‹ngilizlerin petrol sahalar›n› ele geçirmek
amac›yla 15 Ekim 1914’te Bahreyn’i, 23
Kas›m 1914’te de Basra’y› iflgali üzerine
aç›ld›. Yerli Arap askerlerin deste¤ine
ra¤men Osmanl› kuvvetleri iflgale karfl›
koyamay›nca ‹ngilizler, ‹ran’›n Ahvaz
kentini ele geçirdiler. 20 Aral›k 1914’te
Basra’y› geri almak amac›yla cephe ko-
mutanl›¤›na atanan Yüzbafl› Süleyman
Askeri Bey, afliretlerden ve gönüllüler-
den yararlanarak toplad›¤› kuvvetle 12
Nisan 1915’te bafllatt›¤› fiuaybiye Sava-
fl›’nda baflar›l› olamay›p Kutülamare’ye
çekilmek zorunda kal›nca intihar etti.
Bölgeyi ele geçiren ‹ngilizler daha sonra
Ba¤dat’› almak için General Townshend
komutas›nda sald›rd›larsa da Türk kuv-
vetleri, ‹ngilizleri Selman›pak’ta durdur-
du. Kanl› çarp›flmalardan sonra ‹ngilizler
26 Kas›m 1915’te çekilmek zorunda kal-
d›. Kutülamare’de 8 Aral›k 1915’te kufla-
t›lan ‹ngiliz birlikleri, befl ay süren bir di-
reniflten sonra 28 Nisan 1916’da teslim
oldu. General Townshend dahil 13.300
esir al›nd›. 1916 bafllar›nda General
Townshend’in yard›m›na gelen bir k›s›m
‹ngiliz birlikleri ‹ran’da Hemedan’a ka-
dar sürüldüler. 1917 y›l› bafl›nda bekle-
dikleri güce ulafl›p taarruza geçen ‹ngiliz
birlikleri, 11 Mart 1917’de Ba¤dat’› ve
daha sonra Samerra’y› ele geçirip Mu-
sul’a do¤ru ilerlemeye bafllad›. Bu arada
Halep’te, Ba¤dat’› geri almak için Alt›n-
c› Ordu’yla Halep’te kurulan Yedinci Or-
du birlefltirilerek General Falkenhayn ko-
mutas›nda Y›ld›r›m Ordular› Grubu ku-
ruldu. Bu arada Tikrit’e kadar ilerleyen
ve 1918’de ald›klar› takviyelerle iyice
güçlenen ‹ngilizler, petrol yataklar›n›n
bulundu¤u Musul’a taarruzlar› s›ras›nda
büyük kay›plar verdilerse de ancak, 30
Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mü-
tarekesi sonras› 8 Kas›m 1918’de Mu-
sul’a girebildiler. Türk askeri bu cephede
s›cak, kolera ve açl›ktan k›r›l›rken, cepha-
ne ve ilâç gibi her çeflit malzemenin yok-
lu¤u, çeflitli olanaks›zl›klar ve Araplar›n
‹ngilizlerle anlaflarak Türk ordusunu ar-
kadan vurmalar› üzerine savafl›n kaderi
‹ngiltere’nin lehine geliflti.
Islâhat Grubu
Millî Mücadele s›ras›nda TBMM’deki
muhalefet grubu.
Isparta
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda (1912-1922)
‹talyan nüfuzuna b›rak›ld›¤›ndan Yunan
iflgalinden ve çat›flmalardan pek etkilen-
meyen, Akdeniz Bölgesi’nin kuzeybat›-
s›ndaki Göller Yöresi’nde kent. 1919-
1922 aras› ‹talyan iflgali alt›nda oldu-
¤undan çat›flmalardan pek etkilenmeyen
kentte, Haf›z ‹brahim Efendi ve ‹htiyat
Zabitleri Cemiyeti’nin öncülü¤üyle
“Demiralay” ad› verilen bir direnifl ör-
gütü kuruldu. 28 Haziran 1919’da Bur-
dur’u iflgal ettikten sonra Isparta’ya gi-
ren ‹talyanlar›n, bir hafta gibi k›sa bir
sürede geri çekilmelerinde, örgütün pro-
testo gösterilerinin önemli pay› oldu.
Bunun üzerine Haf›z ‹brahim Efendi,
Sivas Kongresi sonras› kurulan Anadolu
ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
Isparta fiube Baflkanl›¤›na getirildi; De-
miralay ise, Denizli-Sarayköy Cephe-
si’nde önemli yararl›klar gösterdi. I.Dö-
nemde Isparta milletvekili olarak
TBMM’de yer alan Haf›z ‹brahim Efen-
di’ye daha sonra bu çabalar› nedeniyle
“Demiralay” soyad› verildi. Mart
1921’de Londra’da toplanan konferansa
Ankara Hükûmeti ad›na Bekir Sami
(Kunduh) Bey d›fl›nda ‹talyan ve Fran-
s›z delegeleri kat›ld›. Yap›lan anlaflmaya
göre, ‹talyanlara baz› ekonomik ayr›ca-
l›klar karfl›l›¤› Anadolu’dan çekilmesi
teklif edildiyse de antlaflma, Sevr’den
farks›z oldu¤u gerekçesiyle TBMM’de
kabul edilmedi. Mondros Mütarekesi s›-
ras›nda Konya vilâyetine ba¤l› Hamidâ-
bâd sanca¤›n›n merkeziyken 1923’te il
yap›ld› ve ad›, Isparta olarak de¤ifltirildi.
Ifl›k
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Giresun’da on
befl günde bir yay›mlanan dergi. 1919-
1922 aras› toplam 58 say› ç›kan derginin
sahibi Cemflitzâde Osman Nuri Bey’dir.
Millî Mücadele’yi destekleyen yaz›lar›
halk taraf›ndan büyük ilgi gördü.
Ifl›k, Esad (Esad Pafla)
3 Nisan 1865 ‹stanbul
1 Kas›m 1936 ‹stanbul
Kurtulufl Savafl›’n› destekledi¤inden ‹s-
tanbul’un iflgali s›ras›nda ‹stanbul’da ‹n-
gilizler taraf›ndan tutuklan›p Malta’ya
sürülen hekim ve flair. 1889’da Askerî
T›bbiye’yi, 1893’te Paris T›p Fakülte-
si’ni bitirdi. Göz hastal›klar› ihtisas›n› ta-
mamlad›ktan sonra bir süre Paris, Viya-
na ve Berlin’de çal›flt›. Yurda dönüflünde
Askerî T›bbiye’ye ö¤retim üyesi olarak
atand› (1899). Bu görevinin yan› s›ra Ha-
midiye (fiiflli) Etfal Hastanesi’nde ve
Dârülâceze’de çal›flt›. Türkiye’de ilk kez
Askerî T›bbiye’de bir göz klini¤i kurdu.
1904’te profesör olduktan sonra T›p Fa-
kültesi Göz Hastal›klar› Klini¤i bölüm
baflkanl›¤›na atand› (1909). Hilâl-i Ah-
mer (K›z›lay) Cemiyeti’nin kurucular›
aras›nda yer ald›. I.Dünya Savafl›’nda
S›hhiye Müdür-i Umumisi olarak çal›flt›,
rütbesi generalli¤e yükseltildi. E¤itimin
ulusallaflt›r›lmas› için Maarif Vekâleti
Talim ve Terbiye Kurulu kurucusu ve
baflkan› oldu. Mondros Ateflkes Antlafl-
mas›’ndan sonra, bu cemiyet öncülü¤ün-
de partilerüstü Millî Kongre Cemiyeti’ni
oluflturdu (1918-1919). Anadolu’daki
Kurtulufl Savafl›’n› destekledi. ‹stan-
bul’un iflgali s›ras›nda ‹ngilizler taraf›n-
dan tutuklan›p Malta’ya sürüldü (1920-
1922). Atatürk döneminde hekimlik
yapt›. 1933’te emekli oldu. Malta sürgü-
nü s›ras›nda heceyle yazd›¤› fliirleri yan›
s›ra tümü Frans›zca olarak yaz›l›p Pa-
ris’te yay›mlanan t›pla ilgili eserleri d›-
fl›nda Servet-i Fünun’da ç›kan meslekî
makaleleri vard›r.
Ifl›k, Halil
1879 Sö¤üt
8 Kas›m 1935 Sö¤üt
Birinci TBMM Ertu¤rul (Bilecik) mil-
letvekili. 1898’de Harp Okulu’ndan me-
zun olduktan sonra Birinci Ordu emrine
verildi. 1904’te sa¤l›k durumu nedeniy-
le ordudan ayr›larak çiftçilik ve ticaretle
u¤raflt›. 1906-1914 aras› ö¤retmenlik
yapt›. I.Dünya Savafl›’nda orduya kat›l-
d›. Millî Mücadele’nin bafllamas›yla bir-
likte Müdafaa-i Hukuk Teflkilât›’na ka-
426
Islâhat Grubu
Esad Ifl›k (Esad Pafla)
Isparta’dan bir görünüm.
Halil Ifl›k
