dusunu terhis etmifl, silâhlar›na el koy-
mufltu. Düzenli bir ordu kurulmas› yo-
lundaki çal›flmalardan henüz olumlu bir
sonuç al›namam›flt›. TBMM’deki geçici
yönetim, General Kâz›m Karabekir’i
Do¤u Cephesi Komutanl›¤›na, Ali Fuat
(Cebesoy) Pafla’y› da Bat› Cephesi ko-
mutanl›¤›na tayin etti. Bu arada ‹tilâf
Devletleri, Osmanl› Devleti ile bar›fl ko-
flullar›n› içeren Sevr Antlaflmas›’n› ha-
z›rlayarak imza aflamas›na getirdiler. ‹s-
tanbul Hükûmeti, Paris’e gönderdi¤i de-
legelerine bu antlaflmay› imzalatarak ka-
bul etti¤ini gösterdi (10 A¤ustos 1920).
Mustafa Kemal, bu antlaflmay›
TBMM’nin tan›mad›¤›n› d›fl dünyaya
duyurdu, TBMM bunu imzalayanlar› ve
kabul edenleri vatana ihanetle suçlay›p
vatans›z say›lmalar›n› kararlaflt›rd› (19
A¤ustos 1920). Bu arada Mustafa Ke-
mal, TBMM’de yönetim ve rejimle ilgi-
li sorunlarla u¤raflmak durumunda kald›.
Baz› milletvekilleri saltanat ve hilâfet
yanl›s›yd› ve bunu çeflitli vesilelerle bel-
li ediyorlard›. Mustafa Kemal,
TBMM’nin özüne ve iflleyifline ait dü-
flüncelerini “Halkç›l›k Program›” ad› al-
t›nda toplay›p TBMM üyelerine da¤›tt›,
Meclis’te uzun süren tart›flmalar sonucu,
özünü bu programdan alan ilk anayasa
kabul edildi (20 Ocak 1921). Bu dönem-
de Mustafa Kemal’in ve Meclis’in u¤-
raflt›¤› bir sorun da Çerkez Ethem’in
baflkald›r›s›yd›. Çerkez Ethem olay›ndan
yararlanan Yunanl›lar, Eskiflehir ve Af-
yon’a do¤ru harekete geçtilerse de Türk
ordusunun direnci karfl›s›nda Bursa do-
lay›ndaki eski mevzilerine çekilmek zo-
runda kald›lar. I.‹nönü Savafl›’n›n kaza-
n›lmas›yla Ankara Hükûmeti’ni ciddiye
almak zorunda kalan ‹tilâf Devletleri,
Sevr Antlaflmas›’n› yeniden gözden ge-
çirmek amac›yla Londra Konferans›’na
Ankara’dan da temsilci ça¤›rmalar›na
ra¤men görüflmelerde bir sonuca var›la-
mad›. Yunanl›lar ‹nönü mevzileri yö-
nünde ikinci kez sald›r›ya geçtilerse de
(26 Mart 1921) ikinci kez yenilgiye u¤-
rad›lar (31 Mart 1921). Yunanl›lar›n
üçüncü kez sald›r›ya geçmeleri üzerine
cephedeki durumu inceleyen Mustafa
Kemal, ordunun Sakarya’n›n gerisine
çekilmesini emretti ve TBMM’den, tam
yetkiyle kendisine baflkomutanl›k görevi
verilmesini istedi; uzun süren tart›flma-
lardan sonra üç ayl›k süreler hâlinde
Mustafa Kemal’in tam yetkili baflkomu-
tan oldu¤una iliflkin yasa kabul edildi (5
A¤ustos 1921). 12 A¤ustos 1921’de Po-
latl›’daki cephe karargâh›na giderek or-
dunun bafl›na geçen Mustafa Kemal, 23
A¤ustos-13 Eylül aras› 22 gün 22 gece
süren Sakarya Meydan Savafl›’ndan za-
ferle ç›kt› ve bu savafltaki üstün çabas›
nedeniyle TBMM bir yasa ç›kararak
Mustafa Kemal’e “Gazi” unvan› yan› s›-
ra mareflallik rütbesi verdi (19 Eylül
1921). 21 Temmuz 1922’de Ankara’dan
ayr›l›p Akflehir’deki cephe karargâh›na
gelen Mustafa Kemal, ‹smet ve Fevzi
paflalarla birlikte taarruz plan›n›n son ay-
r›nt›lar›n› görüfltü. 26 A¤ustos-30 A¤us-
tos 1922’de Mustafa Kemal’in bizzat
yönetti¤i Baflkomutanl›k Meydan Sava-
fl›, Türk ordusunun zaferiyle sonuçland›
ve Yunan ordusu ‹zmir’e çekilmeye bafl-
lad›. Türk ordusu ‹zmir’e girdi (9 Eylül
1922). Bir süre ‹zmir’de kalan Mustafa
Kemal, Ankara’ya döndü. ‹tilâf Devlet-
leri, Paris’te bir bar›fl konferans› toplan-
mas›n› isteyerek bu konferansta Türki-
ye’yi TBMM’nin seçece¤i üyelerin tem-
sil etmesini kabul ettiler. 11 Ekim
1922’de TBMM Hükûmeti ile ‹tilâf
Devletleri (‹ngiltere, Fransa, ‹talya) ara-
s›nda Türk-Yunan savafl›na son veren
Mudanya Mütarekesi imzaland›. 1 Ka-
128
Atatürk, Mustafa Kemal
Mustafa Kemal, Çanakkale Savafllar›nda (1915).
