177
Baflkomutanl›k Kanunu
yor ki bir engelleme ve bir z›tlaflma düflünülmektedir. Ben millî he-
defe ulafl›labilmesi için tek ç›kar yolun savafl ve savaflta baflar› oldu-
¤unu söylüyorum. Bütün gücümüzü, bütün kaynaklar›m›z› ve bütün
varl›¤›m›z› orduya verece¤iz. Kudretimizi dünyaya tan›taca¤›z ve an-
cak ondan sonra milleti insan gibi yaflatmak mümkün olacakt›r! di-
yorum.
Salâhattin Bey, iflte bu anlay›fl›, akl›nca siyaset yapmaya engel san›-
yor ve konunun siyasetle çözüme ba¤lanabilece¤ini zannediyor. Bir
de Salâhattin Bey diyor ki, bugünkü askerî durumun gerektirdi¤i
masraflar› incelemek için, Baflkomutanl›¤›n varl›¤› bir engeldir.
Efendiler, bu do¤ru de¤ildir. Baflkomutan, Meclis’in, malî kaynaklar›
incelemesine ne zaman engel olmufltur? Gelir kaynaklar›m›zla ne ya-
pabilece¤imiz konusundaki endifle belki herkesten çok beni meflgul
etmektedir. Yaln›z,
ben, ordumuzun varl›k ve kuvvetini param›za gö-
re ayarlama görüflünü kabul edenlerden de¤ilim.
“Param›z vard›r,
orduyu kurar›z; param›z bitti, ordu da¤›ls›n..” Benim için böyle bir
mesele yoktur. Efendiler, para vard›r veya yoktur; ister olsun ister
olmas›n, ordu vard›r ve olacakt›r. Bu konuda bir hat›ram› da aktara-
y›m. Ben ilk defa bu ifle bafllad›¤›m zaman en ak›ll› ve düflünür geçi-
nen birtak›m kimseler bana sordular: “Param›z var m›d›r? Silâh›m›z
var m›d›r?” “Yoktur” dedim. O zaman: “O halde ne yapacaks›n?” de-
diler. “Para olacak, ordu olacak ve bu millet, istiklâlini kurtaracakt›r”
dedim. Görüyorsunuz ki, hepsi oldu ve olacakt›r.
Birtak›m Efendiler de, “Baflkomutan millete angarya yapt›r›yor” de-
mifller. Halbuki kanunun memlekette angaryay› yasaklad›¤›n› söyle-
mifller. Bu do¤rudur Efendiler; fakat, ihtiyaç, tehlike, bize her fleyi
meflru göstermektedir. Ordunun ihtiyaçlar›, millete angarya yapt›r-
may› gerektiriyorsa, bunu yap›yoruz ve
en do¤ru kanun budur.
Mille-
tin ve ordunun yenilmemesi için, kanun buna engeldir diye, gerekli
gördü¤üm tedbiri almaktan çekinmeyece¤im.
Efendim, Kara Vas›f Bey de demifller ki, her yerde baflkomutan var-
d›r. Fakat Baflkomutanl›k için ayr›ca bir kanun yoktur. Eldeki askerî
kanunlar, her komutan›n oldu¤u gibi baflkomutan›n da görev ve yet-
kilerini belirtir ve s›n›rland›r›r. Bunu da ilim tayin ve tespit eder.
Bilinmektedir ki, devletler, birbirinden farkl› hükûmet flekilleriyle
idare edilirler. fiekillerine göre, bafllar›nda krallar, imparatorlar, pa-
diflahlar bulunur. Baz›lar›n›n bafllar›nda cumhurbaflkanlar› vard›r.
Böyle memleketlerde, baflkomutan, devletin bafl›nda bulunan kimse-
dir. Bu kimse baflkomutanl›k görevini ya kendisi yapar yahut birini
vekil tayin eder. Bizim bugünkü hükûmet fleklimize göre, baflkomu-
tanl›k yetkisi Meclis’in manevî flahsiyetinde toplanm›flt›r. Bunun için,
Meclis, falan veya filân kimseyi baflkomutan seçti¤ini ifade edince,
bu ifadeye kanun derler. Kral, padiflah ve imparatorun buyurdu¤una
“irade” dendi¤i gibi, Meclis’ten ç›kan millî iradeye de “kanun” ad› ve-
rilir. O halde kanun vard›r. Bir meclisin ola¤anüstü bir zamanda ken-
disine ola¤anüstü görev verdi¤i baflkomutan, Kara Vas›f Bey’in, ko-
mutanlar›n görev ve yetkilerini belirterek s›n›rland›rd›¤›n› iflaret et-
ti¤i Askerî Ceza Kanunu ile ‹ç Hizmet Yönetmeli¤i çerçevesinde kal-
mas› gereken bir komutan de¤ildir. Kara Vas›f Bey’in “ilim tayin ve
tespit eder” dedi¤i fley, büsbütün baflkad›r. Askerlik ilim ve teknikle-
ri, askerlik s›fat›n› ve Baflkomutan olacak kimsede bulunmas› gere-
ken vas›flar› s›ralar, aç›klar ve ö¤retir. Yoksa, insanlar› baflkomutan-
l›¤a getirme ifli, komuta edilecek ordunun as›l sahibi veya meflru ve-
killeri taraf›ndan yap›l›r. Baflkomutanl›k vas›flar›n› tafl›yorum diyen
bir kimsenin o mevkiye kendili¤inden gelebilmesinin anlam› ise büs-
bütün baflkad›r.
Kara Vas›f Bey, bir de demifl ki; “Baflkomutan, cephenin gerisindeki
ifllerle u¤raflmas›n!” Bu düflünce yanl›flt›r. Cephenin insan say›s›yla,
yiyece¤i, giyece¤i, silâh ve cephanesi ve daha baflka eksiklikleriyle
ilgili bulunan baflkomutan, elbette bütün bunlar›n geride bulunan
kaynaklar›yla da ilgilidir. Kara Vas›f Bey, bu ileri sürdü¤ü düflünceyi
hangi kitapta, hangi alanda, hangi yerde görmüfl! Gerçi, hem cephe
ile hem de gerideki birçok ifllerle u¤raflmak güçtür. Bir adam hem
cepheye komuta edecek, savafl idare edecek, hem de bu ifllerle bir-
likte cephe gerisinde birçok fleylerin yap›lmas›n› sa¤layacak. Bunu
bir adam nas›l yapabilir? fiüphesiz yapar. Fakat yapar dedi¤im za-
man, “Baflkomutan flu an cepheye komuta eder, sonra kalkar oradan
filân yere gider, yiyecek iflini yoluna koyar; filân yere de gider, ordu-
nun ikmal iflini yapar” demek de¤ildir.
Üzerlerine büyük ifller alma-
m›fl olan insanlar›n bu konudaki karars›zl›klar›n› çok görmemelidir.
Bak›n›z, size bir örnek vereyim :
Ben çok acemi komutanlar gördüm. Söz gelifli, bir alay komutan›, ye-
ni tümen komutan› olmufl veya bir tümen komutan›, yeni kolordu ko-
Baflkomutan Atatürk. (Foto Ferit ‹brahim)
▲
