139
may’daki arkadafllar›n›n yard›m›yla Do-
kuzuncu Ordu Müfettiflli¤ine atanan ve
genifl yetkilerle göreve getirilen Mustafa
Kemal, ayn› zamanda görevli oldu¤u
bölgenin sorumlu tek mülkî amiri s›fat›-
n› da tafl›yordu. Bu yetkiler, Mustafa
Kemal’in as›l görevi için bafllang›çta bü-
yük kolayl›klar sa¤lad›. Dokuzuncu Or-
du Müfettiflli¤ine (bir süre sonra Üçün-
cü Ordu) atama emri 30 Nisan 1919’da
padiflah taraf›ndan onaylanan Mustafa
Kemal, millî bir s›r gibi saklad›¤› bu ta-
rihî görev için duygular›n› flöyle dile ge-
tiriyordu: “Talih bana öyle müsait flart-
lar haz›rlam›fl ki, kendimi onlar›n kuca-
¤›nda hissetti¤im zaman ne kadar bahti-
yarl›k duydum, tarif edemem. Harbiye
Nezareti’nden ç›karken, heyecan›mdan
dudaklar›m› ›s›rd›¤›m› hat›rl›yorum. Ka-
fes aç›lm›fl, önünde genifl bir âlem, ka-
natlar›n› ç›rparak uçmaya haz›rlanan bir
kufl gibiydim.” 19 May›s 1919’da Sam-
sun’a ç›kan Mustafa Kemal, o günkü
durumla ilgili flu k›sa aç›klamay› yapar:
“1919 y›l› May›s›’n›n 19’uncu günü
Samsun’a ç›kt›m. Durum ve genel görü-
nüm flöyleydi: Osmanl› Devleti, genel
savaflta yenilmifl, Osmanl› ordusu her
yanda sars›lm›fl, flartlar› a¤›r bir ateflkes
antlaflmas› imzalanm›fl. Büyük savafl›n
uzun y›llar› içinde, ulus yorgun ve yok-
sul bir durumda. Ulusu ve ülkeyi genel
savafla sokanlar, kendi bafllar›n›n kayg›-
s›na düflerek yurttan kaçm›fllar…” Sam-
sun’a ç›kt›ktan sonra bölgede güvenlik-
le ilgili baz› önlemler al›n›rken, ordunun
ve milletin savafla haz›rlanmas› için Er-
zurum’daki 15.Kolordu Komutan› Kâ-
z›m Karabekir ve Ankara’daki 20.Ko-
lordu Komutan› Ali Fuat (Cebesoy) pa-
flalarla ba¤lant› kurup, bafllatm›fl oldu¤u
Kurtulufl Mücadelesi için görüfl birli¤ine
varan Mustafa Kemal, bu görüflme son-
ras› Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerini
birlefltirmenin ve Anadolu’nun güvenilir
yerinde bir kongre toplaman›n haz›rl›k-
lar› içinde oldu. Samsun’da bir hafta
kald›ktan sonra 25 May›s 1919’da Hav-
za’ya geçen Mustafa Kemal, gitti¤i her
yerde asker ve sivil yöneticilerle, halkla,
yörenin ileri gelenleriyle görüflüp onlar›
Kurtulufl Mücadelesi’ne haz›rlamaya
çal›flt›. ‹lk genelgesini Havza’dan ya-
y›mlayan Mustafa Kemal’e göre durum
flöyleydi: “‹zmir’in ve bunun ard›ndan
Manisa’n›n ve Ayd›n’›n iflgali ve yap›-
lan tecavüz ve mezalim hakk›nda millet
henüz ayd›nlanmam›fl ve millî varl›¤a
vurulan bu feci darbeye karfl›, aç›k ola-
rak herhangi bir teessür ve flikâyet gös-
termemifltir. Milletin bu haks›z darbe
karfl›s›nda hareketsiz ve hissiz kalmas›,
elbette milletin lehinde yorumlanamaz-
d›. Onun için, milleti ikaz edip harekete
getirmek lâz›md›.” Mustafa Kemal, 28
May›s 1919’da Havza’dan kumandanla-
ra ve valilere gönderdi¤i telgrafta: “…
Her yerde halk›n, gösteriler düzenleye-
rek düflman sald›r›s›n› protesto etmeleri-
ni” bildirdi. Mustafa Kemal, bu protes-
tolarla millî tehlikeye karfl› halk›n kay-
naflmas›n›, uyanmas›n› ve ortak bir ama-
ca yönelmesini arzuluyordu. Amac›,
Kurtulufl Mücadelesi’ni halka malet-
mekti. Bu amaçla 30 May›s 1919 günü
ilk mitingi Havza’da kendisi düzenlemifl
ve mitingten sonra her türlü sald›r›n›n si-
lâhla önlenmesi için ant içilmifltir. Pro-
testo mitinglerinin en görkemlisi olan
‹stanbul mitinginden sonra iflgal devlet-
lerinin ilk tepkisi, hükûmete bask› yapa-
rak Mustafa Kemal’i geri ça¤›rtmak ol-
du. Geri dönmeyi kabul etmeyen Musta-
fa Kemal, bu davran›fl›yla ‹stanbul Hü-
kûmeti’ne ve iflgal devletlerine karfl›,
milletin ç›karlar›n› savunmak üzere
korkmadan ortaya at›ld›¤›n› göstermifl
oluyordu.
Atatürk’ün Samsun’a Ç›k›fl›
Band›rma Vapuru ile yola ç›kan Mustafa
Kemal ve arkadafllar›, Samsun’da.
Mustafa Kemal’in, Kurtulufl Savafl›’n›n bafllang›c›nda ‹stanbul’dan Ankara’ya kadar izledi¤i yol.
Mustafa Kemal’le birlikte Samsun’a ç›kan
heyette yer alanlar›n listesi.
