Alman sald›r›s› üzerine Ruslar, görüflme
iste¤inde bulundu. Kimi zaman zorlu,
kimi zaman kesintiye u¤rayan görüflme-
ler sonras› 3 Mart 1918’de Rusya’yla
Brest-Litovsk Antlaflmas› imzaland›;
buna göre Sovyetler; Polonya, Litvanya,
Letonya ve Estonya’dan çekilirken Os-
manl› Devleti’ne de 1877-1878 savafl›n-
da kaybedilen Kars, Ardahan ve Ba-
tum’u geri veriyordu. Bu antlaflmada ‹t-
tifak Devletleri önemli toprak kazançla-
r› yan› s›ra do¤u cephelerinde savafla
son veriyorlard›; fakat ‹ttifak Devletleri
I.Dünya Savafl›’ndan yenilgiyle ç›k›nca,
Brest-Litovsk Antlaflmas› hükümleri
Müttefik Devletlerce tan›nmad›.
Brian, Aristide
1862 Nantes
1932 Paris
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda D›fliflleri Ba-
kan› olarak görev yapan Frans›z siyaset
adam›. Avukatl›k ve gazetecilik yapar-
ken sosyalizme ve sendikac›l›¤a yönel-
di. 1901’de Frans›z Sosyalist Partisi ku-
rucular› aras›nda yer al›p partinin genel
sekreterli¤ini üstlendi. 1909’da baflba-
kanl›¤a getirildi ve siyasî yaflam› süre-
since 25 kez bakan, 17 kez d›fliflleri ba-
kan› ve 11 kez de baflbakan oldu. Sakar-
ya Meydan Savafl›’ndan sonra Fransa
ile TBMM Hükûmeti aras›nda imzala-
nan Ankara Antlaflmas›’n›n (20 Ekim
1921) imzalanmas›nda önemli rol oyna-
d›. 1926’da Nobel Bar›fl Ödülü’nü ka-
zand›.
Bristol, Mark Lambert (Amiral)
1868 New Jersey
1939 Washington
Yunan iflgali s›ras›nda ‹zmir ve yöresi-
nin durumunu soruflturmakla görevli
kurulun bafl›na getirilen ABD’li general.
1889’da Deniz Akademisi’ni bitirdikten
sonra ABD Deniz Kuvvetleri’ne kat›ld›.
I.Dünya Savafl› sonras› ABD Akdeniz
Filosu Komutan› s›fat›yla ‹stanbul’a
geldi (1919) ve ayn› y›l, Paris’teki Yük-
sek Bar›fl Konseyi taraf›ndan ‹zmir ve
yöresinde Yunan iflgalinden do¤an du-
rumu soruflturmakla görevli kurulun
baflkanl›¤›na getirilip kendi ad›yla an›-
lan Bristol Raporu’nu haz›rlad›. Lozan
Konferans›’n›n birinci bölümüne (23
Kas›m 1922-5 fiubat 1923) ABD dele-
gesi olarak kat›ld›; daha sonra yüksek
komiser s›fat›yla Türkiye Cumhuriyeti
nezdinde ABD’yi temsil etti (7 Nisan
1924-29 Nisan 1927). ‹ki devlet aras›n-
da karfl›l›kl› büyükelçilerin atanmas›
üzerine siyasî yaflamdan ayr›larak
ABD’nin Deniz Kuvvetleri Genel Kuru-
lu Baflkanl›¤›na atand› (1930) ve bu gö-
revi yürütürken emekliye ayr›ld› (1932).
Türkiye-ABD aras›nda iyi iliflkiler ku-
rulmas›na çal›flan bir Türk dostu olarak
tan›nd›¤›ndan ‹stanbul’daki Amerikan
Hastanesi’ne onun ad› verildi.
Bristol Raporu
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Paris’teki
Yüksek Bar›fl Komisyonu’nun iste¤i
üzerine, dünya kamuoyunu tatmin ama-
c›yla ‹zmir ve yöresinde Yunan iflgali
sonras› ortaya ç›kan durumu sorufltur-
makla görevlendirilen Amiral Mark
Lambert Bristol baflkanl›¤›ndaki kurulca
haz›rlanan rapor (A¤ustos-Ekim 1919).
ABD’li Amiral Bristol baflkanl›¤›nda
‹ngiliz, Frans›z ve ‹talyan generallerin-
den oluflan heyet, Bat› Anadolu’da yap-
t›¤› incelemelerde, Türklerin u¤rad›klar›
zulüm ve haks›zl›klar›, gerçe¤e ba¤l› ka-
larak, tarafs›z olarak yans›tt›. 7 Ekim
1919’da Paris Bar›fl Komisyonu’na su-
nulan raporun ard›ndan 13 Ekim
1919’da kurulun görevi sona erdi.
220
Brian, Aristide
BR‹STOL RAPORU
‹zmir ve ona komflu flehir ve kasabalar›n Yunanl›lar taraf›ndan iflgal edilmesini
kararlaflt›rm›fl olan Paris Bar›fl Konferans›, bu iflgali hakl› göstermek için, Türklerin
bu yörede Hristiyanlar› katletmek için haz›rl›k yapmakta oldu¤u haberini uydurmufl-
tu. Konferans üyeleri bu kararlar›n uygulanmas› s›ras›nda Türklerin silâhl› bir dire-
nifle geçeceklerini hesaba katmam›fllard›. Türk milletinin, Yunan istilâs›na ve di¤er
istilâlara karfl› cepheler kurmak ve kongreler düzenlemek suretiyle direnifle geçti-
¤ini görünce flafl›rd›lar. Dünyan›n tarafs›z baz› yay›n organlar›nda Türkler lehinde
yaz›lar ç›kmas› bu flaflk›nl›¤› daha da art›rd›. Türk direniflini gevfletmek ve tarafs›z
dünya kamuoyunu tatmin etmek için bir araflt›rma heyeti seçilerek, Bat› Anadolu’ya
gönderildi. ABD’li Amiral Bristol’un baflkanl›¤›nda ‹ngiliz, Frans›z ve ‹talyan general-
lerinden oluflan bu heyetin görevi, ‹zmir’in iflgali s›ras›nda Yunanl›lar›n yapt›¤› me-
zalimin sebeplerini ve suçlular›n› meydana ç›karmakt›. Heyet, aylarca süren çal›fl-
malardan sonra 7 Ekim 1919’da yay›mlad›¤› raporun metni flöyleydi:
•
Ateflkesten sonra ‹zmir ve yöresinde Hristiyanlar›n güvenli¤i tehlikede de¤il-
dir. Savafl s›ras›nda bu ildeki Rumlar göç ettirildiyse de Nurettin Pafla’dan
sonra ‹zmir valili¤ine tayin edilen ‹zzet Bey, bütün halk›, ›rk ve mezhep fark›
gözetmeksizin iyi idare etmekteydi. Birkaç çete olay›ndan baflka güvenlik yo-
lundayd›. Katliam bildirilerinin gerçek olmad›¤› anlafl›ld›.
•
Ayd›n ilinin ve özellikle ‹zmir’in güvenli¤i için ateflkes flartlar›n›n yedinci mad-
desi, ‹zmir çevresinin iflgali için sebep teflkil edemezdi. ‹lin iç durumu da ‹z-
mir’e ‹tilâf Kuvvetlerinin ç›kar›lmas›n› gerektirecek flekilde de¤ildi. Aksine
olarak Yunan ordusu ‹zmir’e ç›kar ç›kmaz durum bozuldu ve Yunan kuvvetle-
riyle Türk çeteleri aras›nda savafl bafllad›.
•
‹zmir’e asker ç›kar›l›rken Türk yetkililer taraf›ndan kesin olarak bir direnme
gösterilmemifl olup tek tek baz› Türklerin atefli ile karfl›lafl›ld›¤› do¤rudur.
•
Yunan askerî, siyasî, dinî temsilcileri, halk› yat›flt›rmak için hiçbir fley yapma-
m›fllard›r. Karaya ç›kar›lan kuvvetleri takdis için Metropolit’in yapt›¤› takdis
töreni, çok üzücü bir etki yapm›flt›. Askerler geçerken Hristiyan halk›n ald›¤›
hakaret flekli, Müslüman halk› k›flk›rtarak, duygular›n› inciterek direnmeye
zorlayacak flekildeydi.
•
‹çinde subaylar, hatta vali bile olan esir kafileleri, Konak’tan Patris adl› vapu-
run tutuklu yerine götürülürken, Hristiyan Rum halk› ile baz› Yunan erlerinin
sald›r›lar› ile karfl›laflm›fllard›r. Bunlar›n eflyalar› çal›nm›fl ve elleri yukar› kal-
d›r›larak “Yaflas›n Venizelos!” diye ba¤›rmaya zorlanm›fllard›r. Elleri yukar›da
yürüyen tutsaklardan birkaç› parçalanm›flt›r. Bir-iki subay d›fl›nda hiç kimse
olaya engel olmam›fllard›r.
•
May›s’›n on beflinci gününü izleyen günler içinde Yunan askerî makamlar›n›n
tutuklad›¤› 2.500 kifli aras›nda 14 yafl›ndan afla¤› pek çok çocuk da bulunuyor-
du. Baz› okullar›n ö¤rencileri ile ö¤retmenleri, Patris vapurunda hapsedilerek
günlerce sefalet içinde kald›lar ve sa¤l›ks›z flartlar içinde yaflad›lar.
•
May›s’›n 14. ve 15. günleri içinde Müslümanlar›n kendilerine ve evlerine karfl›
pek çok sald›r› olmufltur. Fesleri bafllar›ndan al›narak y›rt›lan Türklerin say›s›
pek çoktur. Kad›nlara tecavüz edildi¤i gibi, birkaç öldürme olay› da olmufltur.
Bunlar› yapanlar› ço¤u Rumdur. Yunan askerlerinin de bu gibi tecavüzlere ve
mallara el koyma ifllerine ortak olduklar› da gerçekleflmifl olup, askerî makam-
lar çok sonradan bunlara karfl› ciddî tedbirler almak zorunda kalm›fllard›r.
•
Civar köylerin Rum halk›, ‹zmir’e Yunan askerlerinin ç›kt›¤›n› haber al›r almaz
Türk evlerini soymaya, çiftlik hayvanlar›na el koymaya bafllad›klar› gibi bu
Rum köylülerinden baz›lar› da birkaç Müslüman› öldürmüfllerdir.
•
Yunan Komiserinin, 20 May›s tarihli emre ayk›r› hareket ederek, ‹flgal Ordusu
Komutan›’na fazla yetki vermesi, Ayd›n’›n iflgali ve ‹tilâf Devletleri temsilcisi-
Amerika’n›n ‹stanbul’daki Yüksek Komiseri
Amiral Mark Lambert Bristol
▲
