449
‹nönü, ‹smet
24 Eylül 1884 ‹zmir
25 Aral›k 1973 Ankara
Millî Mücadele’nin büyük komutan›,
Atatürk’ün en yak›n çal›flma arkadafl›,
Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cum-
hurbaflkan›. Babas› Malatyal› Hac› Reflit
Bey, annesi müderris Hasan Efendi’nin
k›z› Cevriye Han›m’d›r. Befl yafl›na ka-
dar ‹zmir’de kald›. Memur olan babas›-
n›n tayini nedeniyle gitti¤i Sivas’ta ilko-
kula bafllad›. Sivas Askerî Rüfltiyesi’ni
bitirdi. Bir y›l Sivas Mülkiye ‹dadî-
si’nde okuduktan sonra, babas›n›n ‹stan-
bul’a atanmas› üzerine ‹stanbul Hal›c›-
o¤lu’ndaki Topçu ‹dadîsi’ne yaz›ld›.
1901’de Mühendishane-i Berrî-i Hüma-
yun’a (Topçu Okulu) girdi. 1903’te Mü-
hendishane-i Berrî-i Hümayun ve
1906’da Erkân-› Harbiye Mektebi’ni bi-
rincilikle bitirdi. Edirne’deki ‹kinci Or-
du’ya kurmay yüzbafl› olarak atand›.
1907’de gizli ‹ttihat ve Terakki Cemiye-
ti’ne girdi. II.Meflrutiyet ilân edildi¤i s›-
rada cemiyetin Edirne’deki önde gelen
üyelerinden biriydi. 1908’de Selânik’te
toplanan ‹ttihat ve Terakki’ye kat›larak,
burada Mustafa Kemal (Atatürk) ile gö-
rüfltü. Kas›m 1908’de Edirne’deki 2.Sü-
vari Tümeni kurmay heyetinde görev al-
d›. 31 Mart Ayaklanmas›’n› bast›rmak
üzere ‹stanbul’a gelen Hareket Ordu-
su’na Edirne’den kat›lan tümenin kur-
may baflkanl›¤›n› yapt›. 1909’da topla-
nan ‹ttihat ve Terakki Kongresi’ne ‹kin-
ci Ordu temsilcisi olarak kat›ld›. Kong-
rede ordunun siyasetten ayr›lmas›n› sa-
vunan Mustafa Kemal’i destekledi.
1910’da Ahmed ‹zzet Pafla komutas›nda
Yemen’e gönderilen 4.Kolordu kurmay
heyetinde yer ald›. 1912’de rütbesi bin-
bafl›l›¤a yükseldi ve Yemen kuvvetleri
komutanl›¤› kurmay baflkan› oldu.
1913’te ‹stanbul’a döndü. Balkan Sava-
fl› s›ras›nda Çatalca’daki Baflkomutanl›k
Karargâh›’ndaki I.fiube’de görev ald›.
Savafltan sonra Bulgarlarla yap›lan bar›fl
görüflmelerine askerî dan›flman olarak
kat›ld›. Balkan yenilgisinden sorumlu
yüksek rütbeli subaylar›n soruflturmala-
r›n› yürüttü. 1913 sonlar›nda Erkân-›
Harbiye 3.fiube’de, daha sonra Birinci
Ordu kurmay heyetinde görev ald›. Ka-
s›m 1914’te rütbesi yarbayl›¤a yükseltil-
di. I.fiube müdürlü¤ü görevinde bulun-
du. 1915’te albay oldu. Enver Pafla’n›n
emrinde, ordunun yenilefltirilme çal›fl-
malar›na kat›ld›. Aral›k 1915’te atand›¤›
‹kinci Ordu Kurmay Baflkanl›¤› görevi-
ni Ocak 1917’ye kadar sürdürdü. Bu s›-
rada ‹kinci Ordu Komutan Vekilli¤i’ne
atanan Mustafa Kemal Pafla ile birlikte
çal›flma imkân› buldu ve onun önerisiy-
le 4.Kolordu Komutanl›¤›na getirildi.
Daha sonra Suriye Cephesi’ndeki 20. ve
3.Kolordu komutanl›klar›nda bulundu.
3.Kolordu, Mustafa Kemal Pafla’n›n ko-
mutan› oldu¤u Yedinci Ordu’ya ba¤l›
oldu¤undan Mustafa Kemal Pafla ile bir
kez daha birlikte çal›flma imkân› buldu.
Mustafa Kemal Pafla’n›n, ordunun ve
ülkenin durumu hakk›nda baflkomutan-
l›¤a gönderdi¤i raporu birlikte haz›rlad›-
lar. Ekim 1918’de hastalan›p ‹stanbul’a
döndü. Bu s›rada 13 Ekim 1918’de ‹tti-
hat ve Terakki Hükûmeti istifa etmifl ve
yeni hükûmeti Ahmed ‹zzet Pafla kur-
mufltu. Eski komutan› olan Ahmed ‹zzet
Pafla, sadrazaml›k görevi yan› s›ra Har-
biye Nâz›rl›¤› görevini de üstlenince,
Harbiye Nezareti Müsteflarl›¤› görevine
getirildi. 30 Ekim 1918’de Mondros
Ateflkes Antlaflmas› imzaland›¤› s›rada
Harbiye Nezareti Müsteflar› s›fat›yla,
Bar›fl Haz›rl›¤› Komisyonu baflkanl›¤›n-
da bulundu. Antlaflman›n imzalanma-
s›ndan bir ay sonra hükûmetin düflmesi
üzerine müsteflarl›k görevinden ayr›ld›.
1918-1920 aras› Harbiye Nezareti’nde
çeflitli görevlerde bulundu. 1919’da
Mevhibe Han›m ile evlendi. ‹stanbul’da
bulundu¤u günlerde Mustafa Kemal Pa-
fla ile s›k s›k görüfltü. Mustafa Kemal
Pafla, Anadolu’ya geçmeye karar verin-
ce, kendisine ‹stanbul’da kalmas›n›, bu-
radan yard›m etmesini ve ifle bafllad›¤›n-
da ça¤›raca¤›n› söyledi. 16 Mart
1920’de ‹stanbul’un iflgalinden üç gün
sonra Ankara’dan beklenen davetin gel-
mesi üzerine er k›yafetiyle 21 gün süren
bir yolculuktan sonra 9 Nisan 1920’de
Ankara’ya vard›. 23 Nisan 1920’de aç›-
‹nönü, ‹smet
‹smet Bey (‹nönü)
‹smet ‹nönü, Mustafa Kemal’le birlikte cephede.
‹smet Bey (‹nönü), Lozan sonras› Ankara’ya dönüflünde Mustafa Kemal Pafla ve efli Lâtife
Han›m taraf›ndan karfl›lan›rken (13 A¤ustos 1923).
