178
Baflkomutanl›k Kanunu
mutan› olmufl; biraz da tecrübesiz! Daha tecrübe edinmeye zaman
bulamadan, güç durumlar karfl›s›nda kalm›fl. Görevi boyunca bir tü-
mene al›flm›fl iken, düflman karfl›s›nda iki veya üç tümene birden ko-
muta etmek zorunda kal›nca, karars›zl›¤a düflmesi ve güçlüklere u¤-
ramas› ola¤and›r. Bir tek tümene komuta etti¤i zaman, tümenin bü-
tün birliklerini elden geldi¤i kadar ayn› anda görüp idare edebilen
acemi komutan, gözden uzak mevzilerde yer alan iki-üç tümenin mu-
harebesini idare etmek zorunda kal›nca, kendi kendine : “Ben hangi
tümenin yan›nda bulunay›m, onun mu, bunun mu? Orada m›, burada
m›?” diye sorar...
Hay›r! Ne orada bulunacaks›n, ne de burada! Öyle bir yerde buluna-
caks›n ki, hepsini idare edeceksin. O zaman: “Ben hiçbirini gerekti¤i
gibi göremem!” der. Tabiî göremezsin, elbette gözlerinle göremez-
sin! Ak›l ve ferasetinle görmek gerekir.
Ordunun K›p›rdanamayaca¤›n› ‹ddia Eden Bir Gafili
Alk›fllayanlar
Vas›f Bey, bir konuflmas›nda demifl ki : “Biz Sakarya Muharebe-
si’nden sonra, iflte hâlâ k›p›rdayamad›k, k›p›rdayam›yoruz.” Bu söz,
baz›lar›n›n bravo sesleriyle ve alk›fllar›yla karfl›lanm›fl.
Efendiler,
buna pek üzüldüm ve kahroldum, çok utanç duydum.
Or-
dunun k›p›rdamamas›n› ve k›p›rdamayaca¤›n› iddia eden bir gafilin
sözlerini alk›fllamak, cidden çok gariptir. Rica ederim, bunu burada
gömelim, kimse iflitmesin !
‹flte Efendiler, Baflkomutanl›¤›n gereksizli¤ini ispatlamak için söyle-
nen sözlerin belli bafll›lar› bunlardan ibaretti. Benim de bu sözlere
verebilece¤im karfl›l›klar dinlendi. Bundan sonra düflünüp karar ver-
mek Meclis’e düfler. Yaln›z bir gerçe¤i gözler önüne sermek zorun-
day›m. Yüce Meclis’in, Baflkomutanl›¤›n gere¤ine inand›¤›na flüphe
olmamakla birlikte, muhalefetin, hiçbir temele dayanmayan tutumu,
Meclis karar›n›n istenilmeyen bir flekilde ç›kmas›na yol açt›. Bunun
sonucu ne oldu, Efendiler, biliyor musunuz? Baflkomutanl›k iki gün-
dür belirsiz bir durumda ve boflluktad›r. fiu dakikada ordu komutan-
s›zd›r. E¤er ben orduya komuta etmekte devam ediyorsam, kanun-
suz olarak komuta ediyorum. Meclis’te beliren oy sonuçlar›na göre,
hemen komutadan el çekmek isterdim. Baflkomutanl›¤›m›n sona er-
di¤ini hükûmete bildirdim. Fakat, önlenmesi imkâns›z bir felâkete
meydan vermeme mecburiyeti ile karfl› karfl›ya geldim. Düflman kar-
fl›s›nda bulunan ordumuz bafls›z b›rak›lamazd›.
Bunun için b›rakma-
d›m, b›rakamam ve b›rakmayaca¤›m.
Sayg›de¤er Efendiler, bu gizli oturumda, muhaliflerin, hükûmeti ve
orduyu y›kmak için öteden beri kurcalad›klar› daha birtak›m nokta-
lar üzerinde hemen hemen düelloyu and›ran tart›flmalar oldu. So-
nunda gere¤i gibi ayd›nlanm›fl olan Meclis, oyunu flu yolda belirtti :
11 red, 15 çekimsere karfl› 177 oyla Baflkomutanl›k Kanunu’nun süresi
uzat›ld›.
Ordunun Maddî ve Manevî Gücü, Millî Gayeyi Tam Bir
Güvenle Gerçeklefltirecek Düzeye Yükselmiflti
Efendiler, üç ay sonra, yani 20 Temmuz 1922 tarihinde, Baflkomutan-
l›k Kanunu, süresi bitti¤i için yeniden görüflme konusu oldu. Bu defa
Meclis’te yapt›¤›m genel konuflman›n bir k›sm›n› oldu¤u gibi bilgini-
ze sunmama müsaadenizi rica ederim. Demifltim ki: “Art›k ordumu-
zun maddî ve manevî gücü, ola¤anüstü hiçbir tedbire ihtiyaç duyur-
maks›z›n, millî gayeyi tam bir güvenle gerçeklefltirecek düzeye ulafl-
m›flt›r. Bu bak›mdan, ola¤anüstü yetkilerin devam ettirilmesine ge-
rek ve ihtiyaç kalmad›¤› görüflündeyim. Bugün ortadan kalkt›¤›n›
görmekle sevindi¤imiz bu ihtiyac›n, bundan sonra da do¤du¤unu
görmemekle mutlu olaca¤›z. Baflkomutanl›k görevinin süresi, olsa
olsa Misak-› Millî’mizin özüne uygun kesin bir sonuca ulaflaca¤›m›z
güne kadar uzar. Mutlu sonuca güvenle ulaflaca¤›m›za flüphe yoktur.
O gün, de¤erli ‹zmir’imiz, güzel Bursa’m›z, ‹stanbul’umuz, Trakya’m›z
anavatana kat›lm›fl olacakt›r. O mutlu gün gelince, bütün milletle bir-
likte, en büyük mutluluklara eriflmekle fleref duyaca¤›z.
Benim bundan baflka ikinci bir mutlulu¤um daha olacakt›r ki, o da,
kutsal davam›za bafllad›¤›m›z gün bulundu¤um duruma dönebilmek-
li¤im imkân›d›r. Dünyada, milletin ba¤r›nda serbest bir fert olabil-
mek kadar büyük bir mutluluk var m›d›r? Gerçekleri bilen, kalbinde
ve vicdan›nda manevî ve kutsal hazlardan baflka zevk tafl›mayan in-
sanlar için, ne kadar yüksek olursa olsun, maddî makamlar›n hiçbir
de¤eri yoktur.”
Efendiler, bu görüflmelerin sonunda, Baflkomutanl›¤›n, süresiz ola-
rak bana verilmesi karar›na var›ld›.
Nutuk : s.413, 442.
Baflkomutan Mustafa Kemal. Tablo: ‹hap Hulusi
BAfiKOMUTANLIK KANUNU
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
