663
Nutuk
Atatürk’ün, Kurtulufl Savafl›’n›, Cumhu-
riyet’in ilân›n› ve devrimleri anlatan
uzun söylevi. “Büyük Nutuk” ve “Söy-
lev” olarak da an›l›r. 15-20 Ekim
1927’de Cumhuriyet Halk F›rkas›’n›n
2.Kurultay›’nda Atatürk taraf›ndan 36
saat 33 dakikada okunan Nutuk, Türk
askerî ve siyasî tarihinin en önemli bel-
gelerinden olup ayn› zamanda coflkun
bir edebî üsluba sahiptir. 1927’de biri
as›l metin, di¤eri belgeler olmak üzere 2
cilt hâlinde yay›mland› ve ayn› y›l tek
cilt hâlinde lüks bir bask›s› yap›ld›.
1934’te üç cilt olarak bas›ld›. Birçok ye-
ni bas›m› yan› s›ra çeflitli kurulufllarca
günümüz Türkçesine göre düzenlenerek
de yay›mland›. Son y›llarda 3 cilt hâlin-
de toplan›p birçok yabanc› dile de çevri-
len yap›t, Atatürk’ün 19 May›s 1919’da
Samsun’a ayak bast›¤› gün, Osmanl›
Devleti’nin içinde bulundu¤u durumun
sergilenmesiyle bafllay›p Kurtulufl Sava-
fl›’n›n de¤iflik evreleri ve karfl›lafl›lan
güçlükler; savafl›n kazan›lmas› ve cum-
huriyetin ilân›; yeni bir devletin kurulu-
flundaki güçlükler ve devrimler gibi ko-
nular› kapsayan bölümleriyle devam
eder ve Atatürk’ün ünlü “Türk Gençli¤i-
ne Hitab›” ile sona erer.
Nutuk
NUTUK
«M. Kemal Atatürk 1919-1922 y›llar›nda Türk yurdunu düflman
istilâs›ndan kurtarmak için örgütlenen ordunun baflkomutan›, Türk
ulusunun birli¤ini sa¤layan bir önder olarak tarihte yer al›r. 1923-
1938 y›llar› aras›nda ise Türkiye Cumhuriyeti kurulur ve Türk dev-
rim hareketleri yasalarla yürürlü¤e girer.
Çeflitli belgeler bu dönem tarihimizi ayd›nlatacak niteliktedir.
Ancak belge bak›m›ndan 1919-1927 aras›ndaki dönemin bir özel-
li¤i de vard›r. Bu olaylar›n bafl›nda bulunan ve resmî sorumluluk ta-
fl›yan kiflinin bir tarihî inceleme ile bunlar› de¤erlendirmesidir.
‹flte 1927’de kamuoyuna aç›klanan ve baflka dillerde de ya-
y›mlanan Büyük Nutuk bu yönden inceleme konusudur.
Bu, bir devlet kurucusunun ulusuna hesap verme örne¤idir.
Tarihte de örne¤ine az rastlan›r.
Bu Nutuk’u iki bölümde incelemek gerekir:
1- Resmî belgeler ve bunlara dayanan yay›nlar.
2- Olaylar ve kifliler üzerinde Atatürk’ün düflünceleri ve aç›k-
lamalar›.
‹flte bu bak›mlardan birinci elden bir tarihtir bu Nutuk.
Bunun haz›rlanmas› çeflitli resmî belgelerin bir araya toplan-
mas› oldu¤u gibi, o dönemde bu ifllerle sorumlu olan kiflilerden de
bilgi al›nm›flt›r ve Ankara’da haz›rlanm›flt›r.
1927 yaz aylar›nda M. Kemal Atatürk, ‹stanbul’a gelmifl ve Dol-
mabahçe Saray›’na misafir edilmifltir. Bu saray›n genifl salonlar›n-
dan birinde her gece toplanan kalabal›k arkadafllar› aras›nda bu
büyük Nutuk’tan parçalar okumakta ve üzerinde tart›flmal› konufl-
malar yap›lmaktad›r. Atatürk, kendisi okuyor, okutuyor ve yazd›¤›
konular üzerinde aç›klamalar yaparak çok hararetli konuflmalar›
yönetiyordu.
Ben Lozan’daki ö¤renimimden yeni dönmüfltüm. Bu toplant›-
larda bulundu¤um zamanlar, tarihi tarih yapanlardan dinliyordum.
Atatürk yazd›klar›n› okurken o günleri yeniden yafl›yormufl gibi he-
yecanl›yd› ve daima yüksek sesle konufluyordu.
Bu tarih havas› içinde, Kurtulufl Savafl›m›z ve onun tarihiyle o
kadar zihnim doluyordu ki, çocuklu¤umun Anadolu’da geçen o ac›-
l› günlerini yeniden yaflar gibi oluyordum.
Bu Nutuk’un müsveddelerini inceledi¤imiz zaman, hemen her
sayfas›nda birçok düzeltmeler, eklemeler görüyoruz.(1) Yaz› kimi
kez Atatürk’ündür, kimi sayfalar› ise kendisi yazd›rm›flt›r. Bütün
bunlar›n en önemli bölümleri belgelerde kullan›larak Ankara’da ya-
z›l›rken ‹stanbul’da da hem düzeltmeleri yap›lmakta hem de son
bölümleri yaz›lmaktad›r. Nutuk’un müsveddeleri bu bak›mdan çok
önemlidir. Benim tan›k oldu¤um iflte bu parça parça okunmalarda-
ki Atatürk’ün yaz›lar› hakk›nda aç›klamalard›r. Müsveddeler üze-
rindeki düzeltmeler, ekleme ve ç›kartmalar ise ya kendisince daha
önce yaz›lm›flt›r ya da konuflma s›ras›nda yap›lmaktad›r.
1) Bu müsveddeler 36x22 cm büyüklü¤ünde k⤛tlara yaz›lm›flt›r.
Kaynak : Âfet ‹nan, M. Kemal Atatürk’ün “Büyük Nutku”nu Söyledi¤inin Ellinci
Y›l›, Türk Dili, s.314, Kas›m 1977.
Büyük Söylev’in ilk bask›s›n›n iç
kapa¤›. Kapakta, “NUTUK / Gazi
Mustafa Kemal taraf›ndan / 309
/ Birinci Elli Bin / Türkiye’de tab’›
ve neflri hakk› Türk Tayyare
Cemiyeti’ne tevdi buyurulmufltur
/ Ankara / 1927” yaz›l›d›r.
Atatürk’ün, Büyük Söylev’in birinci bask›s›-
na konan, eski harflerle yaz›lm›fl “Gazi Mus-
tafa Kemal” imzal› foto¤raf›.
Nutuk’un sonunda yer alan, Mustafa Kemal’in kendi el yaz›s›yla kaleme ald›¤› “Gençli¤e Hi-
tabe’nin orijinalinin ilk sayfas›.
