180
Baflkomutan Meydan Muharebesi
Taarruz Plan›m›z›n Ana Çizgileri
Efendiler, düflman ordusunun cephe ve teflkilât durumu ile, ona kar-
fl› Bat› Cephesi’ndeki kuvvetlerimizin esas olarak iki ordu hâlinde ku-
rulup düzenlenmifl oldu¤unu söylemifltim. Öteden beri tasarlam›fl ol-
du¤umuz taarruz plân›m›z›n ana çizgilerini de arz edeyim :
Düflündü¤ümüz, ordular›m›z›n ana kuvvetlerini düflman cephesinin
bir kanad›nda ve mümkün oldu¤u kadar d›fl kanad›nda toplayarak,
bir imha meydan muharebesi vermekti. Bunun için elveriflli buldu¤u-
muz durum, ana kuvvetlerimizi, düflman›n Afyonkarahisar yak›nla-
r›nda bulunan sa¤ kanat grubu, güneyinde ve Akarçay ile Dumlup›-
nar hizas›na kadar olan alanlarda toplamakt›. Düflman›n en hassas
ve önemli noktas› oras›yd›. Çabuk ve kesin sonuç almak, düflman› bu
kanad›ndan vurmakla mümkündü.
Bat› Cephesi Komutan› ‹smet Pafla ve Genelkurmay Baflkan› Fevzi
Pafla, bu bak›mdan gerekti¤i gibi bizzat incelemeler yapm›fllard›. Ha-
reket ve taarruz plân›m›z çok önceden tespit edilmiflti.
Konya’ya gelmifl olan General Townshend’in iste¤i üzerine, kendisiy-
le görüflmek için, Ankara’dan hareket ederek 23 Temmuz 1922 akfla-
m› Bat› Cephesi Karargâh›’n›n bulundu¤u Akflehir’e gittim. Savafl plâ-
n› üzerinde görüflürken Genelkurmay Baflkan›’n›n da kat›lmas›n› uy-
gun bulduk. Ben, 24 Temmuz’da Konya’ya gittim. Fevzi Pafla Hazret-
leri de 25 Temmuz’da Akflehir’e gelmiflti. 27’sinde tekrar Akflehir’e
döndüm. 27/28 Temmuz gecesi birlikte yapt›¤›m›z görüflme sonunda,
tespit edilmifl olan plân gere¤ince taarruz etmek üzere, 15 A¤ustos’a
kadar bütün haz›rl›k çal›flmalar› tamamlamay› kararlaflt›rd›k.
28 Temmuz 1922 günü ö¤leden sonra yapt›r›lan bir futbol maç›n› sey-
retmek bahanesiyle ordu komutanlar› ve baz› kolordu komutanlar›
Akflehir’e ça¤r›ld›. 28/29 Temmuz gecesi genel olarak komutanlar›n
taarruzla ilgili görüfllerini ald›m. 30 Temmuz 1922 günü Genelkurmay
Baflkan› ve Bat› Cephesi Komutan› ile yeniden görüflerek taarruzun
fleklini ve ayr›nt›lar›n› tespit ettik. Ankara’dan ça¤›rd›¤›m›z Millî Sa-
vunma Bakan› Kâz›m Pafla da 1 A¤ustos l922 ö¤leden sonra Eskifle-
hir’e geldi. Ordu haz›rl›¤›n›n tamamlanmas›nda Millî Savunma Bakan-
l›¤›’na düflen ifller tespit edildi.
Taarruza Haz›rl›k Emri
Ordunun haz›rl›klar›n›n tamamlanmas›n› ve taarruzun bir an önce
yap›lmas›n› emrettikten sonra tekrar Ankara’ya döndüm. Bat› Cep-
hesi Komutan›, 6 A¤ustos 1922’de ordular›na gizli olarak taarruza ha-
z›rl›k emri verdi. Genelkurmay Baflkan› ve Millî Savunma Bakan› Pa-
flalar da Ankara’ya döndüler.
Efendiler, taarruz için yeniden cepheye gitmeden önce, Ankara’da
yap›lmas› gereken baz› ifller vard›. Daha taarruz emri verdi¤imi Ba-
kanlar Kurulu’na da aç›kça bildirmemifltim. Art›k onlara resmî olarak
haber verme zaman› gelmiflti. Yapt›¤›m›z bir toplant›da iç ve d›fl du-
rumlarla ordunun durumunu görüflüp tart›flt›ktan sonra, taarruz ko-
nusunda Bakanlar Kurulu ile görüfl birli¤ine vard›k.
Önemli bir konu daha vard›. Muhalifler ordunun çürüdü¤ünden, k›p›r-
dayacak durumda olmad›¤›ndan, böyle karanl›k ve belirsizlik içinde
beklemenin sonucunun felâketten ibaret olaca¤› yolundaki propa-
gandalar›na alabildi¤ine h›z vermifllerdi. Gerçi, Meclis’te bu düflünce
ak›m›n›n b›rakt›¤› yank›lar, zaten düflmanlardan fazlas›yla gizlemek
istedi¤im taarruz bak›m›ndan yararl›yd›. Fakat bu olumsuz propa-
ganda en yak›n ve en inanm›fl kimseler üzerinde bile kötü etkisini
göstermeye bafllam›fl, onlarda da karars›zl›klar uyand›rm›flt›. Onlar›
da yak›nda yapaca¤›m taarruz konusunda ve alt› yedi gün içinde
düflman›n ana kuvvetlerini yenece¤ime olan güvenim hususunda ay-
d›nlatmay› ve yat›flt›rmay› gerekli buldum. Bunu da yapt›ktan sonra
Ankara’dan ayr›ld›m. Genelkurmay Baflkan›, benden önce 13 A¤ustos
1922’de cepheye gitmiflti.
Ben birkaç gün sonra hareket ettim. Hareketimi belirli birkaç kifli d›-
fl›nda bütün Ankara’dan gizledim. Benim Ankara’dan ayr›laca¤›m› bi-
lenler, buradaym›fl›m gibi davranacaklard›. Hatta gazetelerde, benim
Çankaya’da çay ziyafeti verdi¤imi de ilân edeceklerdi. Bunu flüphe-
siz o vakitler iflitmiflsinizdir. Trenle hareket etmedim. Bir gece oto-
mobille Tuz Çölü (fiereflikoçhisar) üzerinden Konya’ya gittim. Kon-
ya’ya hareketimi telgrafla orada kimseye bildirmedi¤im gibi, Kon-
ya’ya var›r varmaz telgrafhaneyi kontrol alt›na ald›rarak Konya’da
bulundu¤umun da hiçbir yere bildirilmemesini sa¤lad›m. 20 A¤ustos
1922 günü ö¤leden sonra saat 16.00’da Bat› Cephesi Karargâh›’nda
yani Akflehir’de bulunuyordum. K›sa bir görüflmeden sonra 26 A¤us-
tos 1922 sabah› düflmana taarruz için Cephe Komutan›’na emir verdim.
26 A¤ustos 1922 Taarruz Emri
20/21 A¤ustos 1922 gecesi 1’inci ve 2’nci Ordu Komutanlar›n› da Cep-
he Karargâh›na ça¤›rd›m. Genelkurmay Baflkan› ile Cephe Komutan›-
n› da yan›mda bulundurarak, taarruzun nas›l yap›laca¤›n› harita üze-
rinde k›sa bir savafl oyunu fleklinde aç›klad›ktan sonra, Cephe Komu-
tan›’na o gün vermifl oldu¤um emri tekrarlad›m. Komutanlar hareke-
te geçtiler. Taarruzumuz, strateji ve ayn› zamanda bir taktik bask›n
hâlinde yürütülecekti. Bunun gerçeklefltirilebilmesi için de kuvvetle-
rin y›¤›nak ve haz›rl›klar›n›n gizli kalmas›na önem vermek gerekiyor-
du. Bu sebeple bütün yürüyüfller gece yap›lacak, birlikler gündüzleri
köylerde ve a¤açl›klar alt›nda dinleneceklerdi. Taarruz bölgesinde,
yollar›n düzeltilmesi vb. çal›flmalarla düflman›n dikkatini çekmemek
için di¤er baz› bölgelerde de benzeri yan›lt›c› hareketlerde bulunu-
lacakt›.
24 A¤ustos 1922’de karargâh›m›z› Akflehir’den, taarruz cephesi geri-
sindeki fiuhut kasabas›na getirttik; 25 A¤ustos 1922 sabah› da fiu-
hut’tan savafl› idare etti¤imiz Kocatepe’nin güneybat›s›ndaki çad›rl›
ordugâha naklettik. 26 A¤ustos sabah› Kocatepe’de haz›r bulunuyor-
duk. Sabah saat 5.30’da topçu ateflimizle taarruz bafllad›.
Baflkomutan Savafl›
Efendiler, 26/27 A¤ustos günlerinde, yani iki gün içinde, düflman›n
Karahisar’›n güneyinde 50 ve do¤usunda 20-30 kilometre uzunlu-
¤undaki müstahkem cephelerini düflürdük. Yenilen düflman ordusu-
nun bütün kuvvetlerini, 30 A¤ustos’a kadar Asl›hanlar yöresinde ku-
flatt›k. 30 A¤ustos’ta yapt›¤›m›z savafl sonunda (buna
Baflkomutan
Muharebesi
ad› verilmifltir), düflman›n ana kuvvetlerini yok ettik ve
esir ald›k. Düflman ordusunun Baflkomutanl›¤›n› yapan General Tri-
kopis de esirler aras›na girdi. Demek ki, tasarlad›¤›m›z kesin sonuç,
befl günde al›nm›fl oldu. 31 A¤ustos 1922 günü ordular›m›z ana kuv-
vetleriyle ‹zmir’e do¤ru yol al›rken, di¤er birlikleriyle de düflman›n
Eskiflehir ve kuzeyinde bulunan kuvvetlerini yenmek üzere ilerliyor-
lard›.
▲
BAfiKOMUTAN MEYDAN MUHAREBES‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
