211
devletler aras›nda düzenlenmesi gerekti-
¤ini savundu. Öte yandan, Sovyetler
Birli¤i, düflmanca amaçlarla kullan›lma-
s›n› engellemek maksad›yla Bo¤az-
lar’›n, Türkiye ile Sovyetler Birli¤i tara-
f›ndan ortak savunulmas›n› talep etti ve
bu taleplerini 7 A¤ustos 1946 ve 24 Ey-
lül 1946 tarihli iki notayla Türk hükû-
metine bildirdi. ABD ve ‹ngiltere, Bo-
¤azlar rejimi hakk›nda yeni bir düzenle-
me yap›lmas›na ilke olarak karfl› de¤il-
lerdi ve bu konuda Sovyet önerisini ka-
bul ediyorlard›. Ancak Bat›l› ülkeler,
Bo¤azlar rejiminin Montreux Sözleflme-
si çerçevesi içinde, uluslararas› bir top-
lant›da görüflülmesi gerekti¤ini savun-
dular ve Türkiye ile Sovyetler Birli¤i
aras›nda ikili görüflmeler yap›lmas›n›
kabul etmediler. Türkiye de Sovyetler
Birli¤i’ne 22 A¤ustos 1946 ve 18 Ekim
1946’da verdi¤i notalarda, Bo¤azlar re-
jiminde yap›lacak bir de¤iflikli¤i ilke
olarak kabul etti¤ini, fakat bunun ikili
görüflmeler yoluyla de¤il de uluslararas›
bir toplant›da ele al›nmas› gerekti¤ini
belirtti. Bu notalarda ayr›ca, Bo¤azlar
konusunda ortak savunma talebinin ke-
sinlikle kabul edilmeyece¤i aç›kland›.
Bu s›rada meydana gelen önemli siyasî
ve askerî geliflmeler, Bo¤azlar rejiminin
yeniden de¤ifltirilmesi konusunda bir
uluslararas› konferans toplanmas› girifli-
mini sonuçsuz b›rakt›. Dolay›s›yla Bo-
¤azlar rejiminde bir de¤ifliklik olmad› ve
Montreux Sözleflmesi günümüze de¤in
feshedilmeden aynen yürürlükte kald›.
Bo¤azl›yan
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Çapano¤lu
Ayaklanmas›’ndan oldukça etkilenen, ‹ç
Anadolu Bölgesi’nde, Yozgat iline ba¤-
l› ilçe. 1408’de Osmanl› Devleti’ne ba¤-
land›. Önceleri Rum Eyaleti’nin Bozok
(Yozgat) sanca¤›na ba¤l› bir kazayken
Tanzimat döneminde Bozok’un Anka-
ra’ya ba¤lanmas› üzerine Ankara’n›n bir
kazas› oldu. Kurtulufl Savafl› s›ras›nda
ç›kan Çapano¤lu Ayaklanmas›, yörede
oldukça etkili oldu.
Bo¤azl›yan Ayaklanmas›
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Yozgatl› Ça-
pano¤ullar› ailesinin k›flk›rtmalar› sonu-
cu Bo¤azl›yan’da Kuvâ-yi Milliye güç-
lerine karfl› bafllat›lan ayaklanma (Nisan
1920). ‹syanc›lar, üzerlerine gönderilen
K›l›ç Ali Bey komutas›ndaki birli¤i etki-
siz hâle getirip, k›sa zamanda Y›ld›zeli,
Zile ve Tokat’› ele geçirdiler (1 Haziran
1920). Genelkurmay Baflkanl›¤›’n›n ya-
z›l› emri üzerine, Çerkez Ethem komu-
tas›ndaki millî kuvvetler ayaklanmay›
k›sa zamanda bast›rd›; ayaklanman›n
elebafllar› yakalanarak öldürüldü (24-29
Temmuz 1920).
Bolak, Mehmed Vehbi
1882 Bal›kesir
23 Nisan 1948 Bal›kesir
Birinci TBMM Bal›kesir milletvekili.
‹lk ve ortaö¤renimini Bal›kesir Rüfltiye-
si ve Bursa ‹dadîsi’nde tamamlad›.
1906’da Mülkiye Mektebi’ni bitirdikten
sonra çeflitli yerlerde kaymakaml›k yap-
t›. ‹ttihat ve Terakki F›rkas›’na girdi. Os-
manl› Meclis-i Mebusan›’na Karesi mil-
letvekili seçildi (1911-1912). Balkan
Savafl› nedeniyle Meclis-i Mebusan’›n
feshi üzerine Bal›kesir’e döndü. Müda-
faa-i Milliye Muavenet Cemiyeti’ne gi-
rerek yararl› çal›flmalar yapt›. Nisan
1913’te Eskiflehir kaymakam› oldu. Bu
görevdeyken Osmanl› Meclis-i Mebu-
san›’na ikinci kez Karesi milletvekili se-
çildi (1914-1918). Milletvekilli¤i sona
erince Çatalca mutasarr›fl›¤›na atand›.
fiubat 1919’da Damat Ferit Hükûmeti
taraf›ndan görevden al›n›nca Bal›kesir’e
döndü. Yunanl›lar›n ‹zmir’i iflgalinden
bir gün sonra 16 May›s 1919’da Bal›ke-
sir’de kurulan Redd-i ‹lhak Cemiyeti’ne
kat›ld›. ‹zmir Kuzey Cephesi Merkez
Kurulu Baflkanl›¤›na seçildi. Birinci
TBMM’ye Karesi milletvekili seçildi
(1920). TBMM Hükûmeti Hariciye Ve-
kili Bekir Sami Bey (Kunduh) baflkanl›-
¤›nda Londra’ya giden heyet içinde yer
ald›. Fevzi Pafla (Çakmak) ve Hüseyin
Rauf Bey (Orbay) baflkanl›¤›ndaki ‹cra
Vekilleri Heyeti’nde Millî E¤itim Ba-
kanl›¤› yapt› (1921-1922). Cumhuri-
yet’in ilân›n› gerçeklefltiren ‹kinci
TBMM’de Bal›kesir milletvekili olarak
yer ald› (1923-1927). Milletvekilli¤inin
sona ermesi üzerine memleketine dönüp
Necati Bey Ö¤retmen Okulu’nda din
dersleri okuttu.
Bolay›r, Ali Ekrem
1867 ‹stanbul
27 A¤ustos 1937 ‹stanbul
Kurtulufl Savafl› y›llar›nda, daha çok,
kahramanl›k fliirleriyle tan›nan Servet-i
Fünun dönemi flair ve yazar›. Babas›
Nam›k Kemal’in Rodos ve Sak›z’daki
sürgün y›llar›nda özel ö¤renim gördü.
Babas›n›n ölümü üzerine II.Abdülha-
mid döneminde uzun süre sarayda ma-
beyncilik (1888-1905), mutasarr›fl›k ve
valilik gibi görevlerde bulundu. Balkan
Savafl›’nda Yunanl›lara tutsak düfltüyse
de; bir hafta sonra sal›verildi. Dârülfü-
nun’da ve Galatasaray Sultanisi’nde ö¤-
retmenlik yapt›. Dârülfünun’daki mü-
derrisli¤i, Cumhuriyet’ten sonra da sür-
dü. Maltepe Askerî Lisesi’nde edebiyat
ö¤retmeniyken vefat etti. ‹lk fliirleri Mir-
sâd, Maârif, Mâlumât, Servet-i Fünun
gibi dergilerde yay›mland›. Bu dönemde
Türk-Yunan Savafl› dolay›s›yla yazd›¤›
“Vasiyet” fliiri genifl ilgi gördü. II.Mefl-
rutiyet’ten sonra hece ölçüsüyle toplum-
sal konular› iflledi. I.Dünya ve Kurtulufl
Savafl› y›llar›nda kahramanl›k fliirleri
yazd›. Mektuplar›n›n bir bölümü, ölü-
münden y›llar sonra yay›mland›.
Bafll›-
ca eserleri:
fiiir:
Kaside-i Askeriye
(1908),
K›rm›z› Fesler
(hicivler, 1908),
Ruh-› Kemal
(1908),
Z›lal-› ‹lham
(1911),
Lisan-› Osmani
(1916),
Ordu-
nun Defteri
(1920),
Ana Vatan
(1921),
Bâria
(oyun, 1908).
‹nceleme:
Tarih-i
Edebiyat-› Osmaniye
(1912),
Lisan-›
Edebiyat
(1914),
Nazariyat-› Edebiye
Dersleri
(1915-18),
Recaizâde Mahmud
Ekrem Bey, Hayat ve Asar›
(1923),
fierh-i Mütûna Medhal
(1928),
Lisan›-
m›z
(1930),
Nam›k Kemal
(1930).
Bolflevikler
Rus Sosyal Demokrat ‹flçi Partisi’nin
Brüksel ve Londra kongrelerinde Le-
nin’in görüfllerini kabul eden ço¤unlu¤a
verilen ad. Rusça “ço¤unluk”, “daha
çok” anlam›ndad›r. Az›nl›kta kalan gru-
ba ise Menflevikler denildi. Daha sonra-
lar› Sovyetler Birli¤i Komünist Parti-
si’ne “Bolflevik Partisi”, yandafllar›na
ise “Bolflevik” dendi.
Bolflevizm
Rus Sosyal Demokrat ‹flçi Partisi’nin
1903’teki ikinci kongresinde, örgütlen-
me anlay›fl› çevresinde oluflan Menflevik
az›nl›k kanada karfl› ço¤unlu¤u sa¤layan
Bolflevik kanad›n izledi¤i politikalar ve
pratikler bütünü. Önderli¤ini Lenin’in
yapt›¤› Bolflevizm, kendisini di¤er sos-
yal demokrat ak›mlardan ay›ran yönün,
Marx ve Engels’in kuram›n›, profesyo-
nel devrimcilerden oluflan dar ve disip-
linli bir parti anlay›fl›yla eklemlemek ol-
du¤unu öne sürer ve baflar›s›n› da Rus
Devrimi’ndeki öncü rolüne ba¤lar. Bol-
flevizm, Marx’›n kuram›n›n 20. yüzy›l
bafl›nda Rusya gibi bir ülkedeki devrim-
ci mücadelenin özel koflullar›na uyar-
lanm›fl biçimidir. Marx, sosyalist devri-
min önce Bat› Avrupa’da, çok geliflmifl
bir sanayii ve kalabal›k bir proletaryas›
bulunan ülkelerde gerçekleflece¤ini dü-
flündü¤ü halde, Lenin ve yandafllar›, pek
sanayileflmemifl ve nüfusu esas olarak
tar›mda çal›flan bir ülkede iktidar› ayak-
Bolflevizm
Mehmed Vehbi Bolak
Ali Ekrem Bolay›r
