633
Mongeri, Guilio
?, ‹stanbul
1953 Venedik
Cumhuriyet’in ilân› sonras› ilk kuflak
Türk mimarlar›n›n yetiflmesine katk›da
bulunan ‹talyan mimar. Yaflam›na ilifl-
kin bilgiler s›n›rl›d›r. 1900’lerde Türki-
ye’ye gelip Sanayi-i Nefise Mekte-
bi’nde görev ald›. I.Dünya Savafl› s›ra-
s›nda Türkiye’den ayr›ld›. Savafl sonras›
görevine döndü. Cumhuriyet Döne-
mi’nin ilk kuflak mimarlar›n›n yetiflme-
sine katk›da bulundu. Kemalettin Bey,
Vedat Bey (Tek) ve Arif Hikmet Koyu-
no¤lu ile birlikte Ankara’da Ziraat Ban-
kas›, ‹fl Bankas› ve Tekel Genel Müdür-
lü¤ü; ‹stanbul’da Haseki Hastanesi, Sa-
int Antoine Kilisesi ve Karaköy Palas ‹fl
Han› gibi ulusal mimarl›k anlay›fl›na uy-
gun yap›lar› gerçeklefltirdi.
Montreux (Montrö)
20 Temmuz 1936’da Montreux Bo¤az-
lar Sözleflmesi’nin imzaland›¤› ‹sviç-
re’de Vaud kantonunda, Leman Gölü
k›y›s›ndaki kent. 20 Temmuz 1936’da
toplanan konferansta Lozan Bar›fl›
(1923) hükümlerinin bo¤azlarla ilgili
maddesi yürürlükten kald›r›larak ‹stan-
bul ve Çanakkale bo¤azlar› için yeni bir
uluslararas› hukukî düzenleme getirildi.
Montreux (Montrö) Sözleflmesi
Türkiye ile SSCB, ‹ngiltere, Fransa, Ja-
ponya, Yunanistan, Bulgaristan ve Ro-
manya aras›nda, ‹sviçre’nin Montreux
kentinde 20 Temmuz 1936’da imzala-
nan antlaflma. 24 Temmuz 1923’te im-
zalanan Lozan Antlaflmas›’na göre, Tür-
kiye’nin, ‹stanbul ve Çanakkale bo¤az-
lar›n›n her iki k›y›s›nda 20 km’lik bir
alanda asker bulundurmas› yasaklan-
m›fl; Bo¤azlardan geçifli de, baflkan›n›n
Türk oldu¤u bir uluslararas› komisyo-
nun denetimine b›rak›lm›flt›. Bütün bun-
lar, Türkiye’nin Bo¤azlar üzerindeki
egemenli¤ini s›n›rland›ran hükümlerdi.
Türkiye, Bo¤azlarla ilgili bu hükümleri,
güvenlik konusunda Milletler Cemiye-
ti’nin etkili olaca¤› ve Avrupa’da silâh-
s›zlanman›n gerçekleflece¤i umuduyla
kabul ettiyse de Türkiye’nin her iki ko-
nudaki
umutlar›
gerçekleflmedi.
1933’ten sonra ‹talya, Almanya, SSCB
silâhlanmaya bafllad›. ‹talya, Habeflis-
tan’a; Japonya, Mançurya’ya sald›r›r-
ken; Almanya, asker bulundurmamas›
gereken Ren Bölgesi’ne girdi¤i halde
Milletler Cemiyeti bu durumu önleye-
medi. Bu geliflmeler, Türkiye’nin gü-
venli¤ini yak›ndan ilgilendirdi¤inden
Türkiye, Lozan Antlaflmas›’n›n Bo¤az-
lar üzerinde getirmifl oldu¤u k›s›tlamala-
r›n kald›r›lmas› için harekete geçti ve 10
Nisan 1936’da, Lozan Antlaflmas›’n›
imzalayan devletlere birer nota göndere-
rek, Bo¤azlar›n savunmas› ve egemen-
lik haklar›n›n korunmas› bak›m›ndan
durumun düzeltilmesini istedi. Ayn› ko-
nu, Almanya’n›n silâhlanmas›n› görüfl-
mek üzere ola¤anüstü toplanan Milletler
Cemiyeti Konseyi’nde 17 Nisan
1936’da, Türkiye D›fliflleri Bakan› Tev-
fik Rüfltü Aras taraf›ndan bir kez daha
dile getirildi. Antlaflmalar›n hiçe say›ld›-
¤› ya da güç kullan›larak de¤ifltirildi¤i
bir s›rada, Türkiye’nin bar›flç› giriflimle-
ri anlay›flla karfl›land› ve Bo¤azlar›n du-
rumunu görüflmek üzere, ‹sviçre’nin
Montreux kentinde bir konferans top-
land› (22 Haziran 1936). ‹talya d›fl›nda
Fransa ve di¤er devletler Türkiye’nin is-
te¤ini kabul ettiler. Görüflmeler sonunda
20 Temmuz 1936’da Montreux Sözlefl-
mesi imzaland›. Buna göre:
1) Bo¤azlar Komisyonu kald›r›larak
denetleme yetkisi Türk Devleti’ne
verildi.
2) Bo¤azlar›n her iki yan›ndaki asker-
siz alan kald›r›larak Türkiye’nin bu-
ralarda asker bulundurmas› ve tah-
kimat yapmas› kabul edildi.
3) Yabanc› ticaret gemilerinin Bo¤az-
lardan geçifli serbest b›rak›ld›.
4) Savafl gemilerinin geçiflleri için Ka-
radeniz’e k›y›s› olmayan ülke savafl
Montreux (Montrö) Sözleflmesi
Derso’nun çizgisiyle Montreux Konferans› üyeleri.
D›fliflleri Bakan› Tevfik Rüfltü Aras, Montreux Konferans›’nda konuflurken.
