623
kurulufl sermayesine ve yay›m›na kat-
k›da bulundu¤u gazetenin sahipli¤ini
Ali Fethi Bey (Okyar), sorumlu mü-
dürlü¤ünü Dr.Rasim Ferit (Talay) yap-
t›. Padiflah Vahdeddin’i etkileyip güç-
lü bir hükûmet kurulmas›, Meclis-i
Mebusan’›n feshedilmemesi ve Musta-
fa Kemal Pafla’n›n Harbiye Nâz›r› ol-
mas› yönünde yaz›lar yazd›. Baz› ‹tti-
hat ve Terakki önderlerince de destek-
lenen gazete, Mustafa Kemal Pafla’n›n
kamuoyuna tan›t›lmas› için kendisiyle
yap›lan görüflmelere ve büyük foto¤-
raflar›na yer verdi ve 50 say› ç›kt›ktan
sonra kapand›. Ç›k›fl amac›, Fethi
Bey’in (Okyar) eski partisi olan “‹tti-
hat ve Terakki”ye yönelik haks›z sald›-
r›lar› önlemek ve do¤rular› aç›klamak;
Tevfik Pafla Hükûmeti’nin Meclis-i
Mebusan’da güvenoyu almas›n› engel-
leyici nitelikte yo¤un propaganda yap-
mak; Fethi Bey taraf›ndan kurulan Os-
manl› Hürriyetperver F›rkas›’n›n söz-
cülü¤ünü yapmak ve günlük haberleri
sa¤l›kl› bir flekilde okuyucuya ulaflt›r-
makt›. Tek yaprak, iki sayfa olarak ya-
y›mlanan ve bir kurufltan sat›lan gaze-
te, 16. say›dan sonra önemli haberlerin
bafll›klar›nda, büyük puntolar kulland›.
Yaz›lar genellikle imzas›zd›; özellikle
Avrupa, Rusya ve Bulgaristan ile ilgili
haberler ayr›nt›l› olarak verildi. 7 Ka-
s›m 1918 günlü say›da Teceddüt F›r-
kas›’n›n bildirisi, 6 Aral›k 1918 tarihli
35. say›s›nda ise Wilson Prensipleri
Cemiyeti’nin program› yay›mland›.
“Aç›k Sütun” köflesinde okuyucular›n
mektuplar›na ve yaz›lar›na yer verdi.
‹ttihat ve Terakki döneminde ve savafl
y›llar›nda uygulanan sansür, Ahmed
‹zzet Pafla Hükûmeti döneminde kald›-
r›ld›¤›ndan Minber’in ilk 31 say›s›nda
sansür uygulamas› görülmedi. Buna
karfl›n 32. say›dan itibaren gazetede
yaz›s›z beyaz bafll›klar artmaya bafllad›
ve özellikle Damat Ferit Pafla’n›n uy-
gulamalar›n› elefltiren yaz›lar sansür
edildi.
Minber
Mütareke y›llar›nda ad›n› Mustafa Kemal’in
koydu¤u ve kurulufl sermayesine kat›ld›¤›
“Minber” gazetesinin imtiyaz yaz›s›.
MUSTAFA KEMAL VE M‹NBER GAZETES‹
30 Ekim 1918’de Ahmet ‹zzet Pafla Hükûmeti taraf›ndan Mond-
ros Mütarekesi imzalanm›flt›r. Bu hükûmette Fethi Bey (Okyar) Da-
hiliye Nâz›r›, Rauf Bey (Orbay) Bahriye Nâz›r›d›r. O günlerde Suri-
ye’de Y›ld›r›m Ordular› Grubu Kumandanl›¤›n› Liman von San-
ders’ten devralm›fl olan Mustafa Kemal’in de Harbiye Nâz›rl›¤›na
getirilmesi olas›l›¤›ndan söz edilmekte, Mustafa Kemal de böyle
bir göreve getirilmeyi beklemektedir.(1) Oysa Sadrazam ‹zzet Pa-
fla bu görevi de bizzat üstlenmifltir.
7 Kas›m’da Y›ld›r›m Ordular› Grubu ve Yedinci Ordu Karargâh›
la¤vedildi¤inden, Mustafa Kemal, 13 Kas›m’da ‹stanbul’a gelmifltir.
Ülkenin içinde bulundu¤u koflullar ve fevkalâde yo¤unluk gösteren
politik olaylar karfl›s›nda bir fleyler yapmak, konuflmak, yazmak
gerekmekteyse de, Mustafa Kemal’in asker kiflili¤i, politik olaylar-
la ilgili faaliyet göstermesini ve bu konuda aktif rol üstlenmesini
engellemektedir.
‹ttihat ve Terakki Partisi eski Genel Sekreteri ve ‹stanbul mil-
letvekili olan Fethi Bey, Ekim ay› ortalar›nda birkaç arkadafl› ile
birlikte “Osmanl› Hürriyetperver Avam F›rkas›”n› kurmufltur. Bu
f›rka, ‹zzet Pafla kabinesi döneminde Mütarekenin imzalanmas›n-
dan ve “‹ttihat ve Terakki”nin son kongresinden önce kurulmufl-
tur.(2) 1918 Ekim tarihli kurulufl dilekçesinde partinin kurulufl yeri
ve merkezi olarak ‹stanbul, Bab›âli-Minber gazetesi idarehanesi
gösterilmifltir. Bu partinin sözcülü¤ünü yapmak ve kamuoyu olufl-
turmak amac›yla 1 Kas›m 1918 gününden bafllayarak ‹stanbul’da
Minber gazetesi yay›mlanm›flt›r. Mustafa Kemal’in çok yak›n arka-
dafl› olan Fethi Okyar, bu gazetenin nas›l yay›mland›¤›n› ve gazete
yay›mlama fikrinin nas›l ortaya ç›kt›¤›n›, an›lar›nda flöyle dile ge-
tirmektedir:
«Ben, daha Dahiliye Nâz›rl›¤›ndan kabineyle beraber istifa et-
meden önce, resmî vazife ve hüviyeti, Harbiye Nezareti emrinde
müstafi Ordu Kumandan› olan Mustafa Kemal Pafla, bana, “‹zzet
Pafla iktidarda kalsa bile muhaliflerin tazyikine dayanamayacakt›r.
Padiflah, kabinedeki ‹ttihatç›lar› muhakkak tasfiye ettirecektir.
Memleketi periflan eden ve muhalefet eden ve muhalefet ad› alt›n-
da irtikâp edilen taarruz ve tahripler de daha çok gazeteler vas›-
tas›yla oluyor. Bunlara karfl› milleti uyand›rmak için en iyi vas›ta,
ayn› yoldan mukabele etmek, yani bir gazete ç›karmakt›r. Benim
maafllar›mdan biriktirdi¤im biraz param var, onu koymaya haz›r›m.
Ben askerim, imtiyaz alamam ama sen bugün genellikle hakl› ten-
kitlerin sebeplerinin ço¤unun d›fl›nda kald›n, hatta bunlarla müca-
dele ettin, hakikatleri halka, hatta düflmanlar›m›za anlatabilmek
için gel, beraberce bir gazete ç›karal›m.” dedi¤inde, samimiyetle
itiraf edeyim; Mustafa Kemal’den böylesi bir teklif gelinceye ka-
dar, ben bir gazete ç›karmay› hiç düflünmüyordum. Fakat ne olur-
sa olsun, mensup oldu¤um ‹ttihat ve Terakki için öylesine çirkin ve
haks›z ve dolay›s›yla vatan ve devlet için öylesine tehlikeli neflri-
yat bafllam›flt› ki bunlar› cevaps›z b›rakmak ve sükûtla karfl›lamak
mümkün de¤ildi. Mustafa Kemal gazeteye bir de isim bulmufltu:
(Minber)»
Hat›rlanmal›d›r ki, Minber’in lügat manas› “Kürsü” idi ve bu
tabir daha çok, camilerde hatibin hutbe okudu¤u yüksek yer ola-
rak, ayr›ca manevî bir anlam da tafl›yordu.
“Osmanl› Hürriyetperver Avam F›rkas›”n› kuran(3) Fethi Ok-
yar’›n an›lar›na göre, Mustafa Kemal, milleti uyand›rmak için en iyi
vas›tan›n bir gazete ç›karmak oldu¤unu ve bu suretle bir kamuoyu
oluflturulmas›n› vurgulam›fl ve bu düflüncesini arkadafl›na kabul et-
tirmifltir. Bu aç›klamalardan anlafl›ld›¤›na göre, “gazete ç›karmak”
fikri yan› s›ra “Minber” ad›n› uygun gören de Mustafa Ke-
mal’dir.(4)
Mustafa Kemal’in düflündükleri k›sa sürede gerçekleflmifl, ‹z-
zet Pafla Hükûmeti çeflitli bask›lara dayanamay›p istifa edince Pa-
diflah Vahdeddin, Tevfik Pafla’y› sadrazaml›¤a getirmifltir. Fethi
Bey, Rauf Bey ve Mustafa Kemal, Tevfik Pafla’n›n Meclis’ten güve-
noyu almas›n› önlemeye çal›flm›fllarsa da Tevfik Pafla Hükûmeti bü-
yük ço¤unlukla güvenoyu alm›fl ve göreve bafllam›flt›r.
Minber gazetesinin yay›mlanmas› konusunda Lord Kinross’un
yazd›¤› “Atatürk” biyografisinde daha detayl› olarak flu bilgiler
mevcuttur: “Sultan, Meclis’i da¤›tmaya gerçekten kararl›yd›. Ne
var ki amac› orduyu de¤il, ‹tilâf Devletleri’ni hoflnut etmekti. Sul-
tan, kaderini iflgal kuvvetleriyle birlefltirmeye karar vermiflti. Mus-
tafa Kemal, Meclis’in bu flekilde da¤›t›lmas› kendi ifline yaramaya-
ca¤› için buna fliddetle karfl› koymaya bafllad›. Fethi Bey’in ç›kar-
d›¤› Minber adl› gazetede bir köflesi vard›. Burada meflrutiyet ilke-
lerini savunuyor, yurttafllar›n›, kendilerini bekleyen tehlikelere
▲
