515
telgrafta, Ankara’da bulunan ve Der-
sim milletvekili olan kiflilerin Dersim’i
temsil etmediklerini, Dersim’in ba¤›m-
s›z bir Kürdistan istedi¤ini ve bu istek
TBMM Hükûmeti taraf›ndan kabul ve
resmen ilân edildikten sonra, Kürdis-
tan’›n bir konfederasyon fleklinde An-
kara ile iflbirli¤i yapaca¤›n› bildirdi. Bu
s›rada Y›ld›zeli dolaylar›nda eflk›yal›k
yapan Zalim Çavufl çetesini yakalamak
için bölgeye gelen 6.Süvari Alay›’na
karfl›, Koçgiri Aflireti’nin k›flk›rtmas›y-
la bir direnme bafllad›. 6.Süvari Alay›,
Zara’ya dönerken yolda, K›z›ltepeli
Kör Rifat ve Karmanl› Nuri’nin eleba-
fl›l›¤›ndaki asilerin bask›n›na u¤rad›.
Asilerin say›ca kalabal›k olmas› nede-
niyle askerler hayvanlar›n› b›rak›p Za-
ra’ya kaçt›lar. Bu olay üzerine daha da
cesaretlenen asiler, 6 Mart 1921’de ‹m-
ranl›’y› kuflat›p 6.Süvari Alay›’n›n ‹m-
ranl›’dan çekilmesini istediler. ‹stekle-
ri kabul edilmeyince ‹mranl›’y› iflgale
bafllad›lar. Çarp›flmalar akflama kadar
sürdü. 6.Süvari Alay› Komutan› Bin-
bafl› Halis Bey, Jandarma Tak›m Ko-
mutan› Müfltak Bey ve dört er flehit ol-
du. Cephaneleri kalmayan di¤er subay
ve askerler teslim olmak zorunda kal-
d›lar. Bucak Müdürü Haydar Bey, tut-
sak düflen subay ve askerleri korur gö-
rünerek onlar› kendi kona¤›nda misafir
etti. Amac› onlar› hükûmete karfl› ge-
rekti¤inde koz olarak kullanmakt›. Di-
¤er yandan Tunceli’de bulunan kardefli
Aliflan’a gönderdi¤i mektupta, her afli-
retten 50 kiflinin ‹mranl›’ya gelmesini
istedi. Mektup hükûmetin eline geçin-
ce, gerçek durum anlafl›ld›. Bu mek-
tuptan sonra Aliflan, Dersim’den topla-
d›¤› 500 asi ile ‹mranl›’ya geldi. Asiler
7 Mart 1921 günü civar köyleri ya¤ma-
lamaya ve halk› öldürmeye bafllad›lar.
13 Mart 1921 günü Aliflir yönetiminde
500 asi Dersim’den gelerek ayaklan-
maya kat›ld›lar. Asiler 21 Mart 1921
günü Ovac›kl› Maksut Aflireti Reisi
Kas›mo¤lu Munzur ile birleflip Erzin-
can’›n Karamusa köyüne gelerek Ke-
mah bo¤az›na hâkim s›rtlar› tuttular; 3
Nisan 1921’de Zara’n›n güneyindeki
Yaragil, Tuzlagözü ve Peynik; 4 Nisan
1921’de Refahiye, Divir, fiahverdi ve
Gezge köylerine sald›rd›lar. 5 Nisan
1921 günü Aliflir yönetimindeki asiler-
le Koçgiri Aflireti reislerinden Ali-
flan’›n akrabas› Mahmud’un yöneti-
mindeki asiler, Refahiye’ye sald›rd›lar.
Bu sald›r› Topal Osman yönetimindeki
Giresun Alay› taraf›ndan püskürtüldü.
50 ölü, 60 yaral› veren asiler da¤›ld›-
larsa da 8 Nisan 1921’de Suflehri köy-
lerine yeniden sald›rd›lar. Ayn› gün se-
kiz afliret reisi, TBMM’ye bir mektup
göndererek Zara, Divri¤i, Refahiye,
Kuruçay ve Kemah’›n ayr› bir vilâyet
olarak düzenlenmesini ve yönetiminin
de kendilerine verilmesini istediler.
TBMM bu iste¤i yan›tlamad› ve ayak-
lanmay› bast›rmakla Merkez Ordu-
su’nu görevlendirdi. Nureddin Pafla
komutas›ndaki Merkez Ordusu, çeflitli
çat›flmalardan sonra 22 Nisan 1921’de
duruma hâkim oldu. Küçük gruplar hâ-
linde da¤›lan asiler, izlenip etkisiz du-
ruma getirildiler. 27 Nisan 1921 günü
asilerden bir grup, yeni bir sald›r› dü-
zenlediyse de bozguna u¤rat›ld›. 2 Ha-
ziran 1921’de H›ktar köyü yak›nlar›n-
da yap›lan çarp›flmada asiler bir kez
daha yenilgiye u¤rad›lar. Asilerin ele-
bafl›lar›ndan Haydar Bey’in kardefli
Aliflan ile birlikte asilerin önde gelen-
leri ve 500 kadar asi teslim oldu (17
Haziran 1921) ve bölgede TBMM Hü-
kûmeti’nin otoritesi yeniden sa¤land›.
Kola¤as›
Osmanl› ordusunda, yüzbafl› ile binba-
fl› rütbesine eflde¤er rütbe. Bugünkü
k›demli yüzbafl› rütbesinin karfl›l›¤›-
d›r. Sa¤ ve sol kola¤as› olarak iki afla-
mas› vard›. Sol kola¤as›, önce sa¤ ko-
la¤al›¤›na, ondan sonra da binbafl›l›¤a
yükselirdi.
Kola¤as›
KOÇG‹R‹ AYAKLANMASI
AYAKLANMAYI BASTIRAN B‹RL‹KLER VE KOMUTA KADROSU
(6 Mart-17 Haziran 1921)(1)
Makam / Birlik
Rütbe
Ad› ve Soyad›
Merkez Ordu Komutan›
Tu¤g.
Nurettin Pafla (Sakall›, Korg.)(2)
Merkez Ordusu Kur. Bflk.
Yb.
H. Hüsnü (Korg. Alpdo¤an)
Merkez Ordusu Kh. Kur.
Yzb.
Mahmut (Org. Berköz)
Merkez Ordusu Top. Müfettifli Yb.
Kemal (Korg. Do¤an)
Merkez Ordusu ‹sth. fi. Md.
Yb.
Mehmet (Tu¤g. Kürflat)
Merkez Ordusu Lv. fi. Md.
Yb.
Mehmet Adil (Tümg.)
Merkez Ordusu Hrk. fi. Md.
Bnb.
Osman Nuri (Alb. Say›m)
Merkez Ordusu Hrk. fi. Md.
Bnb.
Hüsnü (Tu¤bay Demirtepe)
Merkez Ordusu Kh. Kur.
Bnb.
M. Ziya (Bnb. Bacanak)
14. Sv. Tüm. K
Yb.
Mehmet Hayri (Yb.)
14. Sv. Tüm.Kur.Bflk.
Bnb.
Halil
27. Sv.Tug.K.
Bnb.
Ethem Servet (Alb.)
6. Sv.A.K. (3)
Bnb.
Halis (fiehit oldu)
6. Sv.A.K.
Bnb.
Osman Faik
53. Sv.A.K.
Bnb.
‹smail Hakk› (Yb.)
28. SV.Tug.K.
Yb.
Hüseyin Hüsnü
54. Sv.A.K.
Bnb.
E.Hüsnü (Alb.Aykut)
54. Sv.A.K.V.
Bnb.
Hasan Tahsin (Alb.)
55. Sv.A.K.
Bnb.
‹.Fevzi (Tümg. Ak›nc›lar)
55. Sv. A.K.
Bnb.
A. Suzi (Bnb.)
13. Sv.Tug.K.
Yb.
Fahri (Alb.)
3. Sv.A.K.
Yb.
Ahmet Ferit (Alb.)
32. Sv.A.K.
_
_
G‹RESUN Müfrezesi K.
_
Osman A¤a (Topal Osman)
G‹RESUN Müfrezesi Bl.K
Yzb.
Fehmi (Korg. Türesel)
ERZ‹NCAN Müfrezesi K.
_
_
KEMAH Müfrezesi K.
_
_
E⁄‹N Müfrezesi K.
_
_
5. Tüm. Hücum Tb. K.
Bnb.
O. Zeki (Alb. Eyüpo¤lu)
Aç›klamalar :
1) Ba¤›ms›z Kürdistan kurma düflüncesinden ve d›fl tahriklerin deste¤iyle ortaya
ç›kan bu ayaklanma, Bat› Cephesini zay›flatmak gayesiyle, II.‹nönü Muharebe-
si’nden önce bafllat›lm›fl ve devam› süresince Ankara Hükûmetine kritik anlar
yaflatarak tehlikeli boyutlara ulaflm›fl ve 17 Haziran 1921’de bast›r›lm›flt›r.
2) Nurettin Pafla’n›n, ayaklanman›n bast›r›lmas›n› müteakip asilere taraftar ola-
bilecek bölge halk›n›n Anadolu içlerine da¤›t›lmas› konusundaki teklifi, Mec-
lis’te sert tepkilere yol açt› ve mebuslar›n yapt›¤› bask› üzerine Nurettin Pa-
fla, Gn.Kur. Bflk.l›¤› taraf›ndan görevden al›nd›.
3) 6.Sv.A., 6 Mart 1921’de ‹mral›’da asilerin bask›n›na u¤rayarak esir ve imha edildi.
Kaynak : ‹smet Görgülü, On Y›ll›k Harbin Kadrosu, 1912-1922, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Ku-
rumu Türk Tarih Kurumu Yay›nlar›, Ankara 1993, s.313.
