lu’da genel sald›r›ya geçilmesi emrini
verdi. Yunan ordusunun 1922’de Ana-
dolu’da u¤rad›¤› a¤›r yenilgiden sorum-
lu tutularak Devrim Komitesi taraf›ndan
yarg›lan›p idam edildi.
Güleç, Fazl›
16 May›s 1891 Midilli adas›
1 Ocak 1966 ‹stanbul
Kurtulufl Savafl›’nda Çal kaymakaml›¤›
yapt›¤› dönemde önemli hizmetlerde
bulunan devlet ve siyaset adam›. ‹stan-
bul Mercan ‹dadîsi’nden mezun olduk-
tan sonra girdi¤i Mekteb-i Mülkiye-i
fiahane’yi 1913’te bitirdi. Tefsir ve ha-
dis ilimleri yan› s›ra Arapça ö¤rendi.
Ayd›n Vilâyeti Maiyet Memuru olarak
devlet hizmetine girdi. Çeflitli yerlerde
bucak müdürlü¤ü ve kaymakaml›k yap-
t›. Bu arada Çal kaymakam› olarak Kur-
tulufl Savafl›’nda önemli çal›flmalarda
bulundu, direnifl örgütlerine destek ver-
di. Atatürk döneminde ‹stanbul ve ‹zmir
vali yard›mc›l›¤›; Bursa (1934) ve ‹zmir
(1935) Valili¤i görevleri sonras›
1939’da Bursa milletvekili olarak
TBMM’ye seçildi ve 1945 y›l›na dek bu
görevi sürdürdü. 1948’de Kocaeli ve
1949’da Edirne Valili¤ine atand›.
1950’de emekli olduktan sonra ‹stan-
bul’a yerleflti.
Güleryüz
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ‹stanbul’da
yay›mlanan haftal›k mizah dergisi.
1921-1923 aras› toplam 122 say› ç›kan
derginin sahibi, Sedat Simavi’dir. Millî
Mücadele’yi ve Ankara Hükûmeti’ni
destekleyen tek mizah dergisi olman›n
yan› s›ra Kuvâ-yi Milliyecilerin eylem
ve amaçlar›n› genifl kitlelere yaymak,
ulus olma bilincini topluma afl›lamak gi-
bi tarihî bir ifllevi de üstlendi. Ahmed
Rasim, Ercüment Ekrem Talu, Faz›l
Ahmet Aykaç, Cevat fiakir Kabaa¤açl›
(Halikarnas Bal›kç›s›) gibi flair ve yazar-
lar›n yaz›lar› d›fl›nda Sedat Simavi ve
Mustafa ‹zzet’in karikatürlerinin de yer
ald›¤› dergideki baz› resim ve karikatür-
ler renkli yay›mland›.
Gülez, Mehmed fiükrü
1869 Bolu
23 Temmuz 1950 Bolu
Birinci TBMM Bolu milletvekili. ‹lk ve
ortaö¤renimini Bolu’da tamamlad›. Za-
b›t kâtipli¤i ve davavekilli¤i yapt›. ‹tti-
hat ve Terakki F›rkas›’na girdi. Kurtulufl
Savafl› s›ras›nda Müdafaa-i Hukuk Ce-
miyeti’nde görev ald›. Birinci
TBMM’ye Bolu milletvekili seçildi.
Bolu ve Düzce dolaylar›nda ç›kan ayak-
lanmalar›n nedenini ö¤renmek için sü-
rekli olarak bölgede bulundu. Bir ara is-
yanc›lar›n eline düflüp bir süre tutuklu
kald›. Millî kuvvetler taraf›ndan kurtar›-
l›nca Meclis’e döndü. Çeflitli komisyon-
larda çal›flt›. Düzce-Gerede Ayaklanma-
s›’nda gösterdi¤i baflar›dan dolay› ‹stik-
lâl Madalyas›yla ödüllendirildi (1925).
1939’a dek parlamentoda yer ald›.
Gümrü
2 Aral›k 1920’de TBMM Hükûmeti’yle
Ermenistan aras›ndaki Gümrü Antlafl-
mas›’n›n imzaland›¤›, Ermenistan’›n
Türkiye s›n›r› yak›n›ndaki kent. Ermeni-
ce ad› Kumayri’dir. Türkiye s›n›r›ndan
10 km içeride, demiryolu güzergâh›
üzerindedir. 1837’de Ruslar taraf›ndan
bir askerî üs olarak kurulan kent, Doksa-
nüç Harbi sonuna kadar bu konumunu
korudu. 1917 Ekim Devrimi’nden sonra
Kafkas ordular›n› da¤›tan Ruslar›n yeri-
ne konufllanan Ermeni kuvvetlerini ye-
nen Türkler, 15 May›s 1918’de Güm-
rü’yü ele geçirdi. TBMM Hükûmeti’yle
yeni Ermenistan Cumhuriyeti aras›nda 2
Aral›k 1920’de imzalanan Gümrü Ant-
laflmas›’yla kent, Ermenistan Cumhuri-
yeti’ne b›rak›ld›.
Gümrü Antlaflmas›
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda TBMMHükû-
meti’yle Ermenistan aras›nda imzalanan
antlaflma. 30 Ekim 1918 Mondros Müta-
rekesi’nden sonra Osmanl› Devleti, Kaf-
kasya Cephesi’ndeki birliklerini geri
çekmek zorunda kalm›fl; yeni kurulan
Bolflevik rejiminden yard›m alan Erme-
niler, 1920’de Do¤u Anadolu’da baz›
bölgeleri iflgal etmiflti. Do¤u Cephesi
Komutan› Kâz›m Karabekir Pafla karfl›-
s›nda yenilgiye u¤rayan Ermenilerle ba-
r›fl görüflmeleri 22 Kas›m 1920’de Güm-
rü’de bafllad› ve Ermenistan Taflnak Hü-
kûmeti ile TBMM Hükûmeti aras›nda
imzalanmas› planlanan anlaflma sonras›
do¤udaki harekât sona erdi. 2 Aral›k
1920’de sonuçlanan Gümrü Antlaflma-
s›’na göre, Kars sanca¤›n›n bütünü, an-
laflma öncesi Ermenistan’›n elinde bulu-
nan Kulp (Tuzluca) kazas› Türkiye top-
raklar›na kat›ld›. Antlaflman›n 10. mad-
desiyle Ermenistan, Do¤u Anadolu’da
bir miktar topra¤›n Ermenilere verilme-
sini öngören Sevr Antlaflmas›’n› yok sa-
yaca¤›n› kabul etti ve Türkiye s›n›rlar›
içinde Ermenilerin ço¤unlukta bulundu-
¤u hiçbir bölge olmad›¤› kabul edildi.
Antlaflma sonras› Erzurum-Bakû demir-
yolu aç›ld›. Türkiye-Sovyetler Birli¤i
aras›nda do¤rudan ba¤lant› bu yolla sa¤-
lanarak Türkiye’nin bu devletten yard›m
almas› kolaylaflt›. Türk kuvvetleri, do¤u
s›n›rlar› güvenceye al›nd›ktan sonra gü-
ney ve bat›da mücadele olana¤› buldular.
Antlaflman›n imzalanmas›ndan bir gün
sonra Ermenistan’›n, K›z›lordu deneti-
mine girmesi nedeniyle antlaflma onay-
lanamad›.
Gümrü Savafllar›
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Do¤u Anado-
lu’da TBMM Hükûmeti ile Ermenistan
Taflnak Hükûmeti aras›nda s›n›r uyufl-
mazl›¤›ndan do¤an çarp›flmalar. Uzlafl-
376
Güleç, Fazl›
Kurtulufl Savafl›’n› destekleyen yaz›lar›yla
tan›nan “Güleryüz” dergisinin kapa¤›.
Ermeniler, 6 Kas›m’da ateflkes ve bar›fl
için müracaat etmifllerdir. Biz de atefl-
kes antlaflmas›n›n maddelerini, D›fliflle-
ri Bakanl›¤› vas›tas›yla, 8 Kas›m’da Er-
meni ordusuna bildirdik. 26 Kas›m’da
bafllayan bar›fl görüflmeleri 2 Ocak’ta
son buldu ve 2/3 Ocak gecesi Gümrü
Antlaflmas› imzaland›.
Millî Hükûmetin Yapt›¤› ‹lk
Antlaflma: Gümrü Antlaflmas›
Efendiler, Gümrü Antlaflmas›, Millî Hü-
kûmet’in yapt›¤› ilk antlaflmad›r. Bu
antlaflma ile, düflmanlar›m›z›n hayalle-
rinde ta Harflit vadisine kadar uzanan
Türk ülkelerini kendisine ba¤›fllam›fl ol-
duklar› Ermenistan, Osmanl› Devle-
ti’nin 1877 seferiyle kaybetmifl oldu¤u
yerleri, bize, Millî Hükûmet’e terk ede-
rek aradan ç›kar›lm›flt›r. Do¤udaki du-
rumlarda önemli de¤ifliklikler olmas›
yüzünden, bu antlaflma yerine, daha
sonra yap›lan 16 Mart 1921 tarihli Mos-
kova ve 13 Kas›m 1921 tarihli Kars Ant-
laflmalar› geçerli olmufltur.
Nutuk : s.333.
Gümrü Antlaflmas›’n›n Rusça metni.
Güleryüz dergisinin kapa¤› (‹flgal kuvvetleri
subay›na Mustafa Kemal kartpostal› satma-
ya çal›flan bir iflportac›).
GÜMRÜ ANTLAfiMASI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
