150
Ayaklanmalar
aleyhine harekete geçirildi. Antep bölgesinde bulunan K›l›ç Ali Bey
de, bir millî müfreze ile bu bölgeye gönderildi. Erzurum’dan Anka-
ra’ya gelmekte olan bir Erzurum Millî Müfrezesi de, o bölgede b›ra-
k›ld›.1920 y›l› Temmuzunun ortalar›na kadar, bu asilerin takip ve te-
pelenmeleriyle u¤rafl›ld›. Yenihan isyan›, Orta Anadolu’nun öteki böl-
gelerindeki fesatç›lar› da harekete geçirdi. Çapano¤ullar›ndan Celâl,
Edip, Salih ve Hâlit Bey’ler; Aynac›o¤ullar› ve Deli Ömer çeteleri gibi
birtak›m eflk›yay› bafllar›na toplayarak 13 Haziran’da Yozgat civar›n-
da Köhne (Sorgun) bucak merkezini, 14 Haziran’da da Yozgat flehrini
iflgal ederek büyük bir bölgeye hâkim oldular. Merkezi Sivas’ta olan
3’üncü Kolordu kuvvetleri ve o bölgede b›rakt›¤›m›z millî kuvvetler
yeterli de¤ildi. Eskiflehir’deki Ethem Bey Müfrezesi ile Bolu dolayla-
r›ndaki ‹brahim Bey Müfrezesi de Yozgat bölgesine gönderildiler.
Yozgat ve dolaylar›nda asiler yok edildikten sonra, oraya gönderilen
müfrezelere di¤er bölgelerde görev verildi. Fakat bu yörelerde ge-
nellikle güvenlik kurulamad›.
7 Eylül 1920’de Küçük A¤a, Deli Hac›, Aynac›o¤ullar› denilen birtak›m
serseriler Zile yak›nlar›nda, Kara Nâz›m, Çopur Yusuf ad›nda birta-
k›m adamlar da Erbaa yak›nlar›nda yeniden faaliyete geçtiler. Bun-
lardan Aynac›o¤ullar› üç yüz atl› kadar toplayabilmifllerdi. Bu durum
karfl›s›nda, ‹kinci Kuvve-i Sevyare ad›n› alan ‹brahim Bey müfrezesi,
tekrar, bulundu¤u Eskiflehir bölgesinden Yozgat’a giderek, oradaki
millî müfrezeler ve jandarma kuvvetleriyle birlikte Maden, Alaca, Ka-
rama¤ara, Mecidözü bölgelerinde, çeflitli gruplar hâlinde, kar›fl›kl›k
ç›karan ve eflk›yal›k eden asileri takip ederek ortadan kald›rd›. ‹bra-
him Bey, asilerin ortadan kald›r›lmas›n› ancak üç aydan fazla bir za-
manda baflarabildi.
Güney S›n›rlar›m›zda Geçen Olaylar
Efendiler, bu tarihlerde güney bölgelerimizde de bizi ciddî bir flekil-
de u¤raflt›ran önemli isyanlar ç›kt›: Milli afliretinin beyleri olan Mah-
mut, ‹smail, Haiil, Bahur, Abdurrahman Bey’ler, güneyde, düflmanlar-
la gizli iliflki ve ba¤lant› kurduktan sonra, Siirt’ten Dersim dolaylar›-
na kadar uzanan bütün afliretlerin beyleri s›fat›n› tak›narak o bölge-
ye baflkanl›k etmeye ve bölgeyi bask› alt›na almaya kalk›flt›lar.
Frans›zlar, 1920 y›l› Haziran›n›n bafllar›nda, Urfa’y› ikinci defa zaptet-
mek için hareket ettikleri zaman, Milli aflireti de Siverek’e do¤ru iler-
ledi; buna karfl›, o bölgede bulunan 5’inci Tümenimiz görevlendirildi.
Bu tümen o bölgedeki millî kuvvetlerimizle de desteklendi. 19 Hazi-
ran 1920 tarihinde, birliklerimizin takibi alt›nda, güneydo¤u yönünde
düflman bölgesine kaçmaya mecbur edildi. Bu afliret, bir süre düfl-
man bölgesinde haz›rland›ktan sonra, 24 A¤ustos 1920’de üç bin atl›
ve develi ve bin kadar da piyadeden ibaret bir kuvvetle yeniden bi-
zim topraklar›m›za geçti. Viranflehir yak›nlar›na geldi. Asiler, aman
dilemek maksad›yla geldiklerini söyleyerek o bölgedeki komutanla-
r›m›z› aldat›p, tedbir almakta ihmale düflürdüler. Bu s›rada, o yak›n-
larda da¤›n›k halde bulunan müfrezelerimize sald›rarak onlar› yen-
diler ve 26 A¤ustos 1920’de Viranflehir’i iflgal ettiler. Haberleflmeleri-
mize ve ba¤lant›m›za engel olmak üzere de, o bölgedeki bütün telg-
raf hatlar›n› kestiler.
Ancak, on befl gün sonra, 5’inci Tümen’in Siverek, Urfa, Resulayin
(Ceylanp›nar) ve Diyarbak›r’da bulunan birliklerinden gönderilen
kuvvetler bize ba¤l› afliret kuvvetleri, asileri yenebilmifllerdir. Takip
edilen Milli Aflireti, yeniden güneye, çöle kaçt›.
Efendiler, güneyde Milli Aflireti’nin isyan›n› bast›rmaya çal›fl›rken, Af-
yonkarahisar bölgesinde Çopur Musa ad›nda bir adam da, bafl›na
toplad›¤› kuvvetle askerleri ordudan kaçmak için ayart›yor ve mille-
te, askere gitmemeyi telkin ediyor. Çopur Musa, 21 Haziran 1920 tari-
hinde Çivril’i bast›. Gönderilen kuvvetler karfl›s›nda kaçt› ve Yunan
ordusuna kat›ld›.
Konya ‹syan›
Efendiler, Çopur Musa olay›ndan önce bir ayaklanma olay› da Kon-
ya’da oldu. 5 May›s 1920 tarihinde, Konya’da bir fesat derne¤i keflfe-
dildi. Bu dernek üyelerinin ileri gelenleri tutuklanmaya baflland›. Bir
gün sonra, tutuklanmakta olan bu ileri gelenler, halk› da k›flk›rtarak
Konya içinde silâhl› bir toplant› yapmaya girifltiler. Bir k›s›m halk da
silâhl› olarak d›flar›dan gelerek hep birlikte isyan ettiler. Konya’da
bulunan komutan, elindeki kuvvetlerle cesurca hareket ederek asile-
ri da¤›tmay› ve önayak olanlar› tutuklay›p takip etmeyi baflard›.
Nutuk : s.303.
Kurtulus Savafl›
döneminde
ayaklanmalar.
AYAKLANMALAR
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
