391
Tümeni komutanl›¤›na atand›. Kars’›n
al›nmas›nda önemli rol oynad› (1919).
Do¤u Cephesi’nin kapanmas› üzerine
Bat› Cephesi’nde görevlendirildi. Ko-
lordu komutan› yetkisiyle “Kocaeli
Grup Komutan›” oldu (1921). Rütbesi
generalli¤e yükseltildi. 26 A¤ustos
1922’deki Büyük Taarruz’da yapt›¤›
sald›r›larla düflman›n kaç›fl plan›n› en-
gelledi. Kocaeli Grubu’nun la¤vedil-
mesi üzerine, Bat› Cephesi Komutanl›-
¤› emrine verildi. ‹kinci TBMM’ye Ar-
dahan milletvekili olarak seçildi (1923-
1925). Bu dönemde “Paflalar” meselesi
yüzünden Meclis’te sert tart›flmalara
girdi. Malûl gazilerle ilgili bir önergeye
imza toplamak için tart›flt›¤› Elâz›¤
milletvekili Hüseyin Bey’le ç›kan kav-
gada araya giren Karahisar›sahip (Af-
yonkarahisar) milletvekili Ali Çetinka-
ya taraf›ndan tabancayla vurulup a¤›r
yaraland› (9 fiubat 1925) ve befl gün
sonra öldü (14 fiubat 1925). ‹stanbul
Edirnekap›’daki mezar›, 1988’de An-
kara’daki Devlet Mezarl›¤›’na nakle-
dildi. Ailesi daha sonra “Kars›alan” so-
yad›n› ald›.
Halk F›rkas›
bk.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)
Halk ‹fltirakiyûn F›rkas›
bk.
Türkiye Halk ‹fltirakiyûn F›rkas›
Halk Müzi¤i
Atatürk döneminde Halkevleri’nin ku-
rulufluyla birlikte bilimsel yöntemlerle
araflt›r›ld›ktan sonra yayg›nlaflan, halk
taraf›ndan çeflitli dönemlerde yarat›lan
tek sesli geleneksel müzik türü. Türk
halk müzi¤i, sözlü ya da sözsüz olabilir.
Sözlü halk müzi¤i, tüm türleriyle halk
türkülerini; sözsüz halk müzi¤i ise, halk
oyunlar›n›n ezgilerini kapsar. Ölçülü
halk türkülerine k›r›k hava, ölçüsüz halk
türkülerine uzun hava denir. Halk müzi-
¤inin bafll›ca karakteri, yo¤un ve lirik bir
anlat›md›r. 1932’de Halkevleri’nin ku-
rulmas›yla birlikte bu kurulufllarca ger-
çeklefltirilen derleme çal›flmalar› yay›m-
lanarak de¤erlendirildi. 1937’de radyo-
nun kurulmas›yla halk müzi¤inde ilk
canl› yay›n yap›ld›. Osman Pehlivan,
Mehmed Sadi, Servet Han›m gibi sanat-
ç›lar, halk müzi¤i ürünlerini seslendire-
rek, yurtta halk müzi¤ine karfl› genifl bir
ilgi uyanmas›n› sa¤lad›lar. 1941’de rad-
yo, halk müzi¤i yay›nlar›n›n yürütülme-
si için Muzaffer Sar›sözen yönetiminde
Yurttan Sesler Toplulu¤u ve 1952’de
radyo bünyesinde Halk Müzi¤i Müfla-
virli¤i kuruldu. 1950’li y›llardan baflla-
yarak opera sanatç›s› Ruhi Su, halk mü-
zi¤i ürünlerine kendine özgü bir yorum
getirdi. TRT yay›nlar›nda ise, halk mü-
zi¤i çal›flmalar› belli kal›plar›n d›fl›na
ç›kmad›. Halk müzi¤i üstüne çeflitli
araflt›rmac›lar ve bilim adamlar›nca pek
çok makale ve kitap yay›mland›.
Halk fiûralar F›rkas›
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Enver Pafla ta-
raf›ndan Batum’da kurulan “‹slâm ‹hti-
lâl Cemiyetleri ‹ttihad›” örgütünün Tür-
kiye flubesi (1920). ‹lk kongresini 5 Ey-
lül 1921’de yapt› ve üç gün sürdü. F›r-
kan›n program›, sosyalizmi and›ran bir-
tak›m halkç› devrim hareketlerini Ana-
dolu’da uygulamay› öngörmekteydi.
Sakarya Zaferi sonras› Ruslar›n Enver
Pafla’y› desteklemekten vazgeçmesi
üzerine Enver Pafla’n›n Anadolu’da ör-
gütlenme tasar›lar› sonuçsuz kald›. bk.
‹slâm ‹htilâl Cemiyetleri ‹ttihad›
Halk Zümresi
Birinci TBMM’de Yeflilordu’nun deva-
m› niteli¤indeki muhalif grup. Halk
Grubu ad›yla da an›l›r. Haziran 1920’de
örgütlendi ve Eylül bafl›nda Yeflilordu
Genel Sekreteri Nâz›m Bey’i (Ali Nâ-
z›m Resmor) Dahiliye Vekili seçtirerek
varl›¤›n› ortaya koydu. 8 Eylül 1920’de
“Anadolu’da Yeni Gün” gazetesinde si-
yasal program›n› yay›mlad›. Nâz›m
Bey’in ifadesine göre, bu program› Yu-
nus Nadi yazd›. Programda; Bat› em-
peryalizmine son verilmesi, eme¤in gü-
cü, insanseverli¤in Tanr›’n›n vahiyle-
riyle ve ‹slâmiyet’in ilkeleriyle uyumlu
oldu¤u ortaya konmaya çal›fl›ld›. Tür-
defl bir yap› göstermeyen Halk Zümre-
si, o dönem yo¤unlaflan Anayasa tart›fl-
malar›nda “meslekî temsil” görüflünü
savundu. Zümre’nin program›nda dile
getirilen kimi düflünceler Halkç›l›k
Program› arac›l›¤›yla hükûmete male-
dildikten sonra kurulan Resmî Türkiye
Komünist F›rkas› (TKF) arac›l›¤›yla ör-
gütsel bütünlü¤ü parçaland›. Bir grup
Halk Zümresi üyesi ve Çerkez Ethem
yandafllar› Resmî TKF’ye girerken, To-
kat Milletvekili Nâz›m Bey’in bafl›n›
çekti¤i 10-15 kiflilik bir milletvekili
grubu, 1920 bafllar›nda Eskiflehir ve
Ankara dolaylar›nda etkinlik gösteren
TKF çevresinde topland›lar. 7 Aral›k
1920’de yasal olarak kurulan Türkiye
Halk ‹fltirakiyûn F›rkas›’nda (TH‹F) ise
Halk Zümresi üyelerinden Tokat Mil-
letvekili Nâz›m (geçici baflkan), Bursa
Halk Zümresi
«Gösterdi¤i yararl›klar nedeniyle Deli Halit Pafla diye an›lan Halit Bey, Tür-
kiye Büyük Millet Meclisi’ne Ardahan milletvekili olarak girmiflti. Meclis’te iller-
den seçilen sivil milletvekillerinin yan› s›ra, ayn› flekilde seçilerek gelmifl komu-
tanlar da vard› ve Deli Halit Pafla da bunlardan biriydi. Halit Pafla sert muhalefe-
tiyle dikkati çekiyordu. Bundan baflka Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas›’na duy-
du¤u yak›nl›k da göze bat›yordu.
Halit Pafla o günlerde malûl gaziler hakk›nda bir kanun teklifi haz›rlam›fl, bu
konuda Mustafa Kemal’in de onay›n› alm›flt›. 9 fiubat 1925 günü Meclis’te günde-
min normal görüflmeleri yap›l›rken, Halit Pafla da önerisine imza toplamaya ça-
l›fl›yordu. Son günlerdeki sinirli havas›n› sezen mebuslar, sürtüflmeye yol açma-
mak için öneriyi okumadan imzalam›fllar, yaln›z içlerinden Elâz›¤ Milletvekili Hü-
seyin Bey okumaya yeltenmiflti. Buna çok sinirlenen Halit Pafla’yla Hüseyin Bey
aras›nda tart›flma ç›kt›. K›l›ç Ali, Ali Çetinkaya, Salih Bozok beylerin araya gir-
mesiyle bir süre önlenen, fakat daha sonra yeniden alevlenen tart›flma s›ras›n-
da korkuya kap›larak kaçmak zorunda kalan Ali Çetinkaya’n›n düflmesi üzerine
Halit Pafla üzerine çulland› ve ayn› anda üç-dört el silâh sesi iflitildi. Olay sonu-
cu, Halit Pafla a¤›r, Ali Bey de hafif surette yaraland›lar. Hastahaneye kald›r›l-
madan Meclis binas›nda tedavi alt›na al›nan Halit Pafla, üç gün sonra zatürre-
eden öldü. Kurflun yaras› iyileflmiflken zatürreeden ölmesi, iste¤ine ra¤men sav-
c›l›kça ifadesinin al›nmamas›, bas›nda ve halk aras›nda iktidar› suçlay›c› söylen-
tilere yol açt›ysa da olay›n ayr›nt›lar› üzerinde kesin bir sonuca var›lamad›.»
Kaynak : Türkiye Ansiklopedisi, 3/1066
HAL‹T PAfiA OLAYI
Halit Pafla’n›n TBMM’de Ali Çetinkaya taraf›ndan öldürüflünü betimleyen bir resim.
