140
Atatürk’ün Samsun’a Ç›k›fl›
ATATÜRK’LE SAMSUN’A ÇIKAN HEYET
‹flte, 19 May›s gerçe¤i: Band›rma Vapuru’nda tam 48 kifli vard›.
19 May›s münasebetiyle, Mustafa Kemal Pafla’n›n Samsun yolculu¤u konusunda yi-
ne çok say›da yay›n yap›ld›.
Bu yay›nlarda Samsun’a gidenlerin 18 kifli oldu¤u söyleniyordu ama verilen say›
yanl›flt›; zira Samsun yolcular› 18 de¤il, tam 48 kifliydi. S›k s›k tekrar edilen bu hatay› gö-
rünce, Samsun listesinin do¤ru fleklini, Pafla’n›n ‘kendi belgelerine’ dayanarak yay›mla-
mak istedim. ‹flte, bir kopyas›n› ‹stiklâl Savafl›’n›n önde gelen kumandanlar›ndan Kâz›m
Karabekir Pafla’n›n flimdi hayatta olmayan damad› Prof. Dr. Faruk Özerengin’den, bun-
dan senelerce önce ald›¤›m Mustafa Kemal Pafla’n›n ‘Samsun Belgeleri’ne göre, Band›r-
ma Vapuru’ndaki Samsun yolcular›n›n tam ve do¤ru listesi...
(.........)
19 May›s münasebetiyle, Mustafa Kemal Pafla’n›n Samsun yolculu¤u hakk›nda bu y›l
da çok say›da yay›n yap›ld›. Bu yay›nlar›n hemen hepsinde yer alan yolcu listesi, Fethi
Teveto¤lu’nun ‘Atatürk’le Samsun’a Ç›kanlar’ isimli eserinden al›nm›flt›. Samsun yolcu-
lar›n›n 18 kifli oldu¤u söyleniyordu ama listeler maalesef eksikti; zira Band›rma Vapuru
ile Samsun’a gidenler 18 de¤il, tam 48 kifliydi. Bu 48 kifliden 23’ünü Mustafa Kemal Pa-
fla ile karargâh mensuplar›, 25’ini de er ve erbafllar teflkil ediyordu.
‹flte, art›k her 19 May›s’ta tekrar eden bu hatalar› görünce, Mustafa Kemal Pafla ile
beraber Samsun’a gidenlerin tam listesinin do¤ru fleklini, Pafla’n›n ‘kendi belgelerine’
dayanarak yay›mlamak istedim. Bir k›sm›n› daha önce bir kitab›mda da kulland›¤›m Pa-
fla’n›n Samsun’a gidifl belgeleri, ‹stiklâl Savafl›’n›n önde gelen kumandanlar›ndan Kâz›m
Karabekir Pafla’n›n flimdi hayatta olmayan damad› Prof. Dr. Faruk Özerengin’de bulunu-
yordu. Rahmetli Faruk Bey bundan y›llarca önce dosyan›n bir kopyas›n› alma ricam› ka-
bul etmiflti; hiç unutmuyorum, kay›npederinin Erenköy’deki köflkünün hemen yan›bafl›n-
daki evinde muhafaza etti¤i evrak› karl› bir günde yan›m›za al›p iyi bir fotokopici bula-
bilmek için dükkân dükkân dolaflm›flt›k.
Bu sayfada, Pafla ile Samsun’a giden 22 kiflinin yan› s›ra Band›rma Vapuru’ndaki 25
er ve erbafl›n isimlerini en güvenilir belgelere, yani Pafla’n›n ‘Samsun dosyas›’na daya-
narak yay›mlarken, belgelerin gelecekteki 19 May›slarda daha do¤ru yay›nlar yap›lmas›-
n› sa¤layaca¤›n› ümit ediyorum.
Samsun yolcular›ndan biri daha sonra idam edildi
Mustafa Kemal Pafla ile beraber Samsun’a ç›kanlar›n bir k›sm› sonraki senelerde
devletin üst kademelerine yükseldiler.
Samsun yolcular›n›n aras›ndan generaller, büyükelçiler, milletvekilleri ve hatta bir
de baflbakan ç›kacak ama içlerinden biri, Kurmay Binbafl› Ârif Bey, kader yoldafll›¤› etti-
¤i Pafla’s›na suikast haz›rl›¤› içerisinde bulunmakla suçlanarak idam edilecekti.
Mustafa Kemal Pafla’n›n Samsun belgelerine göre, Band›rma Vapuru’nda bulunan
karargâh heyetinin tam listesi afla¤›da yer al›yor. Ancak, bu 23 kiflinin alt›s›, Yüzbafl›
Behcet, Aste¤men Abdullah, Yedeksubay Tahir ve hesap memurlar› Rahmi ile Ahmed Nu-
ri Efendiler ve adlî müflavir Ali R›za Bey hakk›nda bugün elimizde hiçbir bilgi bulunmuyor.
1. Dokuzuncu Ordu Müfettifli
Mustafa Kemal
Pafla Hazretleri.
2. Kurmay Baflkan› Albay Kâz›m Beyefendi (General
Kâz›m Dirik
, 1880-1941).
3. Sa¤l›k Müfettifli Albay ‹brahim Tâli Beyefendi (Milletvekili ve Elçi Dr.
‹brahim Tâli
Öngören
, 1875-1952).
4. Kurmay Binbafl› Arif Bey (‹zmir suikasti davas›nda ‹stiklâl Mahkemesi’nin karar›y-
la idam edilen
Ay›c› Arif Bey
, 1882-1926).
5. Kurmay Binbafl› Hüsrev Bey (Asker ve Büyükelçi
Hüsrev Gerede
, 1886-1962).
6. Topçu Müfettifli Binbafl› Kemal Bey (Korgeneral
Kemal Do¤an
, 1879-1951).
7. S›hhiye Müfettifl Muavini Binbafl› Refik Bey (Baflbakan Dr.
Refik Saydam
, 1881-
1942).
8. Yaver Piyade Yüzbafl› Cevad Efendi (Atatürk’ün Yaveri ve Milletvekili
Cevad Abbas
Gürer
, 1887-1943).
9. Yaver Piyade Yüzbafl› Mustafa Efendi (Tokat Milletvekili
Mustafa Sabri Süsoy
,
1876-1934).
10. Piyade Yüzbafl› Ali fievket Efendi (Gümüflhane Milletvekili
Ali fievket Öndersev
,
1884-1940).
11. Piyade Yüzbafl› Mümtaz Efendi (Yüzbafl›
Ali Mümtaz Tünay
, 1886-1946).
12. Piyade Yüzbafl› ‹smail Hakk› Efendi (Baflbakanl›k Özel Kalem Müdürü
‹smail Hakk›
Ede
, 1886-1943).
13. Tabib Yüzbafl›
Behçet Efendi
.
14. Piyade Aste¤men Hayati Efendi (Cumhurbaflkanl›¤› Özel Kalem Müdürü
Hayati Bey
,
1892-1926).
15. Piyade Aste¤men Arif Hikmet Efendi (Tümgeneral
Arif Hikmet Gerçekçi
, 1894-
1970).
16. Yaver Topçu Üste¤men Muzaffer Efendi (Atatürk’ün Emir Subay› ve Giresun Millet-
vekili
Muzaffer K›l›ç
, 1897-1959).
17. Aste¤men
Abdullah Efendi
.
18. Adlî müflavir
Ali R›za Bey
.
19. Tabur Hesap Memuru
Rahmi Efendi
.
20. Tabur Hesap Memuru
Ahmed Nuri Efendi
.
21. Kâtip Faik Efendi (Sa¤l›k Bakanl›¤› Memuru
Faik Aybars
, 1880-1945).
22. Yedeksubay
Tahir Efendi
.
23. Kâtip Memduh Efendi (Cumhurbaflkanl›¤› Memuru
Memduh Atasev
, 1895-1930’lar).
(.........)
Band›rma Vapuru’nun rütbesiz 25 yolcusu
Band›rma Vapuru’nda, Mustafa Kemal Pafla ile 22 kiflilik kurmay heyetinin yan› s›ra
erler, onbafl›lar ve çavufllar da vard›; erlerle erbafllar 25 kifliydiler ama bu 25 kiflinin
Samsun’a gidifllerinden sonraki hayatlar› hakk›nda bugüne kadar hiçbir araflt›rma yap›l-
mad›.
Afla¤›da, Mustafa Kemal Pafla ile beraber Samsun’a giden erlerle erbafllar›n tam lis-
tesi yer al›yor. Ben, bugün art›k hayatta olmalar›na imkân bulunmayan bu meçhul kah-
ramanlar›n ailelerinden gelebilecek bilgileri yay›mlamaya her zaman haz›r›m.
1. Osman Nuri o¤lu Ali Faik Efendi (k›demli çavufl), 2. ‹brahim ‹zzet o¤lu Ât›f (k›dem-
siz çavufl), 3. Ayd›nl› Ali o¤lu Musa (çavufl), 4. Konyal› Mustafa o¤lu Kemal (çavufl), 5.
Konyal› Kemal o¤lu Mustafa (çavufl), 6. Sivasl› Ali o¤lu R›fat (onbafl›), 7. Sivasl› R›fat o¤-
lu Ali (onbafl›), 8. Çatalcal› Tevfik o¤lu Adem (onbafl›) 9. Sincanl› Hüseyin o¤lu Mehmed
(er), 10. Sincanl› Ahmed o¤lu Emin (er), 11. Sincanl› Mustafa o¤lu ‹smail (er), 12. Sincanl›
‹brahim o¤lu Ömer (er), 13. Alanyal› Kerim o¤lu Mehmed (er), 14. Sungurlulu Hasan o¤lu
Elvan (er), 15. Geredeli Mehmed o¤lu Mehmed (er), 16. Mudurnulu Mehmed o¤lu Durmufl
(er), 17. Geyveli Mehmed o¤lu Ali (er), 18. Geredeli fiakir o¤lu Nuri (er), 19. Akhisarl› Ha-
san o¤lu Hüseyin (er), 20. Tokatl› Abdullah o¤lu Mehmed (er), 21. Divrikli Abdullah o¤lu
Musa (er), 22. Kad›köylü Mehmed o¤lu Hasan (er), 23. Yenihanl› Bekir o¤lu Mahmud (er),
24. Üsküdarl› ‹hsan o¤lu Mehmed Lütfi (er), 25. ‹zmirli Abdullah o¤lu Ali (er).
Kaynak : Murat Bardakç›, Hürriyet gazetesi, 19 May›s 2005.
Band›rma vapuruyla Samsun’a giden 48 kiflinin 23’ü, Mustafa Kemal ve karargâh mensup-
lar›, 25’i de er ve erbafllard›. Vapurda Mustafa Kemal’in karargâh›ndan ayr› olarak bulu-
nan Refet Bele, Sivas’a 3.Kolordu Komutan› olarak gidiyordu. Bu nedenle, Mustafa Ke-
mal’le birlikte Samsun’a ç›kanlar aras›ndad›r ama karargâh mensubu de¤ildir. Yukar›da
Refet Bele (ortada, bastonlu), Samsun’a ç›kan heyet üyelerinden baz›lar›yla görülüyor.
