233
da yer ald›. Balkan Savafl› s›ras›nda Ka-
rada¤’da, Yanya savunmas›nda, Pista ve
Pisani savafllar›nda gösterdi¤i üstün ba-
flar› nedeniyle rütbesi Kaymakaml›¤a
(Yarbayl›k) yükseltildi. I.Dünya Savafl›
bafllar›nda tümen komutan› olarak kat›l-
d›¤› Kanal Harekât›’nda büyük baflar›lar
gösterdi. Kafkas ve Suriye cephelerin-
deki tüm savafllara kat›ld›. 1917’de
20.Kolordu komutanl›¤›na atand›.
Mondros Ateflkes Antlaflmas›’ndan son-
ra kolordu karargâh›n›, Suriye Cephe-
si’nden Konya Ere¤lisi’ne, daha sonra
da Ankara’ya tafl›d›. Millî Mücadele’nin
ilk ad›m› olan “Amasya Tamimi”ni im-
zalad›. Bat› Anadolu’da ilerleyen Yu-
nanl›lara karfl› bafllat›lan direnifl hareket-
lerinin öncüsü oldu. Sivas Kongresi son-
ras› Heyet-i Temsiliye taraf›ndan, Bat›
Anadolu Kuvâ-yi Milliye Komutan›
olarak görevlendirildi. Bu dönemde Es-
kiflehir’deki ‹ngiliz birliklerinin yöreden
ç›kar›lmas›nda, Lefke-Geyve bo¤az›n-
dan içerilere do¤ru yay›lma e¤ilimi gös-
teren ayaklanmalar›n bast›r›lmas›nda
önemli baflar›lar elde etti. Birinci
TBMM’ye Ankara milletvekili olarak
seçildi ve TBMM Hükûmeti taraf›ndan
Bat› Cephesi Komutanl›¤›’na getirildi.
Yunanl›lara karfl› bafllatt›¤› bir taarruzun
baflar›s›zl›kla sonuçlanmas› üzerine, ye-
rine ‹smet Pafla atand›. Daha sonra bü-
yükelçi olarak atand›¤› Moskova’da
Sovyet Hükûmeti yetkilileriyle görüfle-
rek, Millî Mücadele’ye gerekli silâh ve
paran›n sa¤lanmas›nda etkili oldu. 10
May›s 1921’de Ankara’ya dönünce
TBMM ikinci baflkan› seçildi. Mec-
lis’teki görevleri sakl› kalmak kayd›yla
kendisine ‹kinci Ordu Müfettiflli¤i göre-
vi verildiyse bu görevden istifa etti.
Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra, Terak-
kiperver Cumhuriyet F›rkas›’n›n kurucu
üyeleri aras›nda yer ald› ve f›rkan›n ge-
nel sekreteri seçildi (17 Kas›m 1924).
fieyh Said Ayaklanmas› sebebiyle ç›ka-
r›lan Takrir-i Sükun Kanunu’na göre
Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas› ka-
pat›ld›ktan sonra, Atatürk’e karfl› düzen-
lenen “‹zmir Suikast›” olay›na kar›flt›¤›
gerekçesiyle tutukland›. ‹zmir ‹stiklâl
Mahkemesi taraf›ndan yarg›land› ve be-
raat etti. Bir süre siyasetten uzak kald›.
1927’de orgeneral rütbesiyle emekli
edildi. 1931’de Konya’dan milletvekili
seçilerek yeniden Meclis’e girdi. 1950
y›l›na kadar Konya ve Eskiflehir millet-
vekili olarak parlamentoda yer ald›. Bu
dönemde Bay›nd›rl›k Bakanl›¤›, Ulaflt›r-
ma Bakanl›¤› ve TBMM Baflkanl›¤›
yapt›. 1950 seçimlerinde Demokrat Par-
ti listesinden ba¤›ms›z aday oldu; Eski-
flehir ve daha sonra ‹stanbul milletvekili
seçildi. 27 May›s 1960’tan sonra siya-
setten çekildi. Vasiyeti gere¤i Geyve ya-
k›n›nda kendi ad›yla an›lan kasaban›n
tren istasyonu yan›ndaki cami avlusuna
gömüldü.
Bafll›ca eserleri:
Millî Müca-
dele Hat›ralar›
(1953),
Moskova Hat›-
ralar›
(1955),
General Ali Fuat Cebe-
soy’un Siyasî Hat›ralar›
(1957),
Siyasî
Hat›ralar 2.K›s›m
(1960),
S›n›f Arkada-
fl›m Atatürk
(1967).
Celâl Bey (Mahmut) (Bayar)
bk.
Bayar, Mahmut Celâl
Celâleddin Arif Bey
1875 Erzurum
18 Ocak 1930 Paris
Birinci TBMM Erzurum milletvekili.
Galatasaray Sultanisi’ni bitirdikten son-
ra 1895’te Fransa’ya giderek hukuk ve
siyasal bilimler ö¤renimi gördü. Kahi-
re’de avukatl›k yapt›. II.Meflrutiyet’in
ilân›ndan (1908) sonra ‹stanbul’a dön-
dü. ‹ttihat ve Terakki F›rkas› karfl›t› Mil-
lî Ahrar F›rkas›’n›n kurucular› aras›nda
yer ald›. 12 Ocak 1920’de toplanan son
Osmanl› Meclis-i Mebusan›’na Erzu-
rum milletvekili olarak kat›ld›. Millî
Mücadele yanl›s› Felâh-› Vatan Grubu
Baflkan› olarak Misak-› Millî’nin kabu-
lünde etkili oldu. ‹stanbul’un iflgali üze-
rine Ankara’ya gelip Birinci TBMM’ye
Erzurum milletvekili olarak kat›ld› ve
Meclis ikinci baflkanl›¤›na seçildi. Bi-
rinci ‹cra Vekilleri Heyeti’nde (3 May›s
1920-31 Ocak 1921) ve Fevzi Pafla
(Çakmak) baflkanl›¤›ndaki üçüncü ‹cra
Vekilleri Heyeti’nde Adliye Vekili (12
Temmuz-16 A¤ustos 1922) olarak gö-
rev ald›. Erzurum milletvekili Hüseyin
Avni Bey’le (Ulafl) birlikte TBMM’de-
ki muhalif ‹kinci Grup hareketinin bafl›-
n› çekti¤inden Roma büyükelçili¤ine
atand› (1921). Görev süresi bitti¤inde
yurda dönmeyip Paris’e yerleflti ve ora-
da öldü (1930).
Celâleddin Arif Bey
Ali Fuat Cebesoy’un babas›yla birlikte
çekilmifl bir foto¤raf› ve kartviziti (altta).
Ali Fuat Cebesoy’un 1960’l› y›llardaki bir
foto¤raf›
Celâleddin Arif Bey
