381
Güney Cephesi
Güneyde Frans›z Cephesi
a) Frans›z birliklerine karfl› do¤rudan do¤ruya Adana bölgesinde
Mersin, Tarsus, Islahiye bölgelerinde ve Silifke dolaylar›nda millî
kuvvetler kurulmufl ve çok cesurca ifle giriflmifllerdi. Adana’n›n
do¤u bölgesinde, Tufan Bey ad›yla hareket eden Yüzbafl› Osman
Bey’in kahramanl›klar› kayda de¤er. Millî müfrezeler, Mersin, Tar-
sus, Adana flehirlerinin girifllerine kadar sokulup hâkim oldular;
Pozant›’da Frans›zlar› kuflatarak geri çekilmeye mecbur ettiler.
b) Marafl’ta, Antep’te, Urfa’da önemli muharebe ve çarp›flmalar ol-
du. Sonunda iflgal kuvvetleri buradan çekilmeye mecbur edildi-
ler. Bu baflar›lar›n kazan›lmas›nda büyük rolleri olan K›l›ç Ali ve
Ali Saip Bey’lerin adlar›n› anmay› bir görev sayar›m.
Frans›z iflgal bölgelerinde ve cephelerinde millî kuvvetler, her gün
daha esasl› bir flekilde teflkilâtlan›yorlard›. Millî kuvvetler, ordu bir-
likleri ile desteklenmeye bafllanm›flt›. ‹flgal kuvvetleri, her tarafta s›-
k› ve fliddetli bir flekilde zorlan›yordu.
Efendiler, bu durum üzerine Frans›zlar, 1920 May›s›ndan bafllayarak
bizimle temas ve görüflme imkânlar› arad›lar. Önce Ankara’ya ‹stan-
bul’dan bir binbafl› ile bir sivil geldi. Bu flah›slar, ‹stanbul’dan önce
Beyrut’a gitmifller. Eski Van Milletvekili Haydar Bey bunlara arac›l›k
ediyordu. Bu buluflma ve görüflmelerimizden elle tutulur bir sonuç
ç›kmad›. Fakat, May›s sonlar›na do¤ru Suriye Fevkalâde Komiseri
ad›na hareket eden Mösyö Duquest (De Caix, Ducaix) ad›nda bir za-
t›n baflkanl›¤›nda bir Frans›z Heyeti Ankara’ya geldi. Bu heyetle yir-
mi günlük bir ateflkes antlaflmas› yapt›k. Bu geçici antlaflma ile, biz,
Adana bölgesinin boflalt›lmas›na bir bafllang›ç haz›rlama hedefini
güdüyorduk.
Efendiler, bu Frans›z heyetiyle yapt›¤›m yirmi günlük ateflkes antlafl-
mas›, Büyük Millet Meclisi’nde baz›lar›n›n itirazlar›na u¤rad›. Oysa,
benim bu antlaflmay› kabul etmekle sa¤lamak istedi¤im yararlar
flunlard› :
Önce, Adana bölge ve cephelerinde bulunan ve k›smen askerle de
takviye edilen millî kuvvetleri, sükûnetle yeniden düzenlemek isti-
yordum. Millî kuvvetlerin bu çarp›flma aral›¤›nda da¤›labileceklerini
de dikkate alarak, ateflkes tebli¤i yan›nda baz› tedbirlerin al›nmas›-
n› da emrettim. Bundan baflka, Efendiler, önemli sayd›¤›m siyasî bir
yararlanmay› da hesaba kat›yordum. Büyük Millet Meclisi ve Hükû-
meti, daha ‹tilâf Devletleri’nce elbette ki tan›nmam›flt›. Aksine, mem-
leket ve milletin kaderiyle ilgili konularda, ‹stanbul’da Ferit Pafla Hü-
kûmeti ile iliflki ve ifllemlerde bulunmaktayd›lar. Bu bak›mdan, Fran-
s›zlar›n ‹stanbul Hükûmeti’ni bir tarafa b›rak›p Ankara’da bizimle gö-
rüflmeleri ve herhangi bir konuda uyuflmalar›, o gün için sa¤lanmas›
yararl› önemli siyasî bir nokta idi. Bu ateflkes görüflmesinde, millî s›-
n›rlar›m›z içinde olup da Frans›zlar taraf›ndan iflgal alt›na al›nm›fl
bulunan bölgelerin tamamen boflalt›lmas›n› aç›k ve kesin bir dille is-
tedim. Frans›z delegeleri, bu konuda yetki almak üzere Paris’e git-
mek mecburiyetini ileri sürdüler. Yirmi günlük ateflkes antlaflmas›,
bir bak›ma daha esasl› bir antlaflma yapmak için yetki almaya zaman
b›rakmak gibi kabul edildi. Efendiler, bu görüflme ve konuflmalar›-
m›zdan bende uyanan izlenim, Frans›zlar›n Adana ve dolaylar›n› bo-
flaltacaklar› merkezinde idi. Bu düflünce ve inanc›m›, Meclis’e ifade
etmifltim. Gerçi Frans›zlar, ateflkes süresi sona ermeden Zonguldak’›
iflgal etmek suretiyle, antlaflman›n yaln›z Adana bölgesine ait oldu-
¤unu göstermek istemifllerse de biz, bu hareketin, ateflkesi hüküm-
süz b›rakt›¤› sonucuna vard›k. Frans›zlarla anlaflmam›z bir süre ge-
cikti.
(.........)
Güney Cephesi’nde Harekât
Sayg›de¤er Efendiler, ‹nönü muharebe alan›n› ikinci defa yenilerek
terk eden ve Bursa’ya do¤ru eski mevzilerine çekilen düflman›n taki-
binde, piyade ve süvari tümenlerimizin gösterdikleri an›lmaya de¤er
yararl›klar› anlatmayaca¤›m. Yaln›z, genel askerî durumu tam olarak
aç›klayabilmek için, müsaade buyurursan›z Güney Cephemize giren
bölgede yap›lan harekât› özetleyeyim:
Güney Cephesi Komutan› Refet Pafla’n›n emrinde bulunan üç piyade
tümeni, Dumlup›nar’da haz›rlanm›fl bir mevzide bulunuyordu. Bun-
dan baflka, bir süvari tümeni ve bir de süvari tugay› vard› ve bu mev-
zinin sol kanad›nda bulunuyordu. Güney Cephesi Komutan›’n›n ald›-
¤› görev, düflman› bu mevzide durdurmakt›. Uflak do¤usundaki mev-
zilerimizden hareket eden üç piyade tümeni ve bir k›s›m süvari,
Dumlup›nar mevzilerine taarruz etti. 26 Mart’ta birliklerimiz, mevzi-
lerini terke mecbur oldu. Güney Cephesi Komutan›, bundan sonra
kuvvetlerini esasl› bir hatta durdurmay› ve yeniden tertibat almay›
baflaramad›¤› için kuvvetler ikiye ayr›ld›. 8’inci ve 23’üncü Piyade Tü-
menleri ile 2’nci Süvari Tümeni’nden meydana gelen k›sm›, kendi
emri alt›nda, Alt›ntafl’a do¤ru çekildi.57’nci Piyade Tümeni ile 4’üncü
Süvari Tugay’›ndan meydana gelen öteki k›s›m Fahrettin Pafla’n›n
emri alt›ndayd›. Düflman bütün kuvvetiyle Fahrettin Pafla kuvvetleri-
ne yönelerek do¤uya yürüdü. Refet Pafla kuvvetlerine karfl›, Dumlu-
p›nar’da yaln›z bir piyade alay› b›rakt›. Refet Pafla, sonradan 23’üncü
Tümeni Alt›ntafl üzerinden güneye, Fahrettin Pafla emrine verdi. Al-
t›ntafl yönünde, düflman›n hiçbir hareketi olmad›¤› anlafl›l›nca, Refet
Pafla, yan›nda bulunan kuvvetlerle kuzeye getirtildi.
Do¤uya do¤ru ilerleyen düflmana karfl›, Fahrettin Pafla kuvvetleri çe-
flitli yerlerde savafllar vererek Afyon’un do¤usuna çekildi. Düflman,
Afyonkarahisar’› iflgal ettikten sonra, Çay-Bolvadin hatt›na kadar
ilerledi ve orada durdu. Bu düflman karfl›s›nda, Fahrettin Pafla, 37’nci
ve 23’üncü Tümenlerle birlikte, güneyden Adana bölgesinden gelen
41’inci Tümen’i de alarak, bir karfl› hat oluflturdu.
Yunan Ordusu’nun Genel Taarruz Plan›nda Pek Göze
Çarpan Bir Yan›lma
Efendiler, askerî strateji konusunda fazla düflünce, ileri sürmekten
kaç›nma taraftar› olmakla birlikte Yunan ordusunun bu defaki genel
taarruz plân›nda göze çarpan bir yan›lmaya iflaret etmek isterim.
Yunan ordusunun Uflak grubunun, Dumlup›nar’dan sonra, Eskiflehir’e
do¤ru yürümesi gerekirdi. Afyon üzerinden Konya’ya do¤ru yönel-
mesi, kuvvetlerini, as›l kesin sonuç alaca¤› alandan uzaklaflt›rarak,
ifle yaramaz ve tehlikeli bir durumda b›rakm›flt›r. ‹nönü’ndeki baflar›
bizim tarafta kald›ktan sonra, bu kuvvetlerin, kendilerini tehlikeden
kurtarmak için bir an önce süratle geri çekilmelerini sa¤lamaktan
baflka bir fley düflünmeyeceklerine flüphe yoktu. ‹nönü’nde zafer ka-
zanan kuvvetlerimiz, Eskiflehir, Alt›ntafl üzerinden Dumlup›nar’a yö-
nelerek bu mesafenin önemli bir k›sm›nda, demiryolundan fazlas›yla
yararlanma imkân› bulundu¤una göre, Afyonkarahisar’›n do¤usunda
bulunan Yunan grubu geri çekilme hatt›n› kesebilir ve böylece, pek
büyük bir ihtimalle o grubu büyük bir felâkete u¤ratabilirdi. Nitekim,
bu düflüncenin uygulanmas›na geçmekte bir an gecikilmemifltir. ‹lk
serbest kalan tümenler derhal Güney Cephesi Komutan› Refet Pa-
fla’n›n emrine verilerek harekete geçirilmifltir.
‹nönü Meydan Muharebesi’nden al›nan sonuç üzerine, Yunan ordusu-
nun Uflak grubu, derhal geri çekilmeye bafllad›. Refet Pafla, 7 Nisan
1921 tarihinde karargâh›yla Çö¤ürler’de, 4’üncü ve 11’inci Tümenler
Alt›ntafl bölgesinde, 5’inci Kafkas Tümeni ve kuvvetli bir alay duru-
munda olan Meclis Muhaf›z Taburu Çö¤ürler güneyinde, 1’inci ve
2’nci Süvari Tümenleri Kütahya bölgesinde bulunuyorlard›. Fahrettin
▲
GÜNEY CEPHES‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
