Hüdayio¤lu, Mehmet Tahsin
1887 Kahramanmarafl
6 May›s 1947 Kahramanmarafl
Birinci TBMM Marafl milletvekili. ‹lk
ve ortaö¤renimini Marafl Mülkî ‹dadî-
si’nde tamamlad›ktan sonra özel ö¤re-
nim gördü. 1911-1919 aras› Belediye
Meclisi ve ‹l Genel Meclisi Üyelikleri
gibi çeflitli idarî görevlerde bulundu.
Marafl’›n iflgali s›ras›nda direnifl çal›fl-
malar›na kat›ld›. Osmanl› Meclis-i Me-
busan›’n›n son döneminde Marafl mil-
letvekili seçildi. Meclis-i Mebusan’›n
feshinden sonra 3 Temmuz 1920’de Bi-
rinci TBMM’ye Marafl milletvekili se-
çildi. 6 Ekim 1920’de Isparta ‹stiklâl
Mahkemesi üyeli¤ine atand›. ‹kinci
TBMM’ye yeniden Marafl milletvekili
olarak kat›ld›. 15 Eylül 1924’te Ma-
rafl’ta ifllenen bir cinayetle ilgili olarak
tutukland›. Suçlu bulunarak 10 y›l kürek
mahkûmiyetine çarpt›r›ld›¤›ndan 7 Ni-
san 1926’da milletvekilli¤i düflürüldü.
Hükûmet Meydan›
‹lhan Tarus’un, Kurtulufl Savafl› y›llar›n-
da padiflah ve hilâfet yanl›lar›nca baflla-
t›lan bir ayaklanmay› anlatt›¤› roman›
(1962). Eserin sunuflunda yazar, anlat›-
lanlar›n, Orta Anadolu’nun bir kasaba-
s›nda geçti¤ini belirtir.
«Yunus A¤a, neredeyse bütün kasabaya
hâkimdir. Üç yüz atl›y› y›llarca besleye-
bilecek bir serveti bulunan Yunus A¤a,
dindar görünen, ama genç k›zlara, ka-
d›nlara düflkün, kendi ç›karlar›n› ulusal
ç›karlar›n üzerinde tutan bir tiptir. Örne-
¤in, Anafartalar Savafl› s›ras›nda köyden
asker toplamaya gelen jandarmalar› püs-
kürtmüfltür, çünkü Yunus A¤a’n›n, ken-
disine hizmet edebilmeleri için bu asker-
lik ça¤›ndaki gençlere ihtiyac› vard›r.
Bu kez de Yunus A¤a’n›n plan›, Anado-
lu’da gittikçe güçlenen “millîciler”e kar-
fl› savaflmak, kasaban›n hâkimiyetini ele
geçirmektir. Nitekim, bu plan› gerçek-
lefltirmeyi de baflar›r. Kasaban›n hâkimi-
yetinin Yunus A¤a ve adamlar›na geçti-
¤i günlerde, y›llarca Arabistan çöllerin-
de savaflan Faruk da kasabaya dönmüfl-
tür. Aylar süren yolculu¤un bütün yor-
gunlu¤una karfl›n, arkadafllar›yla birlikte
Yunus A¤a ve adamlar›na karfl› müca-
dele etmeye karar verirler. Geceleri kuy-
tularda gördükleri ayaklanmac›lar› vura-
rak öldürmeye bafllarlar. Faruk’un kar›s›
Leman, kocas›n›n yoklu¤unda Yunus
A¤a’n›n has adamlar›ndan Yozgatl›’yla
buluflur. Fakat Yozgatl›, Leman’›n, ko-
cas›n› saklad›¤›n› anlay›nca sinirlenir,
Leman da art›k onunla görüflmek iste-
medi¤inden Yozgatl›’y› kovar. Kasaba-
da hâkimiyeti ele geçirenler, bask›n ya-
pan gençleri bulmay› baflar›rlar. Le-
man’›n kocas› öldürülüp di¤erleri tutuk-
lan›r. Yozgatl› da Leman’dan intikam›-
n›, emrindeki gençleri Leman’a tecavüz
ettirerek al›r. Ne var ki Akflehir’den yo-
la ç›kan millîciler kasabaya ulafl›r ve hâ-
kimiyeti ele geçirirler. Bafllar›nda Kay-
makam Mümtaz Bey isminde birisi var-
d›r. Kasaban›n yönetimi Mümtaz Bey
ve arkadafllar›na geçince, divan-› harp
kurularak ayaklanmaya kat›lanlar yarg›-
lan›r. Yarg›lananlar aras›nda Faruk’un
arkadafl› ö¤retmen Bilâl de vard›r. Mah-
keme, Bilâl’in de idam›na karar verir,
önüne ç›kan› öldürmekle suçlan›r Bilâl
ve arkadafllar›. Leman da bu s›rada ser-
best kalm›flt›r, intikam almak için Yoz-
gatl›’n›n izini sürmeye bafllar ve onun
yakalanmas›n› sa¤lar. Leman’›n bu gö-
züpekli¤i Mümtaz’› etkiler; ikisi görüfl-
meye bafllarlar. Hatta ö¤retmen Bilâl’in
hücresinde bulunan millî oyunun, kasa-
bal›lar›n bilinçlenmesi için sahneye
konmas›n› emreder Mümtaz, kad›n rolü-
ne de Leman ç›kar. Bu arada Yunus A¤a
da, kar›s›n›n haber vermesi sonucu ya-
kalanm›flt›r. Ayaklanma tamamen bast›-
r›ld›ktan sonra Mümtaz, Ankara’ya ça¤-
r›l›r. Kasabal›lar›n sevinç gözyafllar›yla
u¤urlanan Mümtaz’› Ankara’da hofl ol-
mayan fleyler beklemektedir. Mümtaz
tutuklan›r. Hakk›ndaki suçlama, kendi-
sinin kurdu¤u divan-› harbin, sa¤l›kl› ol-
mayan kararlarla pek çok idama karar
vermifl olmas›d›r. Yarg›lama s›ras›nda
Leman’la iliflkisi de gündeme gelir, ama
as›l olarak, sa¤l›kl› bir yarg›lama yap-
madan as›lan kasabal›lar ve ayaklanma-
y› bafllatanlar› takip ederken kulland›¤›
ölçüsüz fliddet gibi suçlamalar sabit gö-
rülerek Mümtaz’›n idam›na karar verilir
ve karar›n ertesi günü asker kaça¤› iki
soyguncuyla birlikte as›l›r.» Kaynak:
Mürflit Balabanl›lar, Türk Roman›nda
Kurtulufl Savafl›, Türkiye ‹fl Bankas› Ya-
y›nlar›, ‹stanbul 2003, s.212.
Hürkufl, Vecihi
Ocak 1896 ‹stanbul
16 Temmuz 1969 ‹stanbul
1930’da ilk Türk sivil uça¤›n› imal ede-
rek ‹stanbul’dan Ankara’ya uçan pilot.
Tophane Sanat Okulu’nu bitirdi. Genç
yaflta Balkan Savafl›’na kat›ld›. Makinist
Mektebi’ni ve Yeflilköy Tayyare Mekte-
bi’ni bitirdi. I.Dünya Savafl› s›ras›nda
pilot brövesi alarak Kafkas Cephesi’nde
7.Tayyare Bölü¤ü’nde Ruslara karfl› ha-
rekâta kat›ld›. Bu arada girdi¤i bir hava
muharebesinde bir Rus uça¤›n› düflürdü.
Daha sonra Ruslara esir düfltüyse de
kaçmay› baflard› ve yurda dönerek 1918
y›l› yaz bafl›nda Yeflilköy’deki 9.Harp
Tayyare Bölü¤ü’nde görev ald›. Kurtu-
lufl Savafl›’na kat›ld›. ‹nönü ve Sakarya
Savafl› s›ras›nda çok baflar›l› keflif ve
destek uçufllar› yan› s›ra bir Yunan uça-
¤›n› indirdi. Savafl›n bitiminden sonra
‹zmir Seydiköy Hava Mektebi’nde uçak
yap›m› projesine devam etti. 28 Ocak
1925’te “Vecihi K-VI” ad›n› verdi¤i
uça¤›n› uçurdu. Daha sonra askerî hava-
c›l›ktan ayr›larak uçak tasar›m› ve yap›-
m› çal›flmalar›na devam etti ve 1930’da
imal etti¤i motorlu ilk Türk sivil uça¤›y-
la ‹stanbul’dan Ankara’ya uçtu. 21 Ni-
san 1932’de ilk Türk sivil Tayyare Mek-
tebi’ni kurdu. 1937’de hükûmet taraf›n-
dan mühendislik e¤itimi için Alman-
ya’ya gönderildi. Yurda döndükten son-
ra Türk Hava Kurumu’nda görev ald›.
Van’a atanmas› üzerine, istifa ederek
kurumdan ayr›ld›. 1954’te Hürkufl Hava
Yollar›’n› kurdu. ‹flâs etti ve yaflam›n›n
son y›llar› s›k›nt› içinde geçti.
420
Hüdayio¤lu, Mehmet Tahsin
Mehmet Tahsin Hüdayio¤lu
Vecihi Hürkufl
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda baflar›l› keflif ve destek uçufllar› yapan Vecihi Hürkufl, uça¤› bafl›nda.
