n›n ço¤u, ‹stanbul’un iflgali s›ras›nda,
‹tilâf Devletleri yetkililerince sansür
edildi. Frans›z General d’Esperey’in ‹s-
tanbul’a geliflini, 9 fiubat 1919 tarihli
nüshas›nda “Kara Bir Gün” bafll›¤› ma-
kalesiyle yay›mlad› ve bu yaz› daha son-
ra Millî Mücadele’nin en önemli beyan-
namelerinden biri olarak kabul edildi.
Süleyman Nazif’in, yazd›¤› bir yaz›dan
dolay› Malta’ya sürgüne gönderilmesin-
den sonra kapand›.
Haf›z ‹brahim (Demiralay)
bk.
Demiralay, ‹brahim
Haf›z Mehmed Bey
bk.
Mehmed Bey (Haf›z)
Hafta Sonu Tatil Gününün
De¤ifltirilmesi
27 May›s 1935 gün ve 239 say›l› yasay-
la, Cuma günü olan hafta sonu tatilinin
Pazar gününe al›nmas›. Osmanl› Devle-
ti’nde halka yönelik resmî bir hafta sonu
tatil günü yoktu. Sadece merkez teflkilâ-
t›nda, zaman zaman pazartesi veya per-
flembe günleri hafta tatili olarak kabul
edilmiflti. Osmanl› Devleti’nin son y›lla-
r›nda ise, okullarda, perflembe günü ö¤-
leden sonra bafllayan ve cuma günü dahil
olmak üzere birbuçuk gün tatil yap›l›rd›.
Yabanc› sermaye ile kurulmufl olan ifl-
yerlerinde mal sahibi yabanc›lar, iflçilere
kendilerince uygun gördükleri bir günü,
tatil izni olarak veriyorlard›. Ancak, bu
da yasal bir esasa dayanm›yordu. Cum-
huriyet’in ilân›ndan sonra, hükûmetçe,
resmî bir hafta sonu tatili üzerinde durul-
du. Çal›flanlar›n hiç dinlenmeden çal›fl-
malar›, onlar›n çabuk y›pranmas› ve ifl
güçlerinin azalmas› demekti. Hafta tatili-
nin, sa¤l›k nedeniyle gerekli oldu¤unu
takdir eden TBMM, 2 Ocak 1924 gün ve
394 nolu yasayla cuma gününü zorunlu
tatil günü olarak kabul etti. Ancak, bir
süre sonra Cuma gününün tatil için uy-
gun olmad›¤› anlafl›ld›. Çünkü, Bat›l› ül-
keler pazar günü tatil yapmaktayd›lar.
Halbuki, Türkiye’nin bu ülkelerle çok s›-
k› ekonomik ve ticarî iliflkileri vard›. Cu-
ma günü Türkiye, pazar günü de Avrupa
piyasas› kapal› oldu¤undan, ülkemizin
ekonomik hayat›, yabanc› piyasas›na gö-
re cumartesi ö¤leden sonra, Avrupal›la-
r›n yapt›¤› tatil dikkate al›nacak olursa,
ikibuçuk gün bir durgunluk devresi yafla-
n›yor, bu da büyük zararlara sebep olu-
yordu. Ayr›ca, cuma günü tatilinin kald›-
r›lmas›nda dinî yönden hiçbir neden
yoktu. Bu durum gözönüne al›narak, 27
May›s 1935 tarih ve 239 say›l› kanunla
cumartesi günü ö¤leden sonra bafllamak
üzere pazar dahil, hafta tatili 1,5 gün ola-
rak kabul edildi. Daha sonra 30 May›s
1974’te hafta tatili, cumartesi ve pazar,
tam gün olarak iki güne ç›kar›ld›.
Hâkimiyet-i Milliye
Kurtulufl Savafl› y›llar›nda Millî Müca-
dele davas›n› savunmak ve hareketin fi-
kir, görüfl ve kararlar›n› yaymak ama-
c›yla Ankara’da yay›mlanan siyasî ga-
zete. 10 Ocak 1920’de ilk say›s› ç›kt›.
Sorumlu müdürü Recep Zühtü (Soyak)
Bey’di. Önceleri haftada 2-3 gün, 23
Temmuz 1921’den itibaren de günlük
olarak yay›mland›. 14 Eylül 1919’da Si-
vas’ta ç›kmaya bafllayan ‹rade-i Milliye
gazetesinin devam› olarak kabul edilen
gazetede imzas›z olan baflyaz›lar›n ço¤u
Mustafa Kemal taraf›ndan yazd›r›ld›.
Ayr›ca Hamdullah Suphi (Tanr›över),
Hüseyin Rag›p (Baydur), Ahmed A¤a-
o¤lu, Yakup Kadri (Karaosmano¤lu),
Falih R›fk› (Atay), Ziya Gevher’in (Eti-
li) yaz›lar›na yer verildi. 29 A¤ustos
1928’de Lâtin harflerini yer yer kullan-
maya bafllayan gazete, 1 Aral›k
1928’den bafllayarak tümüyle Lâtin
harflerine geçti. Gazetenin yönetimi 11
Ekim 1923’te Recep Peker’e, 22 A¤us-
tos 1924’te Mahmut Soydan’a, 30 Tem-
muz 1931’de Falih R›fk› Atay’a, ondan
sonra da do¤rudan Cumhuriyet Halk
Partisi’ne devredildi. 28 Kas›m
1934’ten itibaren Ulus ad›yla yeniden
yay›mland›.
Hakkâri
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ‹ngiliz iflgali
alt›nda kalan Güneydo¤u Anadolu Böl-
gesi’nde il. 1548’de kesin olarak Os-
manl› topraklar›na kat›ld›. 1688’den son-
ra yurtluk ve ocakl›k biçiminde yönetil-
di. 17.yüzy›lda Van eyaletine ba¤l› bir
sancak merkezi oldu. 1853’te bafllayan
K›r›m Savafl› s›ras›nda Ruslar›n k›flk›rt-
malar›yla fienbolu ‹zzeddin fiir, Yezidî
ve Nasturîlerle anlaflarak ayakland›. Bu
ayaklanma yöreden devflirilen gönüllüle-
rin yard›m›yla 1855’te bast›r›ld›. 1877-
1878 Osmanl›-Rus Savafl›’n› kaybeden
Osmanl› Devleti, yöredeki etkisini sür-
dürebilmek için afliretlerle yak›ndan ilgi-
lendi. II.Abdülhamid, Do¤u Anadolu’da
ayaklanma girifliminde bulunan Ermeni-
lere karfl› yöredeki afliretlerden oluflan
Hamidiye Alaylar›’n› kurdurdu. I.Dünya
Savafl› s›ras›nda, ‹ran’da bulunan Rus
birlikleri 3 Aral›k 1914’te kenti ele geçir-
dilerse de bir hafta sonra geri çekildiler.
Hakkâri-Musul-Revandiz üzerinden
‹ran’a giren I.Kuvâ-yi Seferiye güçleri
Rus birlikleri karfl›s›nda yenilip Bitlis’e
kadar çekilince Ruslar 23 May›s 1915’te
kenti yeniden iflgal ettiler. Rus iflgali, yö-
388
Haf›z ‹brahim (Demiralay)
Vilâyât-› fiarkiye Müdafaa-i Hukuk-›
Milliye Cemiyeti’nin
‹stanbul’daki yöne-
tim merkezinin, medenî ve ilmî yollara
baflvurarak maksada ulafl›labilece¤i ko-
nusunda fazla iyimser oldu¤u anlafl›l›-
yor. Gerçekten de bu yolda çal›flmalar
yapmaktan geri durmuyor. Do¤u illerin-
deki müslüman unsurlar›n haklar›n› sa-
vunmak üzere Le Pays ad›nda Frans›z-
ca bir gazete yay›ml›yor. Hâdisat gaze-
tesinin ç›karma hakk›n› al›yor. Bir yan-
dan da ‹stanbul’daki ‹tilâf Devletleri
temsilcilerine ve ‹tilâf Devletleri Baflba-
kanlar›na muht›ra veriyor. Avrupa’ya
bir heyet gönderme teflebbüsünde bu-
lunuyor (Belge: 7).
Bu aç›klamalardan kolayl›kla anlafl›la-
ca¤›n› san›r›m ki,
Vilâyât-› fiarkiye Mü-
dafaa-i Hukuk-› Milliye Cemiyeti’nin
ku-
rulufluna yol açan as›l sebep ve düflün-
ce, Do¤u illerinin Ermenistan’a verilme-
si ihtimali oluyor. Bu ihtimalin gerçek-
leflmesinin de Do¤u illeri nüfusunda Er-
menilerin ço¤unlukta gösterilmesine
ve tarihî haklar bak›m›ndan onlara ön-
celik tan›nmas›na çal›flanlar›n, ilmî ve
tarihî belgelerle dünya kamuoyunu al-
datmay› baflarmalar›na ve bir de müs-
lüman halk›n, Ermenileri topluca öldü-
ren barbarlar oldu¤u iftiras›n›n bir ger-
çekmifl gibi kabulüne ba¤l› oldu¤u dü-
flüncesi a¤›r bas›yor. ‹flte bundan dola-
y›d›r ki, dernek, ayn› gerekçeye daya-
narak ve ayn› yollardan yürüyerek tari-
hî ve millî haklar› savunmaya çal›fl›yor.
Nutuk : s.4.
Hâkimiyet-i Milliye gazetesinin 10 Ocak
1920 tarihli ilk say›s›.
Cumhuriyet’in 10. Y›l›nda Hâkimiyet-i Milliye
gazetesinin birinci sayfas›.
Hâdisat gazetesinde Süleyman Nazif’in “Ka-
ra Bir Gün” bafll›¤›yla yay›mlanan makalesi-
nin orijinal metni.
HAD‹SAT GAZETES‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
