zon’da kurulan Muhafaza-i Hukuk-›
Milliye Cemiyeti’nin bir flubesi aç›ld›.
Gümüflhane delegelerinin de kat›ld›¤›
Erzurum Kongresi karar› uyar›nca Gü-
müflhane ve ba¤l› kazalarda Müdafaa-i
Hukuk Cemiyeti flubeleri kuruldu. Millî
Mücadele y›llar›nda bölgeyi etkileyen
olaylardan biri de Bayburt’taki Hart
Ayaklanmas›d›r. fieyh Eflref adl› bir ge-
ricinin bafllatt›¤› ayaklanma, Mustafa
Kemal’in emri üzerine 9.Tümen Komu-
tan› Halit Bey taraf›ndan 24 Aral›k
1919’da bast›r›ld›. Cumhuriyet döne-
minde il merkezi olan Gümüflhane’nin
1927’deki nüfusu 2.500’dü. Eski Gü-
müflhane olarak adland›r›lan eski yerlefl-
me, günümüzde Süleymaniye ad›yla
flehrin bir mahallesini oluflturmaktad›r.
Gümüflpala, Rag›p
1897 Edirne
5 Haziran 1964 Edirne
Asker ve siyaset adam›. Kuleli Askerî
Lisesi son s›n›f›ndayken mülâz›m rütbe-
siyle I.Dünya Savafl›’na gönderildi
(1916). Galiçya Cephesi’nde çarp›flt›,
daha sonra Filistin savafllar›na kat›ld›.
1918’de yaralanarak ‹ngilizlere tutsak
düfltü. ‹ki y›l sonra serbest b›rak›l›nca ‹s-
tanbul’a geldi ve Anadolu’ya geçti. Kü-
tahya, Eskiflehir, Sakarya savafllar›na ve
Büyük Taarruz’a kat›ld›. Cumhuriyetin
ilân›ndan sonra fieyh Said ve Tunceli
ayaklanmalar›n›n bast›r›lmas›nda görev
ald›. 1931’de girdi¤i Harp Akademisi’ni
1934’te bitirerek kurmay, 1948’de de
general oldu. Tümen, kolordu ve ordu
komutanl›klar› yapt›. 27 May›s 1960’ta
3. Ordu Komutan› olarak harekâta kat›l-
d›; 6 Haziran 1960’ta Millî Birlik Komi-
tesi taraf›ndan Genelkurmay Baflkanl›-
¤›’na getirildi. Yeni düzenlemeler nede-
niyle k›sa bir süre sonra emekliye ayr›l-
d›. ‹zmir’e giderek EM‹NSU derne¤in-
de çal›flt›. Siyasî partilerin kurulmas›na
izin verilince Adalet Partisi’nin (AP)
kurucular› aras›nda yer ald› ve ilk genel
baflkan› seçildi (1961). Ayn› y›l yap›lan
seçimlerde ‹zmir milletvekili olarak par-
lamentoya girdi. AP genel baflkan› ola-
rak AP-CHP koalisyonu çal›flmalar›na
kat›ld›, ancak hükûmette görev almad›.
1962’de AP’nin ilk büyük kongresinde
yeniden genel baflkan seçildi ve ölünce-
ye dek bu görevde kald›.
Günaltay, fiemsettin
1883 Kemaliye
18 Ekim 1961 ‹stanbul
Türk Tarih Kurumu Baflkan›, ‹kinci
TBMM Sivas milletvekili. Vefa ‹dadî-
si’ni, Dârülmualimin-i Âliye’yi (Yük-
sek Ö¤retmen Okulu) ve Lozan Üniver-
sitesi Do¤a Bilimleri Bölümü’nü bitirdi.
K›br›s, Midilli, ‹zmir ve ‹stanbul’da çe-
flitli liselerde ö¤retmenlik ve idarecilik
yapt›. ‹ttihat ve Terakki’ye üye oldu;
Türk Oca¤›’na girdi. Ziya Gökalp’in
yönlendirmesiyle Türk tarihi üzerine in-
celemeler yapt›. 1909’dan itibaren S›rât-
› Müstakîm ve daha sonra Sebîlürre-
flad’da ç›kan makaleleri ve yay›mlad›¤›
eserlerle zaman›n modern ‹slâmc›lar›
aras›nda yer ald›. 1914’te, Dârülfünun
Edebiyat Bölümü’nde Türk Tarihi pro-
fesörlü¤üne getirildi. Ayr›ca ‹lâhiyat Fa-
kültesi’nde Dinler Tarihi ve ‹slâm Ka-
vimleri Tarihi dersleri ve ‹slâm dini
okuttu. 1915’te Ertu¤rul sanca¤›ndan
Bilecik mebusu seçildi ve Meclis-i Me-
busan da¤›l›ncaya dek bu görevi sürdür-
dü. Mütareke y›llar›nda ö¤rencilerine
Kuvâ-yi Milliye’nin hakl›l›¤›n› anlatt›.
Bir süre ‹stanbul Belediye Baflkan Ve-
killi¤i yapt›. Anadolu ve Rumeli Müda-
faa-i Hukuk Cemiyeti’nin ‹stanbul örgü-
tünde görev ald› (1920). 1923’te Sivas
milletvekili olarak girdi¤i parlamentoda
1954 y›l›na dek yerini korudu. Cumhu-
riyet’in ilân› sonras› Atatürk’ün iste¤i
üzerine Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)
‹stanbul ‹l Baflkanl›¤› görevini üstlendi.
Daha sonra CHP Meclis Grubu Baflkan-
l›¤› ve TBMM Baflkan Vekilli¤i yapt›.
15 Ocak 1949’da baflbakan oldu ve
1950 seçimlerine dek bu görevi yürüttü.
Seçim sonras› Erzincan milletvekili ola-
rak parlamentoda kald›. 1958-1959’da
CHP ‹stanbul ‹l Baflkanl›¤› yapt›. 27
May›s’tan sonra Kurucu Meclis üyesi
seçildi. 1961’de CHP’den ‹stanbul Se-
natörü seçilerek yeniden parlamentoya
girdi ve ayn› y›l öldü. Siyaset adaml›¤›
yan› s›ra kuruluflundan itibaren Türk Ta-
rih Kurumu’nda görev ald› ve 1941’de
baflkanl›¤›n› üstlendi ve ölümüne dek bu
görevini sürdürdü.
Bafll›ca eserleri:
Mâziden Âtiye
(1923),
Hurafattan Haki-
kate
(1916),
Mufassal Türk Tarihi
(5
cilt, 1922-1924),
Uzak fiark Tarihi
(1937),
Türk Tarihinin ‹lk Devirleri
(1937),
Yak›n fiark Tarihi
(4 cilt, 1937-
1951).
Günday, Ahmed Faik
1884 Çaml›hemflin
6 May›s 1967 ‹stanbul
‹kinci TBMM Ordu milletvekili.
1908’de Mülkiye Mektebi’ni bitirdikten
sonra çeflitli il ve ilçelerde kaymakam-
l›k, mutasarr›fl›k ve valilik yapt›. Kas›m
1922’de getirildi¤i Sivas Valili¤i s›ra-
s›nda ‹kinci TBMM’ye Ordu’dan mil-
letvekili seçildi (1923). Milletvekilli¤i
s›ras›nda Cumhuriyet Halk F›rkas›’ndan
ayr›l›p Terakkiperver Cumhuriyet F›r-
kas›’na geçti. ‹zmir suikast›na kat›ld›¤›
gerekçesiyle ‹stiklâl Mahkemesi’nde
yarg›land› ve akland› (1926). Siyasî ha-
yattan çekildikten sonra Etibank ‹dare
Meclisi üyeli¤ine (1939) ve Türkiye fie-
ker Fabrikalar› Yönetim Kurulu üyeli¤i-
ne getirildi (1940).
Gündüz
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Bursa’da ya-
y›mlanan Kuvâ-yi Milliye yanl›s› gaze-
te. Yunan ordusunun Bursa’ya girdi¤i 8
Temmuz 1920’ye dek yay›n hayat›n›
sürdürdü¤ü tahmin edilmektedir.
Gündüz, As›m
1880 Kütahya
14 Ocak 1970 ‹stanbul
Kurtulufl Savafl› komutanlar›ndan. Harp
Akademisi’ni bitirdikten (1905) sonra
dört y›l Almanya’da e¤itim gördü. Bal-
kan ve I.Dünya Savafl›’ndan sonra kat›l-
d›¤› Kurtulufl Savafl›’nda Bat› Cephesi
Kurmay Baflkanl›¤›’na getirildi. Dumlu-
p›nar Zaferi sonras› rütbesi tümgeneral-
li¤e yükseldi. ‹smet ‹nönü ile birlikte
Mudanya Konferans›’na kat›ld›. ‹ki kez
Genelkurmay ‹kinci Baflkanl›¤› yapt›.
1937’de orgeneral oldu. Montreux
(Montrö) Sözleflmesi görüflmelerine ön-
ce üye olarak daha sonra da Hatay soru-
nu için kurul baflkan› olarak kat›ld›.
1943’te Yüksek Askerî fiûra üyeli¤ine
getirildi. 1945’te emekliye ayr›larak si-
yasete at›ld›. 1946 ve 1950 seçimlerinde
Cumhuriyet Halk Partisi’nden Kütahya
milletvekili olarak parlamentoya girdi.
“Hat›ralar›m” adl› eseri ölümünden son-
ra yay›mland› (1973).
378
Gümüflpala, Rag›p
Rag›p Gümüflpala
fiemsettin Günaltay
As›m Gündüz
