527
Kurtulufl Savafl›
30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi
sonras› 19 May›s 1919’da Mustafa Ke-
mal’in Samsun’a ç›k›fl›yla bafllay›p 29
Ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin
ilân›yla sona eren dönem. I.Dünya Sa-
vafl›’ndan yenik ç›kan Osmanl› Devle-
ti’ne dayat›lan Mondros Mütarekesi’nin
imzalanmas›n› izleyen günlerde Anado-
lu’yu aralar›nda paylaflan emperyalist
devletler iflgal hareketlerini bafllatt›lar.
Bu arada Mütareke’de yer almamas›na
karfl›n 15-16 Kas›m 1918’de Frans›z ve
‹ngiliz askerleri ‹stanbul’da önemli baz›
noktalar› denetim alt›na ald›. Yunan sa-
vafl gemileri ‹stanbul Liman›’na demir
att›. ‹flgalle birlikte ulusal direnifl, de¤i-
flik biçimlerde kendini gösterdi. Kurtu-
lufl Savafl›’n›n iki yan› vard›r: Birincisi,
iflgale ve yurdun parçalanmas›na karfl›
ç›k›fl ve örgütlenme; ikincisi silâhl› sa-
vafl›m. ‹flgallerin bafllamas›yla birlikte
kurulan ilk direnifl örgütlerinden biri ‹z-
mir Müdafaa-i Hukuk-› Osmaniye Ce-
miyeti’dir. Aral›k 1918’de Kolordu Ko-
mutan› Nureddin Pafla’n›n büyük deste-
¤iyle kurulduktan sonra k›sa sürede
Ege’de örgütlendi ve Mart 1919’da ‹z-
mir’de bir kongre düzenledi. Kongrede,
olas› bir iflgale karfl› direnifl konular› ele
al›nd›. ‹zmir’in iflgalinden sonra merke-
zini ‹stanbul’a tafl›yan cemiyet, Redd-i
‹lhak Cemiyeti’nin kurulmas›nda etkili
oldu. ‹flgale karfl› bir di¤er örgüt, 15
Aral›k 1918’de kurulan Trakya-Paflaeli
Müdafaa-i Heyet-i Osmaniyesi’dir. Ara-
l›k 1918’de kurulan Kilikyal›lar Cemi-
yeti ise, Adana ve yöresini düflman iflga-
linden kurtarmay› amaçl›yordu. Karade-
nizliler ise, Aral›k 1918’de Trabzon ve
Havalisi Adem-i Merkeziyyet Cemiyeti,
fiubat 1919’da da Trabzon Muhafaza-i
Hukuk-› Milliye Cemiyeti olmak üzere
iki örgüt kurdular. Sonradan etkili ola-
cak direnifl örgütlerinden bir di¤eri de
fiarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemi-
yeti’ydi. Bu örgütlerin tümü, daha son-
raki y›llarda Anadolu ve Rumeli Müda-
faa-i Hukuk Cemiyeti’nin birer flubesi
oldular. Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i ‹l-
hak cemiyetlerinin kadrolar›, genellikle
asker-sivil bürokratlar ve serbest meslek
sahipleri ile yerel eflraftan olufluyordu.
‹flgal hareketlerine karfl› örgütlenmeler
15 May›s 1919’da ‹zmir’e Yunan güçle-
rinin ç›kmas›yla gittikçe yay›ld›. 15 Ma-
y›s 1919’da Ayd›n, Denizli, Burdur ve
Konya’da iflgale karfl› ilk mitingler ya-
p›ld›. Bunlar› 17 May›s’ta Kütahya ve
Eskiflehir mitingleri, 18 May›s’ta Erzu-
rum, Havza, Tire ve Bursa mitingleri iz-
ledi. ‹stanbul’daki ilk miting 18 Ma-
y›s’ta Fatih’te yap›ld›; 19 May›s’ta Fa-
tih’te bir gün öncesine göre çok daha ka-
labal›k bir miting düzenlendi. Bunu 23
May›s’ta Sultanahmet, Kad›köy ve Üs-
küdar mitingleri izledi. Mitinglerin yan›
s›ra üç koldan Ege içlerine do¤ru ilerle-
yen Yunan askerî birliklerine karfl› si-
lâhl› direnifl bafllad›. Kurtulufl Sava-
fl›’n›n iki kaynaktan do¤up geliflti¤i söy-
lenebilir: Birincisi, Ege’deki Yunanistan
iflgalinin do¤urdu¤u koflullarda taban-
dan örgütlenen Kuvâ-yi Milliye hareke-
ti; ikincisi, Do¤u ve Güneydo¤u Anado-
lu’da, Ermeni tehdidi alt›nda oluflan or-
tam ve örgütlemeden yararlanan Musta-
fa Kemal ve arkadafllar›n›n çal›flmalar›.
Gerçekten de Yunan iflgali, Ege’de hem
silâhl›, hem de siyasî amaçl› örgütleri bir
arada do¤urdu. Önce yerel komiteler
kuruldu. Bunlardan Ayval›k, Soma, Ak-
hisar ve Bal›kesir yörelerindeki komite-
lerin delegelerinin kat›ld›¤› I.Bal›kesir
Kongresi 27 Haziran-12 Temmuz 1919
aras›nda, Erzurum Kongresi’nden bir ay
kadar önce topland›. Kongre, baflkanl›-
¤›na Hacim Muhiddin Bey’in getirildi¤i
bir heyet-i temsiliye seçti ve ulusal dire-
niflin bölge çap›ndaki sorunlar›n› ele al-
d›. ‹zleyen dönemde Ege’de bir dizi He-
yet-i Milliye Kongresi topland›. Sivas
Kongresi’ne de delegeler gönderen Ege
Heyet-i Milliye örgütleri, 19 Kas›m
1919’da Bal›kesir’de yapt›klar› kongre-
de Anadolu’daki Heyet-i Temsiliye’yle
iliflki kurarak tüm örgüt ve direnifl giri-
flimlerini tek elde toplamay› kararlaflt›r-
d›lar. Böylece siyasî örgütlenme alan›n-
da tek bir merkez olufltu. Bu arada bafl-
layan silâhl› çat›flmada Çerkez Ethem,
Demirci Mehmed Efe, Gökçen Efe, Par-
ti Pehlivan, Sekilili Ali Efe gibi önderle-
rin direnifli, Yunan askerî güçlerinin ile-
ri hareketini Ayd›n yak›nlar›ndaki Köflk
cephesi önünde durdurdu. 19 May›s
1919’da Samsun’a ç›kan Mustafa Ke-
mal, bir hafta kadar Samsun’da kald›k-
tan sonra Havza’ya geçti. 25 May›s-12
Haziran aras›nda kald›¤› Havza’da ordu
komutanlar›yla temasa geçerek 28-29
Kurtulufl Savafl›
Kurtulufl Savafl›. Tablo: Vittorio Pisani (Atatürk Müzesi)
Kurtulufl Savafl›’yla ilgili bir kartpostal:
“Vatan mahzun… Ben mahzun”
