Karargâh›’nda yap›lan askerî tatbikatlar
s›ras›nda tuttu¤u not ve krokilerden olu-
flan, Aral›k 1909’da Selânik’te yay›mla-
d›¤› kitap. Mustafa Kemal, kitab›n önsö-
zünde, bu tür tatbikatlar›n y›llard›r öz-
lemle beklendi¤ini belirterek, yap›lan
tatbikatlar› krokiler yard›m›yla aç›kla-
m›fl ve elefltirmifltir.
240
Cumal› Ordugâh›
CUMALI ORDUGÂHI
“O zamanlar bizim için yeni olan, çok sonra e¤itim evreleri içine ald›¤›m›z “Or-
dugâh tatbikatlar›” (orduluk k›lg›lamalar›) olarak Türk ordusunda ilk yap›lan küçük
manevralard›r.
Bu, Mustafa Kemal’in, Selânik’te Üçüncü Ordu Kurmayl›¤›nda iken 3’üncü Sü-
vari Tümeni birliklerinin 1909’da, bölük, alay ve tugay çerçevesinde yapt›klar› Ma-
y›s-Eylül aras›ndaki tatbikatlardan derledi¤i ve “Cumal› Ordugâh›” ad›yla yay›mla-
d›¤› kitapt›r.
Mustafa Kemal kitab›n önsözünde “bu tatbikatlara y›llard›r özlem çekti¤imizi”
yazar.
Eserde yedi tatbikat meselesi çözümlenmifltir.
1’inci tatbikat:
Artç›da bulunan bir süvari bölü¤ünün düflman karfl›s›nda sar-
s›lm›fl piyade ögelerimize zaman kazand›rmak için at›l›m yapmas› üzerinedir. Günü-
müzde atl› yap›lamaz hâle gelmifl olmakla birlikte o zamanki ateflli silâhlar›n zay›f
etkisi alt›nda s›k s›k uygulanan bir durumdu.
2’inci tatbikat:
‹leri harekâtta, piyade kuvvetlerinin bir arazi kesimine yetifl-
mesine dek, bir süvari bölü¤ünce daha ilerideki bir s›rt›n tutulmas›yla, zaman ka-
zan›lmas› üzerinedir. Karfl› taraf, kuvvetle ve canl› olarak gösterilmifltir.
3’üncü tatbikat:
‹leri yürüyüfl yapan karma bir müfrezedeki iki bölüklü süvari
alay›n›n, düflman yak›n›nda yürüyüfle geçmesi ve rastlant› savafl›nda bir düflman
süvari birli¤ine atl› hücum yapmas› üzerinedir. Tatbikat iki yanda birlikler bulundu-
rularak yap›lm›flt›r.
4’üncü tatbikat:
Bir süvari tugay›n›n ileri yürüyüflü ve yürüyüflte rastlanan bir
dayat›fla karfl› aç›lmas›, sald›r›s› ve son evrede bir alay›n›n atl› hücumudur. Düflman
taraf› küçük birliklerle gösterilmifltir.
5’inci tatbikat:
Bir süvari bölü¤ünün, ba¤l› bulundu¤u müfreze için
örtme görevi yapmas›d›r. Bu tatbikat, günün
birlik bak›m ve
temizli¤ine b›-
rak›lmas› yü-
zünden, subay-
larca bir atl›
kadro tatbikat›
olarak yap›lm›fl-
t›r. Bunda ucun,
keflif kolunun ha-
reketi, arazide bir
noktaya ilerlenme-
si gibi küçük konu-
lar üzerinde çal›fl›l-
m›flt›r.
6’›nc› tatbikat:
Biri kovuflturmada,
öteki çekilmede za-
man kazanma göre-
vinde birer süvari ala-
y›n›n iki tarafl› yaya
sald›r›s› ve savunmas›
üzerinedir.
7’inci tatbikat:
Yedekte bulunan iki süvari bölü¤ünün ba¤l› olduklar› birli¤in
sald›r›s›na, kesin sonuç an›nda kat›lmas› üzerine ve düflman taraf›n bir bölükle
edimli olarak kat›ld›¤› durumdaki çal›flmad›r.
Ordugâh tatbikatlar›n›n on gün sürdü¤ünü, iki gün birliklerin kendi programla-
r›na göre e¤itimle u¤raflt›klar›n›, bir gün de dinlenme ile geçirildiklerini Mustafa
Kemal’in, kitaptaki aç›klamalar›ndan ö¤reniyoruz.
Mustafa Kemal yeni talimnamelerin “k›talar› araziye itmesi” ama “arazide
faydal› çal›flmalar›na etmen olmas›” amac›n›, genifl bir okuyucu kitlesine yaymay›
düflünmüfl, ordudaki e¤itim flubesindeki çal›flmas›nda, yönetimini planlad›¤› konu-
lar› arazide ifllemifl ve bir küçük kitap hâline koymufltur.
Bütün meselelerde flunlar›n, titizlikle yerine getirildi¤i görülür:
– Durumlar, savaflta s›k s›k rastlanacak türde, birlik ve subaylarda sald›r›fl ruhu-
nu gelifltirici olanlardan seçilmifltir.
– Her mesele durum, yap›m ve elefltiri bölümlerini kapsayacak gibi tertiplenmifltir.
– Durumlar, k›sa ve aç›k yaz›lm›flt›r.
– Çözümlemeler zaman›n takti¤ine uygun olarak yap›lm›flt›r. Eldeki talimname-
lere at›flar yap›lmas› unutulmam›flt›r.
– Elefltiriler canl› ve isabetlidir.
– Meseleler krokilerle canland›r›lm›flt›r. Bugün de yar›n da mesele tertiplemek,
tatbikatlar› canland›rmak için örnek bir kitapt›r.”
Kaynak : Celal Erikan, Komutan Atatürk, (3. Bas›m), Türkiye ‹fl Bankas› Kültür Yay›nlar›, ‹stanbul
2001, s.61.
Mustafa Kemal, Cumal›’daki tatbikat sonras› verilen yemekte.
“Cumal› Ordugâh›”n›n kapa¤›.
