631
Mondros Mütarekesi
(………)
Mondros Ateflkes Antlaflmas›, Osmanl› Devleti’nin müttefikleriyle
birlikte u¤rad›¤› ac› yenilginin yüz k›zartacak bir sonucudur. O
antlaflma hükümleridir ki, Türk topraklar›n› yabanc›lar›n iflgaline
sundu. O antlaflmada kabul edilen maddelerdir ki, Sévres Antlafl-
mas› hükümlerinin de kolayl›kla kabul ettirilebilece¤i düflüncesi-
ni yabanc›lara mümkün ve akla yatk›nm›fl gibi gösterdi.
Rauf Bey, o ateflkes antlaflmas›n›, “milletimizin dünya bar›fl›n›
sa¤lamakta ne büyük bir âmil oldu¤unu fiilî olarak ispat etmek
amac›yla” imzalad›¤›n›, söylüyorsa da, bu hayalî cümle ile kendin-
den baflka kimseyi avutmaz. Çünkü böyle bir amaç yoktu.
Rauf Bey’in, telgraf›na Mondros Ateflkes Antlaflmas› ile bafllad›¤›-
na bak›l›rsa, bu antlaflman›n Lozan Konferans› için bir bafllang›ç
oldu¤unu ve Lozan bar›fl›n›n da Rauf Bey’in yapt›¤› Mondros Atefl-
kes Antlaflmas›’n›n sonucu oldu¤unu söylemek e¤iliminde bulun-
du¤una hükmedilebilir.
Nutuk : s.535.
MONDROS MÜTAREKES‹
Mondros Mütarekesi’ni Türk Milletine Bildiren Genelge
«Osmanl› Devleti için Birinci Cihan Savafl›’na son veren Mond-
ros Mütarekesi, Ahmed ‹zzet Pafla’n›n sadrazaml›¤› s›ras›nda im-
zalanm›flt›r. Kendisinin 25 gün süren hükûmet baflkanl›¤›na tayini
de hayli enteresand›r.
Osmanl› Devleti için, “ne olursa olsun bar›fl” fikri hâkim olun-
ca, imparatorlu¤u bu savafla sürükleyen ‹ttihad ve Terakki Parti-
si’nin o s›rada son sadrazam› bulunan Talat Pafla istifaya karar
vermiflti. Halil Mentefl’in 1946 y›l›nda yay›nlanan hat›rat›na göre,
Talat Pafla çekilirken hükûmeti vatanseverli¤ine itimad edilir bir
heyete b›rakmak istemifl ve Vahdeddin’e:
– fiu s›rada hükûmet fas›las› câiz de¤ildir. Kimi sadrazam inti-
hab buyuracaks›n›z karar›n›z› verin. Ben çekilir çekilmez hükûme-
te el koysun. Demiflti. Yine onun nakletti¤ine göre padiflah, bu tek-
lif üzerine Tevfik Pafla’y› bu makama getirmek istemiflti. Lâkin,
onun birtak›m ölüp gitmifl kimseleri bile kabine listesine ald›¤›n›
gören Talat Pafla, bu f›rsattan faydalanarak böyle güç zamanda
pek ihtiyarlam›fl bulunan Tevfik Pafla’n›n ifl bafl›na getirilmesinin
do¤ru olmayaca¤›n› ileri sürüp Ahmed ‹zzet Pafla’y› tavsiye etmifl
ve bu tavsiyesini kabul ettirmifltir. Atatürk ise, Ahmed ‹zzet Pa-
fla’y› Vahdeddin’e telgrafla tavsiye etti¤ini ve ayn› kabinede ken-
disine de Harbiye Nâz›rl›¤› verilmesini istedi¤ini ve di¤er nâz›rl›k-
lar için de baz› isimler verdi¤ini nakletmifltir. Böylece, düflündük-
lerini tatbik için bütün ordunun kumandas›na hâkim olmak istiyor-
du. Bir müddet sonra Talat Pafla istifa ile Ahmed ‹zzet Pafla sadra-
zam oldu. Lâkin, Atatürk’ün öbür tavsiyeleri yerine getirilmedi.
Hatta Atatürk, ‹zzet Paflan›n sadarete getirilmesinde de kendi tav-
siyelerinin tesirli olup olmad›¤› hakk›nda bir fley diyemeyece¤ini
söylemifltir.
Ahmed ‹zzet Pafla, sadarete gelir gelmez mütareke çarelerini
aramaya bafllam›flt›r. Nihayet Kutül-Amâre’de esir düflmüfl olup o
s›rada Büyükada’da nezaret alt›nda bulunan ‹ngiliz Generali
Townshend’in arac›l›¤›yla ‹ngiltere devletine baflvuruldu. Neticede
Limni adas›n›n Mondros liman›nda bulunan ‹ngilizlerin Agamemnon
savafl gemisinde müzakereler bafllad›. ‹ngiltere’yi, Akdeniz Kuv-
vetleri Baflkumandan› Vis-Amiral Arthur Calthorpe; Osmanl› Devle-
ti’ni ise Bahriye Nâz›r› Rauf Bey, Hariciye Nâz›rl›¤› Müsteflar› Re-
flad Hikmet Bey ve Erkân-› Harb Kaymakam› (Kurmay Yarbay) Sa-
dullah Bey temsil ediyorlard›. Müzakereler k›sa sürdü ve Türk mil-
letinin âdeta idam hükmü olan Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918
günü imzaland›.
(………)
Mondros’ta kabul edilen flartlar›n, Vahdeddin üzerinde de tep-
ki yaratt›¤›n›, hatta geri dönüfllerinde mütareke heyetini kabul et-
medi¤i ve Ahmed ‹zzet Pafla ile y›ld›z› asla bar›flmayarak sonunda
onu istifaya zorlad›¤› bilinmektedir. Ancak, garip olan taraf, ayn›
hükümdar›n Anadolu’da Millî Mücadele devam etti¤i bir s›rada Sevr
Antlaflmas› hakk›nda ayn› tepkiyi göstermeyip toplad›¤› Saltanat
fiûras›’nda bunun kabulü için Damat Ferit’le birleflerek ön tedbir-
ler ald›¤›d›r. Buna karfl›l›k, bu antlaflmaya, imzas›n› koymam›fl ol-
mas›, flüphesiz ki hiçbir fley ifade etmez. (……) Sevr’i kabul eden
Saltanat fiûras› zab›tlar›n› incelemek, bu hususta kesin kanaat sa-
hibi olmaya yetecektir.
Ahmed ‹zzet Pafla ise, her fleye ra¤men mütarekenin imzalan-
m›fl olmas›ndan memnunluk duyuyor, neticede Türkiye için müsait
bir bar›fl›n imzalanaca¤› hakk›nda ümitler besliyordu. Bu s›rada
Y›ld›r›m Ordular› Grup Kumandan› bulunan Atatürk, mütarekenin
daha ilk tatbikat› s›ras›nda kendisine uyar›c› telgraflar çekerek
esasen çok aleyhimize olan flartlar aras›nda müphem bulunanlar›n
da ‹tilâf Devletlerince aleyhimize yorumlanmak suretiyle tatbik
olundu¤unu, bu hâlin devleti çöküntüye götürebilece¤ini izah ile
al›nacak tedbirleri bildirmifl, ancak mütareke hükümlerine uyula-
rak müsait bir bar›fla var›laca¤›n› sanan Ahmed ‹zzet Pafla bunlara
kulak asmam›fl, hatta k›sa zaman sonra Atatürk’ün kumanda etti¤i
ordular grubu ilga edilip kendisi ‹stanbul’a dönmek zorunda b›ra-
k›lm›flt›r. Sadaretten a¤›r istiskallerle ayr›ld›¤› için izzetinefsi k›r›l-
m›fl olan Ahmed ‹zzet Pafla, ‹stanbul’a geliflinde görüfltü¤ü Ata-
türk’e, gerçi onun tavsiyelerini dinlememekle hata etti¤ini itiraf
etmiflse de daha sonra ‹stanbul Hükûmeti’nde nâz›r olarak tered-
dütsüzce vazife alm›fl, bir kere Ankara’ya kadar geldi¤i ve kendi-
sine teklif edildi¤i halde Millî Mücadele’ye kat›lmay› red ile geri
dönmüfl ve ‹stanbul Hükûmeti emrinde çal›flmay› tercih etmifltir.
fiimdi say›n okuyucular›m›za fotokopisini sundu¤umuz belge
Ahmed ‹zzet Pafla’n›n el yaz›s›ylad›r ve mütarekenin imzaland›¤›n›
bütün memlekete ilân eden genelgenin müsveddesidir. Mondros
Mütarekesi’nin imzalanmas›ndan tam iki gün sonra kaleme al›nm›fl
ve yay›nlanm›flt›r.
Belgeyi sadelefltirerek sunuyoruz:
Belge
Vilâyetlere, Ordulara ve Merkeze Ba¤l› Sancaklara Genelge
Düflman devletlerle Allah’›n lütfu sayesinde mütareke imza-
land›. Mensup oldu¤umuz ittifak grubunun ve bilhassa bizim itira-
fa mecbur oldu¤umuz yenilgi ve büyük çöküntü (bu son kelime si-
linmifl, yerine dermans›zl›k diye yaz›lm›flt›r) flu büyük umumî harb
Mondros Mütarekesi hat›ra
pullar›ndan biri.
▲
MONDROS ATEfiKES ANTLAfiMASI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
