Köycüler Cemiyeti
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Anadolu köy-
lüsünün sosyal düzeyini yükseltmek
amac›yla kurulan ve orduya silâh temi-
ninde büyük yararl›klar› görülen örgüt.
Mondros Mütarekesi’nden sonra Millî
Mücadele’nin haz›rl›k çal›flmalar› yan›
s›ra Anadolu köylüsünün sosyal flartlar›-
n›n iyilefltirilmesine de çal›fl›ld›. Bu
amaçla okullar, hastaneler aç›p Anado-
lu’da yak›ndan incelemelerde bulunmak
üzere bir cemiyet kurulmas› kararlaflt›-
r›ld›. Köycüler Cemiyeti ad› verilen ör-
gütün nizamnamesi Rag›p Nureddin
Bey taraf›ndan haz›rland›. ‹lk kongresi
27 Mart 1919’da yap›ld›. Cemiyette
Mehmet Emin (Yurdakul), Halide Edip
(Ad›var), Ferit Bey, Nakiye Han›m, Ga-
lip Bey, Hasan Ferit, Lütfi (K›rdar) gibi
isimler yer ald›. K›sa süre sonra Kütah-
ya’n›n Tavflanl› ilçesinde faaliyetlerine
bafllayan cemiyet, Kurtulufl Savafl› s›ra-
s›nda orduya cephane temini konusunda
halk›n örgütlenmesinde önemli katk›
sa¤lad›.
Köylü
Mütareke döneminde ‹zmir’de yay›mla-
nan günlük gazete. Sahibi Mehmet Re-
fet’tir. ‹zmir’in iflgal döneminde ülke ç›-
karlar›n› savunan bir gazeteyken iflgal-
den sonra tutum de¤ifltirerek Yunan ç›-
karlar›n› ön plana ald›. Gazetenin sahibi
Mehmet Refet ve yazarlar›ndan Ferit
Bey, ‹zmir’in kurtuluflundan bir süre ön-
ce Yunanistan’a kaçt›¤›ndan “Yüzelli-
likler” listesine al›nd›.
Köylüler
Talip Apayd›n’›n, Kurtulufl Savafl› son-
ras›n› anlatt›¤›, 1992 Orhan Kemal Ro-
man Arma¤an›’n› kazanan eseri (1991).
Roman›n özeti flöyledir: «Kurtulufl Sa-
vafl› sona ermifltir. Tac›m köyünden sa-
vafla kat›lanlardan yaln›zca Molla Mah-
mut’la arkadafl› Haceli terhis olup köye
dönmüfllerdir. Köylüler, Molla Mah-
mut’la Haceli’ye “hofl geldine, geçmifl
olsuna” gelirler. Onlarla gidip de dön-
meyenlerin aileleri gözleri yafll›, ac›l› bir
bekleyifl içindedirler. Köyde Molla
Mahmut’la Haceli’nin dönüflünden kor-
kuya kap›lan, tedirgin olanlar da vard›r.
Düflmanla iflbirli¤i yapm›fl, onlar› kona-
¤›nda a¤›rlam›fl Hac› Nuri, bunlar›n ba-
fl›nda gelir. Molla Mahmut’un gönlünü
almak, ona yaranmak için “kessin yesin-
ler” diye iki keçi gönderir. Mahmut, bü-
yük bir öfkeyle geri çevirir Hac› Nu-
ri’nin hediyelerini. Haceli de Mahmut
gibi davran›r. Oysa evlerinde ne yiyecek
vard›r, ne giyecek. ‹ki arkadafl, birkaç
kurufl kazan›p ihtiyaçlar›n› karfl›layabil-
mek için kasabaya çal›flmaya giderler.
Tarlalarda, inflaatlarda çal›fl›rlar. S›k s›k
askerlik günlerini, özellikle de savaflta
flehit olan bölük komutanlar› Te¤men
Galip’i anarlar; onun söyledikleri kafa-
lar›na yerleflmifltir iyice. Savafltan sonra
düzen de¤iflecek, hiçbir fley eskisi gibi
olmayacakt›r. Bunun beklentisi içinde-
dirler. Umutlar›n› yitirmezler. Mustafa
Kemal Pafla’n›n ad› dillerinden düflmez.
Oysa onlar›n beklentisi do¤rultusunda
büyük bir de¤iflim olmaz. Yaz› devrimi
olur, köye ö¤retmen gelir. Bunlar Molla
Mahmut’la Haceli’yi sevindirir, umut-
land›r›r. Ancak Hac› Nuri’ler yeni düze-
ne de egemen olmufllard›r yine. Kasaba-
daki devlet dairelerinde onlar›n sözü ge-
çer. Hac› Nuri, kasaban›n ileri gelen yö-
neticilerine evinde ziyafetler verir. Mal›-
n› mülkünü art›r›r. fiimdi Molla Mah-
mut’tan da, Haceli’den de daha güçlü
Kemal Paflac› olmufltur. Molla Mah-
mut’un da, Haceli’nin de savaflç›l›klar›-
n› kimse umursamaz. ‹ki arkadafl olup
bitenleri gördükçe umutlar›, beklentileri
zay›flamaya bafllar. Haceli sonunda
kendisini dine verir. Camiden ç›kmaz
olur. Molla Mahmut, onun gibi de¤ildir.
Kendilerinde bir suç, bir eksiklik gör-
mez. Umutlar›, beklentileri gerçeklefl-
memifltir. Bunun neden böyle oldu¤unu
anlayamaz. Askerden çavufl olarak dö-
nen o¤lunun e¤itmen kursuna gidifli ye-
niden umutland›r›r onu. Te¤menin söy-
lediklerini umursamaz. Kendisi göreme-
mifltir o günü; belki gençler, çocuklar
göreceklerdir. Kendileri çok beklemifl-
lerdir, onlar›n beklememesini düflünür.»
Kaynak : Mürflit Balabanl›lar, Türk Ro-
man›nda Kurtulufl Savafl›, Türkiye ‹fl
Bankas› Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s.301.
Krippel, Heinrich
17 Eylül 1883 Viyana
5 Nisan 1945 Viyana
Atatürk döneminde Türkiye’de gerçek-
lefltirdi¤i an›t heykellerle tan›nan Avus-
turyal› heykelt›rafl. Viyana Güzel Sanat-
lar Akademisi’nde okudu. Önceleri da-
ha çok portre büst ve mezar tafllar› üze-
rinde çal›flt›. Türk hükûmetinin açt›¤›
yar›flmay› kazanarak Ankara’daki Ulus
Meydan›’na konulacak “Zafer An›t›”n›
gerçeklefltirmek üzere 1925’te Türki-
ye’ye geldi ve 1938’e dek pek çok Ata-
türk an›t› ve heykeli yapt›. Bunlardan ‹s-
tanbul Sarayburnu’ndaki “Atatürk Hey-
keli”ni (1925), Konya’daki “Atatürk
Heykeli”ni (1926), Ankara Ulus Mey-
dan›’ndaki “Atatürk An›t›”n› (1927),
Samsun’daki “Atatürk An›t›”n› (1931),
Afyonkarahisar’daki “Zafer An›t›”n›
(1935) ve Ankara’da Sümerbank Bina-
s›’n›n önündeki “Atatürk Heykeli”ni
(1938) gerçeklefltirdi. Bütün bu çal›flma-
lar›nda Atatürk, kendisine poz verdi.
Kubilay An›t›
23 Aral›k 1930’daki Menemen Ola-
y›’nda flehit düflen yedeksubay aste¤-
men ö¤retmen Mustafa Fehmi Kubi-
lay’›n an›s›na ‹zmir’in Menemen ilçe-
sinde dikilen an›t (26 Aral›k 1934).
Cumhuriyet gazetesinin öncülü¤ünde
TBMM Baflkan› Kâz›m Özalp’›n bafl-
kanl›¤›nda kurulan komite, toplad›¤›
yard›mlarla an›t›n yap›m›n› gerçeklefltir-
di. Eser, aç›lan yar›flmay› kazanan Ratip
Aflir Acudo¤u’ya aittir. Heykelde sa¤
elinde bir ok bulunan kifliyle gençlik
simgelefltirilir. Alt›nda Menemen Ola-
y›’n› aç›klayan bir yaz›t yer al›r.
Kubilay Olay›
bk.
Menemen Olay› (Kubilay Olay›)
Kubilay, Mustafa Fehmi
1906 Kozan
23 Aral›k 1930 Menemen
23 Aral›k 1930’da Menemen Olay› ola-
rak bilinen gerici ayaklanma s›ras›nda
öldürülen yedeksubay ö¤retmen. ‹lkö¤-
renimini Antalya’da tamamlad›. Bursa
Erkek Ö¤retmen Okulu’nu bitirdi
524
Köycüler Cemiyeti
Heinrich Krippel taraf›ndan 1925’te yap›lan ‹stanbul Sarayburnu’ndaki “Atatürk Heykeli”.
27 Aral›k 1934 tarihli Cumhuriyet gazete-
sinde Kubilay An›t›’n›n aç›l›fl› haberi.
Cumhuriyet gazetesinin katk›lar›yla yapt›r›-
lan Kubilay An›t›.
