Amasya Tamimi
(Amasya Genelgesi)
Kurtulufl Savafl›’n›n ilk y›llar›nda 22
Haziran 1919’da Mustafa Kemal Pafla
taraf›ndan haz›rlan›p mülkî ve idarî gö-
revlilere bildirilen genelge. Samsun ve
Havza’da görüflmelerde bulunduktan
sonra Amasya’ya gelen Mustafa Kemal
Pafla, 21-22 Haziran 1919 gecesi Rauf
Bey (Orbay), Ali Fuat Bey (Cebesoy),
Albay Refet Bey’in (Bele) de görüflleri-
ni alarak Cevat Abbas’a bir genelge
yazd›rd› ve flifreli olarak telgrafla yur-
dun çeflitli merkezlerine gönderdi. Bu
genelgede yer alan bafll›ca maddeler
flunlard›r: Vatan›n ve milletin istiklâli
tehlikededir; merkezî hükûmet, üzerine
düflen vazifeyi yerine getirememektedir;
milletin istiklâlini, yine milletin azim ve
karar› kurtaracakt›r; milletin durumunu
gözden geçirmek ve hakl› sesini dünya-
ya duyurmak için her türlü etkiden uzak,
millî bir kurulun toplanmas› gereklidir;
Anadolu’nun güvenlik bak›m›ndan en
emin yeri olan Sivas’ta millî bir kongre
toplanacakt›r; bu nedenle bütün vilâyet-
lerin her sanca¤›ndan, milletin güvenine
sahip üç temsilcinin, mümkün oldu¤u
kadar h›zla Sivas’a hareket etmesi ge-
rekmektedir; bu durum, millî bir s›r ola-
rak gizli tutulacak, temsilciler gerekli
görülen yerlerde kendilerini tan›tmadan
yolculuk edeceklerdir; Do¤u illeri ad›na
10 Temmuz 1919’da Erzurum’da bir
kongre toplanacakt›r. Amasya Genelge-
si, bir anlamda bir ba¤›ms›zl›k bildirisi-
dir. Millî Mücadele’nin ilk resmî bildiri-
sidir. Millî egemenli¤in ve onu gerçek-
lefltirebilecek tek güç olarak, milletin
önemini vurgular. Amasya Genelge-
si’nin gizli kalmas› istenmiflse de k›sa
zamanda duyularak, yurdun her yan›n-
dan Sivas’a gönderilmek üzere temsilci-
ler seçilmeye baflland›. ‹tilâf Devletleri
bu hareketten rahats›z olmaya bafllad›-
¤›ndan, ‹stanbul Hükûmeti’ne, Mustafa
Kemal’i geri ça¤›rmas› için bask› yap-
maya bafllad›. 10 Temmuz 1919’da böl-
gesel nitelikte olan Erzurum Kongre-
si’nden hemen sonra ulusal nitelikte Si-
vas Kongresi’nin toplanmas›, bu genel-
ge ile mümkün oldu.
66
Amasya Tamimi
AMASYA TAM‹M‹ (GENELGES‹)
(21-22 Haziran 1919)
«Amasya Genelgesi, Türk Ulusu’nu, ulusal ba¤›ms›zl›k ve
ulusal egemenlik savafl›na ça¤›ran bir ulusal uyan›fl alarm›
idi. Türk Ulusu’nun bu ça¤r›ya uymas›n›n gerekçesi ve kurtu-
lufl için uygulanacak program› ve amac› belirleyen bir bildi-
riydi. ‹lk bak›flta dört subay›n baflkald›rmas› fleklinde görülen
bu genelge, içerdi¤i hükümler yönünden gerçek bir savafl›n,
yani “Ulusal Mücadele”nin fikrini ortaya koyuyordu. Vatan›n
bütünlü¤ünün tehlikede oldu¤u ve ulusun yok kabul edildi¤i
belirtiliyor, bu durum karfl›s›nda ise ulusun ba¤›ms›zl›¤›n›n
yine ulusun azim ve karar› ile kurtulaca¤› aç›klan›yordu. An-
cak ulusun iradesinin ortaya ç›kar›labilmesi için bir “Ulusal”
kurulun varl›¤›n›n gerekti¤i, bunun için de Anadolu’nun en
güvenli yeri olan Sivas’ta ulusal bir kongrenin en k›sa za-
manda toplanmas› ve bunun ulusal bir s›r gibi saklanmas› is-
teniyordu. Ulusun azim ve karar› ile Anadolu’da Padiflah ira-
desinin yerine yeni bir iradenin geçmesini haz›rlayacak olan
bu bildiri, M. Kemal Pafla’n›n “Ulusu ve orduyu durumdan ha-
berdar etmek ve Osmanl› Padiflah› ve Müslümanlar›n Halife-
si’ne karfl› isyan ettirmek” düflüncesinin uygulamaya kon-
mas› idi. Bu bak›mdan Amasya Tamimi bir devrim bildirgesiy-
di. Her ne kadar Padiflah do¤rudan hedef al›nmam›flsa da,
Anadolu’da M. Kemal Pafla’n›n liderli¤inde oluflan ve örgütle-
nen ulusal irade, yüzy›llar›n dinî ve geleneksel Osmanl› ira-
desini y›k›yordu. Bir yandan düflman iflgaline karfl› bafllayan
bu örgütlenifl, di¤er yandan ulusal egemenli¤i sa¤lamak için
Padiflah ve onun temsil etti¤i de¤erlere karfl› da yap›l›yordu.
Bu nedenle “Ulusal Ba¤›ms›zl›k” ve “Ulusal Egemenlik” iç
içe birbiriyle bütünleflmifl bir flekilde bafll›yordu.»
Kaynak : Ergün Aybars, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1, Ege Ün. Bas›mevi,
1986, s.163-165.
AMASYA TAM‹M‹ (GENELGES‹)
(22 Haziran 1919)
fiifre : 194 22 Haziran 1335 (22 Haziran 1919)
Tamim
1. Vatan›n bütünlü¤ü, milletin ba¤›ms›zl›¤› tehlikededir. Merkezî hükûmeti-
miz ‹tilâf Devletlerinin tesir ve denetimi alt›nda kuflat›lm›fl bulundu¤undan, üze-
rine ald›¤› sorumlulu¤un icaplar›n› yapamamaktad›r. Bu hâl milletimizi yok olmufl
tan›tt›r›yor. Milletin ba¤›ms›zl›¤›n› yine milletin azim ve karar› kurtaracakt›r. Mil-
letin hâl ve vaziyetini göz önünde tutmak ve haklar›n›n sesini cihana iflittirmek
için her türlü tesir ve denetimden uzak bir millî heyetin varl›¤› elzemdir. Bunun
için haberleflerek, mahzar üç kadar kiflinin mümkün olan suratle yetiflmek üzere
hemen yola ç›kar›lmas› her taraftan gelen teklif ve millî arzu üzerine Anadolu’nun
her bak›mdan en emin mahalli olan Sivas’ta millî bir kongrenin süratle toplanma-
s› kararlaflt›r›lm›flt›r. Bunun için tekmil Osmanl› vilâyetlerinin her sanca¤›ndan ve
parti ihtilâflar› nazar›dikkate al›nmaks›z›n muktedir ve milletin itimad›na maz-
har üç kadar kiflinin mümkün olan suratle yetiflmek üzere hemen yola ç›ka-
r›lmas› icap etmektedir. Her ihtimale karfl› bunun bir millî s›r hâlinde tutu-
larak da¤da¤aya mahal verilmemesi ve lüzum görülen mahallerde seyaha-
tin kendini tan›tmadan yap›lmas› lâz›md›r.
2. Do¤u Vilâyetlerimiz ad›na 10 Temmuz’da Erzurum’da toplanmas› karar-
laflt›r›lan kongre için söz konusu vilâyetlerin Müdafaa-i Hukuku Milliye ve Redd-i
‹lhak cemiyetlerinden seçilen üyeler zaten Erzurum’a do¤ru yola ç›kar›lm›fllard›.
O vakte kadar di¤er vilâyetlerimiz delegeleri de Sivas’a varabileceklerinden Er-
zurum Kongresi’nin üyeleri de uygun görecekleri zamanda genel toplant›ya da-
hil olmak üzere Sivas’a hareket edeceklerdir.
3. ‹flbu maddelere göre delegelerin Müdafaa-i Hukuk-› Milliye cemiyetleri
ve belediye riyasetleri ve baflka flekillerde seçilmesi ile hareketleri hakk›ndaki
yüce vatanperver arac›l›¤›n›z› ve isimleri ile hareket zamanlar›n›n telgrafla bildi-
rilmesini istirham ederim.
4. Bu telgraf›n geliflinin hemen bildirilmesi rica olunur.
Mustafa Kemal
Hüsrev, Kaz›m, Ali Fuat, Hüseyin Rauf
Amasya
Kaynak : Atatürk’ün Bütün Eserleri, C.3, s.107.
Millî Mücadele’nin ilk resmî bildirisi olan
Amasya Genelgesi’nin orijinal metni.
