517
r›n en önemlileri; I., II.Bozk›r ve Konya
(Delibafl) ayaklanmalar›d›r. Genellikle
k›rsal kesimden bafllayarak kent merke-
zine do¤ru yay›lan bu ayaklanmalardan
I. ve II.Bozk›r ayaklanmalar›, Süvari
birlikleri ve Sivas Heyet-i Temsiliyesi
taraf›ndan görevlendirilen Karakeçili
Müfrezesince bast›r›ld›ysa da Delibafl
Ayaklanmas› büyük sorun yaratt›. Deli-
bafl Mehmed önderli¤inde gerici, dinci
ve asker kaça¤› eflk›yalar, köyleri basa-
rak, 3 Ekim 1920’de Konya’y› ele geçir-
diler. Ayaklanman›n büyük boyutlara
varmas› üzerine Ankara, Bat› Cephe-
si’ndeki kuvvetlerin bir bölümünün
Konya üzerine gönderilmesine karar
verdi. Bu görev, o s›rada Dahiliye Veki-
li olan Refet (Bele) Bey’e verildi. Refet
Bey, h›zla Konya üzerine yürüdü. 15
Kas›m 1920’de yo¤un çat›flmalar so-
nunda Konya ve ilçelerini kurtararak
ayaklanmay› kesin olarak bast›rd›. Öte
yandan Konya’n›n Akflehir ilçesi, Ulu-
sal Kurtulufl Savafl›’nda Bat› Cephe-
si’nin karargâh› oldu.
Konya Atatürk Evi ve Müzesi
Atatürk’ün, 3 A¤ustos 1920’den baflla-
yarak birçok kez geldi¤i Konya’da kal-
d›¤›, 1964’te müze olarak ziyarete aç›-
lan Vali Kona¤› binas›. Konya ‹stasyon
Caddesi üzerindeki bina, 1912’de yapt›-
r›lm›fl, 1916’dan sonra Vali Kona¤› ola-
rak kullan›lm›flt›r. 1927’de Konya Bele-
diyesince Atatürk’e arma¤an edilen ve
1964’te “Atatürk Evi ve Müzesi” olarak
ziyarete aç›lan müzede, Atatürk’ün kul-
land›¤› eflyalar, Atatürk’ün yatak odas›,
çal›flma odas›, yaverler odas›, yemek so-
lunu, o günlerdeki gibi aynen muhafaza
edilmifltir.
Konya Ayaklanmas›
(Delibafl Ayaklanmas›)
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda TBMM Hü-
kûmeti’ne karfl› Konya ve yöresinde
bafllat›lan ayaklanma (3 Ekim-15 Kas›m
1920). Bir y›l önce baflgösteren ve fazla
genifllemeden bast›r›lan Bozk›r Ayak-
lanmalar›n›n devam› niteli¤indeki ayak-
lanman›n bafll›ca nedeni, padiflaha ba¤l›-
l›k, vatan savunmas› yönünden Millî
Mücadele’nin yükledi¤i fedakârl›k ve
sorumluluktan kaç›nmak; dini, siyasî
amaçlar› için kullananlar›n k›flk›rt›c› fa-
aliyetleri; kin ve ç›kar duygular›yla ha-
reket edenlerin ve gericilerin, ortam›
kendileri için elveriflli bulmalar›yd›. Ay-
r›ca ‹ngiliz gizli servisinin çabalar› ve
yörede da¤›tt›¤› paralar da ayaklanma-
n›n ç›kmas›nda önemli rol oynad›. Bu
s›rada TBMMHükûmeti taraf›ndan Ku-
vâ-yi Milliyeci Haydar Bey, Konya’ya
vali olarak atanm›fl, 12.Kolordu Komu-
tanl›¤›’na da Albay Fahrettin (Altay)
Bey getirilmifl, bu arada Konya’da genç
ayd›nlar taraf›ndan Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti’nin bir flubesi kurulmufltu. Fa-
kat ilçe, bucak ve köylerde padiflah ad›-
na yap›lan teslimiyetçi propagandalar-
dan etkilenen kalabal›k bir halk y›¤›n›
vard›. Bu s›rada Konya’ya gelen ‹stan-
bul Hükûmeti yanl›s› Hürriyet ve ‹tilâf
Partisi yöneticilerinden Zeynelâbidin
Efendi, Kuvâ-yi Milliye’nin Müslüman-
l›¤a ters düfltü¤ü iddias›yla, Delibafl
Mehmed’i Ankara’ya karfl› k›flk›rtt›. De-
libafl Mehmed, Alibey Höyü¤ü köyünde
500 kifli toplayarak “padiflah›m çok ya-
fla!” slogan›yla 2 Ekim 1920 akflam›
Çumra buca¤›n› bast›. Asilerin Kon-
ya’daki taraftarlar›yla haberleflip flehre
yürümeleri üzerine, Konya Valisi Hay-
dar Bey, durumu Afyonkarahisar’da bu-
lunan 12.Kolordu Komutan› Fahrettin
(Altay) Bey’e bildirerek yard›m istedi.
Valinin acele yard›m talebi üzerine, An-
kara’dan Refet (Bele) Bey bir süvari ala-
y› ile Konya’ya gönderildi. Di¤er yan-
dan da Afyonkarahisar’daki 12.Kolordu
karargâh›na mensup baz› birliklerle, Po-
zant›’da bulunan 41.Tümen’den baz›
birlikler de ayaklanma bölgesine gönde-
rildiler. Ayaklanma k›sa zamanda Koç-
hisar, Karap›nar, Karaman, Ilg›n, Akfle-
hir, Seydiflehir, Beyflehir, Akseki, Ma-
navgat ve Alanya’ya kadar yay›ld›.
Ayaklanman›n elebafllar› aras›nda ‹stan-
bul’dan para yard›m› ve talimat alan tüc-
car Hoca Ahmet ve Gördesli Celâl de
vard›. Afyonkarahisar’dan gönderilen
askerî birlikler, Konya yak›nlar›ndaki
P›narbafl› istasyonuna vard›¤›nda, asiler
Konya Ayaklanmas› (Delibafl Ayaklanmas›)
Konya Vilâyeti (Librairie de Péra Arflivi)
Mustafa Kemal, Kurtulufl Savafl› sonras› efli Lâtife Han›m’la birlikte geldi¤i Konya’da.
Konya ‹stasyonu (1896).
