Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti
(Kutsal Hak ve ‹nançlar› Koruma
Derne¤i)
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Erzu-
rum’da kurulan siyasî dernek (1921).
Erzurum Mebusu Raif Dinç ve Yeflil-
zâde Salih Hoca taraf›ndan kurulan
cemiyetin amac›, hilâfet ve saltanat›n
korunmas›yd›. Yay›mlad›¤› seçim
bildirgesinde, komünist kurulufllara
ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde
meydana gelen de¤iflikli¤e karfl› ol-
du¤unu belirtti. Üyelerinin ço¤u daha
sonra TBMM’de ortaya ç›kan muha-
lif ‹kinci Grup’a destek verip bu gru-
ba kat›ld›.
638
Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti (Kutsal Hak ve ‹nançlar› Koruma Derne¤i)
(………)
Hoca Raif Efendi ve arkadafllar›, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hu-
kuk Cemiyeti Erzurum Merkez Heyeti’nin ad›n› de¤ifltirdiler. Muha-
faza-i Mukaddesat Cemiyeti dediler. Mevcut cemiyet ilkelerinin ba-
fl›na da, Hilâfet ve Saltanat makam›n›n ve devlet fleklinin oldu¤u gi-
bi b›rak›lmas›n› sa¤lay›c› birtak›m eklemeler yapm›fllar ve bu te-
flebbüslerini öteki illere, özellikle do¤u illerine de birtak›m bildiri-
ler göndererek yaymaya kalk›flm›fllard›. Ben bu durumu ö¤renir ö¤-
renmez, Do¤u Cephesi Komutan› Kâz›m Karabekir Pafla’n›n dikkati-
ni çektim. Hoca Raif Efendi’yi ve arkadafllar›n› uyararak bu türlü te-
flebbüslerden vazgeçirmesini rica ettim.
Sar›kam›fl’ta bulunan Kâz›m Karabekir Pafla ile Erzurum’da bulunan
Hoca Raif Efendi aras›nda baz› yaz›flmalar olduktan sonra Raif Ho-
ca, bizzat Pafla’n›n karargâh›na gitmifl, orada Muhafaza-i Mukadde-
sat ad›n›n kullan›lmas›ndaki sebepleri aç›klarken demifl ki: “Maksat
halifelik ve padiflahl›k haklar›n› korumak, memleketin ve ‹slâm
dünyas›n›n bugünkü ve gelecekteki hayat› için büyük uyuflmazl›k
ve sak›ncalar do¤uracak olan Cumhuriyet idaresinden kesinlikle
sak›nmakt›r.” Hoca, “Büyük Millet Meclisi’nde kurulan Müdafaa-i
Hukuk Grubu’nun, hilâfet ve saltanat idaresini cumhuriyete dönüfl-
türme maksad› güttü¤ü hissedilmektedir” görüflünde bulunduktan
sonra, bu gibi teflebbüsleri tan›makta mazur olduklar›n› bildirmifl.
Nutuk : s.405.
«Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Baflkan›, Heyet-i Temsi-
liye üyesi ve Erzurum Milletvekili Hoca Raif Efendi’nin liderli¤inde
“azalar›n›n istifas› ile inhilâl edip bir müddetten beri münhal bulu-
nan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Erzurum Heyet-
i Merkeziyesi yerine geçmek üzere flöyle mühim bir zamanda mil-
lî teflkilât meyân›nda vaki bofllu¤u doldurmak… üzere Muhafaza-i
Mukaddesat ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Erzurum Heyet-i Merke-
ziyesi” ad› ile bir cemiyet kurulmufltur. Mart 1921’de kuruldu¤u an-
lafl›lan ve k›saca “Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti” diye an›lan
bu teflekkül, “‹kinci Grup”un ço¤unlu¤u taraf›ndan benimsenen ve
savunulan fikirlere dayanmaktad›r. Bu bak›mdan “Muhafaza-i Hu-
kuk Cemiyeti”nin kurulufl sebebini ve maksad›n› gözden geçirmek
gereklidir. Nizamnamesinin 2. maddesinde belirtildi¤ine göre ce-
miyetin kurulufl sebebi “‹çtimaî ‹nk›lâp” ad› alt›nda mukaddesata,
dine, ahlâka, âdetlere, geleneklere, milliyete ayk›r› ve düflman
olan komünistlik, bolfleviklik ve halkç› ifltirakiyun gibi birtak›m ad-
larla memleket d›fl›nda kurulmufl olup içeride gittikçe yay›lmakta
bulunan muz›r cereyanlar› önlemektir. Fakat cemiyetin kuruluflun-
daki as›l maksad›n sosyalist ak›ma karfl› gelmekten ziyade, salta-
nat ve hilâfet müesseselerini korumak oldu¤u nizamnamesinin 3.
maddesinde aç›klanmaktad›r. Bu maddeye göre, cemiyetin maksa-
d› iki noktada toplanm›flt›r:
1- Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Sivas Kong-
resi’nde kabul etti¤i maksat ve esaslar.
2- Osmanl› Kanun-› Esasisî’nin belirtti¤i “hükûmet, hükûmet-i ‹s-
lâmiye ve din-i resmîsi, dini ‹slâmd›r” esas›n›n savunulmas›.
Mustafa Kemal Pafla, bu cemiyetin faaliyetini ve Do¤u Anado-
lu illerine da¤›tt›¤› beyannameleri ö¤renerek, 11 Nisan 1921 tarihin-
de Kâz›m Karabekir Pafla’y› bu hareketi önlemeye memur etmifltir.
Karabekir Pafla ile Mustafa Kemal Pafla aras›nda bu vesile ile yap›-
lan yaz›flmalar, durumu daha çok aç›kl›¤a kavuflturmaktad›r. Kara-
bekir Pafla’n›n Mustafa Kemal Pafla’ya yazd›¤› 11 Temmuz 1921 ta-
rihli telgraftan ö¤rendi¤imize göre “Muhafaza-i Mukaddesat Cemi-
yeti” kurucusu Raif Hoca ve arkadafllar›n›n fikirleri flöyledir:
Anayasa, memleketin gerçek ihtiyac›na cevap verecek nitelik-
te de¤ildir. Alelacele haz›rlanm›fl ve kabul edilmifltir. Esasen tam
bir hukukî flekil ifade etmemektedir.
Anayasan›n kabulü Meclis’te fikir ihtilâflar›na ve gruplaflmala-
ra yol açm›flt›r. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu ad› ile
ve bir parti görünüflünde görülen teflekkül, “esas umdesi”ne göre
devlet teflkilât›n› Anayasa hükümleri dairesinde yeniden kurmay›
gaye edinmifltir. Grup program›nda hilâfet ve padiflaha ait hiçbir
kayda rastlanmamaktad›r. En mühim ve hayatî endifle, hilâfet ve
saltanat›n Cumhuriyetçili¤e ink›lâb etmesi tehlikesidir. Cumhuri-
yet fleklinden kat’iyen sak›nmak lâz›md›r. Halbuki, Müdafaa-i Hu-
kuk Grubu’nun maksad›n›n hilâfet ve saltanat fleklinin Cumhuriyet-
çili¤e ink›lâb› oldu¤u hissedilmektedir.»
Kaynak : Sabahattin Selek, Anadolu ‹htilâli, Cem Yay›nevi,
‹stanbul 1973, s.596.
MUHAFAZA-‹ MUKADDESAT CEM‹YET‹
Muhafaza-i Mukaddesat
Cemiyeti kurucular›ndan
Hoca Raif Efendi
MUHAFAZA-‹ MUKADDESAT CEM‹YET‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
