Konya’y› ele geçirmifller ve demiryolu-
nu tahrip etmifllerdi. ‹stasyon meydan›n-
da yap›lan ilk çarp›flmada asiler da¤›t›l-
d›. Bu s›rada Vali Haydar Bey ve Ku-
mandan Avni Bey, ellerindeki jandar-
malar ve 30 kadar askerle, Konya’daki
depo taburundan toplad›klar› 200 aske-
rin bir bölümünü Alâettin tepesinde kaz-
d›rd›klar› siperlere, bir bölümünü de
Hükûmet Kona¤› ile Mevki Kumandan-
l›¤› binas›na yerlefltirdiler. Haydar
Bey’in ald›¤› savunma düzenine ra¤men
asiler flehre kolayl›kla girdiler ve ceza-
evini basarak tutuklular› serbest b›rakt›-
lar. Posta memurlar›ndan Kas›m Efendi,
Ankara’da bulunan Mustafa Kemal Pa-
fla’ya çok acele flu telgraf› çekti: “Konya
vilâyeti asiler taraf›ndan iflgal olunmak-
tad›r. fiimdi flehir içine girdiler. Telgraf-
hane muhasara alt›ndad›r. Vali Bey telg-
raf gönderemiyor. Kuvvet gönderiniz.”
Asilerin bafl›ndaki Delibafl Mehmed,
Konya’y› iflgal edince Mazlumzâde Os-
man Efendi’yi vali, di¤er elebafl›lardan
baz›lar›n› jandarma komutan›, polis mü-
dürü ve kaymakam atad›. Asiler ayn›
gün Alâettin Tepesi’ne sald›rd›lar. Vali
Haydar Bey ile Kumandan Avni Bey,
asilere teslim olmak zorunda kald›. 6
Ekim 1920 günü asiler, Horozluhan’da
bulunan Dervifl Bey müfrezesine sald›r-
d›lar. Bu s›rada bir süvari alay› ile Anka-
ra’dan gelen Albay Refet Bey’in hare-
kâta kat›lmas›yla, asiler yenilgiye u¤ra-
y›p Konya’n›n do¤usuna çekildiler. Bu
arada Ilg›n, Beyflehir, Karaman, Akfle-
hir, Akseki, asilerin elindeydi; birçok
yerde askerî ve sivil görevliler de isyan-
c›lara kat›l›yordu. Asiler, ilçe merkezle-
rinde TBMM Hükûmeti’ne ba¤l› görev-
lileri iflbafl›ndan uzaklaflt›rmakta, Hak
Halife ve Heyet-i Islahiye ad›yla birta-
k›m yeni yönetimler oluflturmaktayd›.
Bu tehlikeli durum karfl›s›nda Erkân-›
Harbiye Reisli¤i, Adana Cephesi’nden,
merkezi Pozant›’da bulunan 41.Tü-
men’den bir müfrezeyi, Bat› Cephe-
si’ndeki Ertu¤rul Grubu’ndan Yarbay
518
Konya Ayaklanmas› (Delibafl Ayaklanmas›)
KONYA (DEL‹BAfi) AYAKLANMASI
AYAKLANMAYI BASTIRAN B‹RL‹KLER VE KOMUTA KADROSU
(4 Ekim-22 Kas›m 1920)
Makam / Birlik
Rütbe Ad› ve Soyad›
‹çiflleri Bakan› ve Tenkil K.
Alb.
Refet (Tümg. Bele)
Ankara Süvari Alay› K.
Alb.
Refet (Tümg. Bele)
Ankara Süvari Alay› Kurmay›
Yzb.
‹zzet (Org. Aksalur)
12. Kor. Muhaf›z Bl.
Yzb.
Ahmet Vecdi
12. Kor. Müfrezesi K.
Bnb.
Sadettin (Tümg.)
P.Tb.K.
Yzb.
Nuri
Millî Süvari Bl. K.
_
Haydar
Millî Süvari Bl.K.
_
Hadi
Karahisar Millî Sv. A.K.
_
_
Ertu¤rul Grubu Müfrezesi K.
Bnb.
Ahmet Dervifl (Korg).
KONYA Valisi ve Alaaddin Tepesi K.
Haydar Bey (Vaner)
KONYA Mevki Komutan›
Alb.
Avni (Gn. Zaimler)
Demirci Mehmet Efe Müfrezesi
_
Demirci Mehmet Efe
57. Tüm. Müfrezesi K.
Alb.
fiefik (Alb.Aker)
Kasap Osman Müfrezesi K.
Yb.
Osman (Alb.)
70. P.A.K.
Yb.
Halit (Tu¤bay Uzel)
1/172. P.A.K.
Bnb.
Mehmet Aflir
Ali Bey Milis Süvarisi
_
_
Jandarma Tak›m›
_
_
Hac› fiükrü Müfrezesi
Bnb.
Hac› fiükrü (Ayd›nda¤)
41. Tümen Tenkil Grubu K.
Bnb.
‹smail Ferahim
Piyade Tb.K.
Bnb.
fievki
Piyade Tb.K.
Bnb.
S›rr› (Yb.)
Ali Bey Millî Kuvveti
-
-
Aç›klamalar :
1. Padiflaha ba¤l›l›k, millî hareketin vatan savunmas› yönünden yükledi¤i a¤›r fe-
dakârl›k ve külfetlerden kaç›nmak, dinî inan›fllar› flahsî ç›karlar›na alet eden-
lerin kar›flt›r›c› faaliyetleri, gerici ve yobazlar›n, ortam› kendileri için elverifl-
li bulmalar›; Türkiye’nin bütünlü¤ünü ve ba¤›ms›zl›¤›n› kurtarmak için Anka-
ra’da kurulan Kemalist Millî Mücadele hareketini da¤›tmak için ‹ngiliz gizli ser-
vislerinin çabalar› ve para deste¤i, bu ayaklanman›n bafll›ca sebeplerini teflkil
etti.
2. Bu ayaklanma; KONYA, ISPARTA ile AKfiEH‹R, ILGIN, YALVAÇ, fiARK‹KARA-
A⁄AÇ, E⁄R‹D‹R, BEYfiEH‹R, SEYD‹fiEH‹R, MANAVGAT, AKSEK‹, BOZKIR, KARA-
MAN bölgelerini içine alan oldukça genifl bir sahada, 1.5 ay sürdü ve asilerden
mahkeme yolu ile, çarp›flmalarda ölenlerin d›fl›nda, 250 kifli idam edildi.
Kaynak : ‹smet Görgülü, On Y›ll›k Harbin Kadrosu, 1912-1922, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu Türk Tarih Kurumu Yay›nlar›, Ankara 1993, s.309.
(………)
Delibafl ad›nda bir eflk›ya, befl yüz kadar asker kaça¤›n› toplad›.
2/3 Ekim 1920 gecesi Çumra’y› bast›. 3 Ekim sabah› da Konya’ya
girdi ve idareyi ele geçirdi. Konya valisi bulunan Haydar Bey ve
Komutan Avni Bey (Milletvekili Avni Pafla’d›r), Konya’da bulunan
az say›daki asker ve jandarma ile, Alâettin tepesinde, asilere kar-
fl› an›lmaya de¤er bir kahramanl›kla savunmada bulundular. Fa-
kat asilerin çoklu¤u ve her taraftan sald›rmalar› karfl›s›nda asile-
re esir düfltüler.
Efendiler, bu ayaklanmalara karfl›, Afyonkarahisar’dan ve Kütah-
ya’dan sevketti¤imiz Dervifl Bey (Kolordu Komutan› Dervifl Pafla)
komutas›ndaki kuvvetler, Konya’n›n kuzeyindeki Meydan istasyo-
nu yak›nlar›nda asilerle karfl›laflt›. Ankara’dan da bir süvari alay›
ve bir da¤ topu ile, o zaman ‹çiflleri Bakan› olan Refet Bey komu-
tas›nda sevkedilen kuvvet, Meydan istasyonundan ilerleyen
Dervifl Pafla kuvvetiyle birleflti. Adana Cephesi’nden de bir kuvvet
Karaman’a do¤ru yola ç›kar›ld›.
Konya üzerine hareket eden kuvvetler, asilerle yapt›klar› birkaç
çat›flmadan sonra, 6 Ekim 1920’de Konya’y› asilerden kurtard›.
Oradan kaçan asiler Koçhisar, Akseki, Bozk›r ve Manavgat’a do¤-
ru gittiler. (...) Delibafl, Mersin bölgesinde Frans›zlara s›¤›nd›.
Nutuk : s.336, 337.
KONYA AYAKLANMASI (DEL‹BAfi AYAKLANMASI)
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
