllad›lar. Rum ve Ermeni patrik-
leri, Kuvâ-yi Milliye aleyhine ‹tilâf Devletleri temsilcilerine baflvurdu-
lar. Ermeni Patri¤i Zaven Efendi, Neologos gazetesinde yay›mlad›¤›
bir mektupla, son Millî Mücadele hareketinden dolay› Ermenilerin
göç etmekte olduklar›n› ilân etti.
(.........)
Efendiler, Salih Pafla’n›n ‹stanbul’a dönmesi üzerine, 2l Ekim tarihli
protokolda belirtilmifl bulunan ve önemli oldu¤una yapt›¤›m sunufl-
lar s›ras›nda iflaret etti¤im nokta üzerinde, yani Meclis-i Mebusan’›n
toplanaca¤› yer hakk›nda, hükûmetle aram›zda tart›flma bafllad›. Hü-
kûmetin Cemal Pafla vas›tas›yla yazd›klar› ile bizim ileri sürdü¤ümüz
görüfller bir defa daha incelenmeye de¤er inanc›nday›m. Bu haber-
leflmemizin asl›n› Büyük Millet Meclisi’nin ilk toplant›s›na ait zab›tlar-
da görebilece¤iniz için, burada ondan tekrar söz etmeyece¤im.
Ancak Efendiler, bu konudaki haberleflme ve tart›flmalar yaln›z ‹s-
tanbul Hükûmeti ve Cemal Pafla ile yap›lmakla kalm›yor. Bütün mem-
leketin ve özellikle ‹stanbul’daki teflkilât›m›z›n da bu konu ile ilgili
görüflünü almak gerekiyordu. Burada, bu noktalar üzerinde baz› bil-
giler sunaca¤›m.
Bar›fl Antlaflmas›na Kadar ‹stanbul’da Ayak Basmamam›z
ve Milletvekili Olmamam›z Tavsiyesi
‹stanbul teflkilât›m›zdan, 13 Ekim I919 tarihinde aç›klanma istenmek
üzere çekilen telgraf›m›za verdikleri 20 Ekim 19l9 tarihli cevapta,
“milletvekillerinin ‹stanbul’da toplanmas›nda bir sak›nca ve tehlike
bulunmad›¤›, ‹tilâf Devletleri’nin herhangi bir davran›fl›n›n medeni-
yet dünyas›na karfl› kötü etki yapaca¤›n›n imkân dahilinde görüldü-
¤ü” sözlerine; yaln›z “yasama gücü, flimdiki yetkisinin geniflletilme-
sine teflebbüs ederse, Zât›flahane’nin Meclis’i kapatmaya kalk›flmas›
ve muhaliflerin tehlikeli durum almalar›, ‹tilâf Devletleri’nin de bun-
dan yararlanarak zât›devletleri gibi yüksek flahsiyetlere sald›rma ce-
saretini göstermeleri muhtemeldir” sözleri ekleniyordu. Bu telgraf›n
sonunda da “bizim bar›fl antlaflmas› yap›l›ncaya kadar, ‹stanbul’a
ayak basmamakl›¤›m›z ve milletvekili olmamakl›¤›m›z tavsiye olunu-
yordu. (Belge: 178, 179).
Nutuk : s.166, 177, 183.
AMASYA MÜLÂKATI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
