kurulu gündemini haz›rlayan, al›nan ka-
rarlar› kararname hâline getiren ve ya-
y›mlanmas›n› sa¤layan, bakanl›k ya da
dairelerden gönderilen evrak ifllerini ya-
pan, Millet Meclisi üyelerinin teklifleri-
nin gere¤ini yerine getiren, baflbakanl›-
¤a ba¤l› dairelerin yönetim ifllerini yürü-
ten bir kurum olup Resmî Gazete’nin
haz›rlanmas›n› ve hükûmetçe verilen
haberlerin bas›na yans›mas›n› sa¤lar.
Baflbakanl›k merkez teflkilât›; baflbakan,
devlet bakanlar›, baflbakanl›k müsteflar›,
müsteflar muavini, özel kalem müdürü
ve müsteflarl›k büro müdürünü bünye-
sinde bar›nd›r›r.
Baflbakanl›k Devlet ‹statistik
Enstitüsü
bk.
Devlet ‹statistik Enstitüsü (D‹E)
Baflkaya, Yusuf
1879 Honaz/Denizli
11 Haziran 1945 Denizli
Birinci TBMM Denizli milletvekili, Es-
kiflehir ve Konya ‹stiklâl Mahkemesi
Baflkan›. ‹lk ve ortaö¤renimini tamam-
lad›ktan sonra bir süre Denizli Medrese-
si’ne devam etti. Çeflitli yerlerde Bida-
yet Mahkemesi kâtipli¤i yapt›. ‹ttihat ve
Terakki F›rkas›’nda siyasete at›ld›ktan
sonra 1913’te ‹zmir ‹l Meclisi üyeli¤ine
seçildi. ‹zmir’in Yunanl›lar taraf›ndan
iflgaline kadar ‹l Meclisi’nde Daimi En-
cümen Üyesi olarak görev yapt›. ‹ttihat
ve Terakki’nin Denizli sorumlu kâtipli-
¤i görevini üstlendi. Ulusal direniflin ör-
gütlenmesinde etkili olan Redd-i ‹lhak
ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinde
çal›flt›. Yunan sald›r›s›na karfl› gönüllü
çeteler kurarak Uflak Cephesi’nde sa-
vaflt›. Sivas Kongresi’ne kat›ld› ve He-
yet-i Temsiliye içinde yer ald›. Birinci
TBMM’ye Denizli milletvekili seçildi.
6 Aral›k 1920’de Eskiflehir, 3 A¤ustos
1921’de Konya ‹stiklâl Mahkemesi
Baflkanl›¤›na getirildi ve ölümüne dek
Denizli milletvekili olarak görevini sür-
dürdü.
Baflkomutan (Baflkumandan)
Bir devletin silâhl› kuvvetlerini yöneten
en yüksek rütbeli subay. Kara, hava ve
deniz kuvvetlerine ayr› ayr› komuta
eden generaller, s›ras›yla Kara Kuvvet-
leri Komutan›, Hava Kuvvetleri Komu-
tan› ve Deniz Kuvvetleri Komutan› gibi
adlar al›r. Türkiye Cumhuriyeti Anaya-
sas›’na göre Baflkomutanl›k, Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nin manevî varl›-
¤›ndan ayr›lamaz ve Cumhurbaflkan› ta-
raf›ndan temsil olunur. Millî güvenli¤in
sa¤lanmas›ndan ve silâhl› kuvvetlerin
savafla haz›rlanmas›ndan, Türkiye Bü-
yük Millet Meclisi’ne karfl› Bakanlar
Kurulu sorumludur. Silâhl› Kuvvetler’in
komutanl›¤› ise Genelkurmay Baflka-
n›’na aittir. Osmanl›lar döneminde bafl-
komutanl›¤› padiflahlar yaparlar ve bu
amaçla savafl zaman› ordunun bafl›na
geçerek savafla kat›l›rlard›. Fakat Kanu-
nî Sultan Süleyman döneminin sonlar›n-
dan itibaren bu kurala uyulmay›p bu gö-
rev sadrazamlara, serdar-› ekremlere ve-
rildi. II.Meflrutiyet sonras› ç›kan savafl-
larda (Balkan Harbi, I.Dünya Savafl›)
baflkomutanl›k vekilli¤i ihdas olunarak
bütün yetki baflkomutan vekiline verildi.
I.Dünya Savafl›’n›n hemen ard›ndan
bafllayan ‹stiklâl Savafl›’nda baflkomu-
tanl›k görevi Sakarya Meydan Muhare-
besi’nden itibaren fiilen Mustafa Kemal
Pafla taraf›ndan üstlenildi ve Büyük Ta-
arruz’da düflman›n imhas›yla sonuçla-
nan Dumlup›nar Muharebesi’ni Musta-
fa Kemal, muharebe meydan›nda yak›n-
dan idare etti¤i için bu muharebeye
“Baflkomutan Meydan Muharebesi” ad›
verildi.
Baflkomutan Tarihî Millî Park›
Afyonkarahisar, Kütahya ve Uflak illeri
s›n›rlar› içinde, Baflkomutanl›k Meydan
Muharebesi’nin geçti¤i yerlerde kurulan
ve iki bölümden oluflan millî park.
35.500 hektarl›k park alan› içinde flehit-
likler, an›tlar (Kocatepe An›t›) ve bir de
müze yer al›r.
Baflkomutanl›k Kanunu
Eskiflehir-Kütahya muharebelerinden
sonra, TBMM’nin, Mustafa Kemal’e,
Türk ordusunun baflkomutanl›¤›n› ver-
di¤i 5 A¤ustos 1921 tarihli yasa. Türk
ordusunun Sakarya s›rtlar›na çekildi¤i
s›rada ç›kart›lan bu yasa, Kurtulufl Sa-
vafl›’n›n sonuca ulaflmas›nda önemli
bir paya sahiptir. Türk ordusunun geri-
leyifli, ‹nönü Savafllar›n›n yaratt›¤›
iyimser havay› da¤›tm›fl; komutanlar
elefltirilmeye bafllanm›flt›r. 4 A¤ustos
1921’de TBMM gizli oturumunda
Türk ordusunun son durumunu de¤er-
lendiren Mustafa Kemal Pafla, TBMM
Baflkan› olarak, TBMM ordular›n›n
baflkomutanl›¤›na talip oldu. Böyle bir
yasan›n Mustafa Kemal’e diktatoryal
172
Yusuf Baflkaya
Mustafa Kemal Pafla’n›n, TBMM Baflkanl›¤›na Baflkomutanl›k Yasas› ile ilgili verdi¤i önerge
Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkanl›¤›na,
Meclis yüce üyelerinin, umumi surette beliren arzu ve istekleri üzerine Baflkomutanl›¤› kabul ediyorum. Bu vazifeyi flah-
sen üzerime almaktan do¤acak fayday› süratle elde edebilmek için ve ordunun maddî ve manevî kuvvetini azamî süratle ço-
¤altmak, tamamlamak ve sevk-i idaresini bir kat daha pekifltirmek için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin haiz oldu¤u yetkiyi,
fiilen kullanmak flart›yla üzerime al›yorum. Hayat›m boyunca, millî hâkimiyetin en sad›k bir hadimi oldu¤umu milletin gözün-
de bir defa daha teyit için bu yetkinin, 3 ay gibi k›sa bir süreyle k›s›tlanmas›n› ayr›ca teklif ederim.
4 A¤ustos 1921
Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi
Mustafa Kemal
BAfiKOMUTANLIK KANUNU
1 Eylül 1922 tarihli Tercüman-› Hakikat gazetesinde, Baflkomutan Mustafa Kemal
kumandas›ndaki Türk ordusunun Yunan kuvvetlerini Dumlup›nar’da ma¤lûp etti¤i haberi.
Baflbakanl›k Devlet ‹statistik Enstitüsü
