219
Börekçi, Rifat
29 Kas›m 1860 Ankara
5 Mart 1941 Ankara
Verdi¤i fetvalarla Kurtulufl Savafl›’n›
destekleyen din adam›, Cumhuriyet dö-
neminin ilk Diyanet ‹flleri Baflkan›. As›l
ad› Mehmed Rifat’t›r. Ankara Medrese-
si’nde müderrislik, ‹stinaf Mahkeme-
si’nde üyelik yapt›. Ankara müftüsü ol-
du (1907). Kurtulufl Savafl›’nda Müda-
faa-i Hukuk Cemiyeti’nin Ankara flube
baflkanl›¤›n› üstlendi. Millî Mücade-
le’nin meflru olmad›¤›na iliflkin fieyhü-
lislâm Dürrizâde Ataullah Efendi tara-
f›ndan verilen fetva üzerine, savafl›n, ‹s-
tanbul Hükûmeti’ni bile esaretten kurta-
racak kutsal bir hareket oldu¤u hakk›n-
da yazd›¤› fetvay› Anadolu’daki bütün
müftü, müderris ve ulemaya imzalatt›.
Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde neflre-
dilerek yurdun her taraf›na da¤›t›lan fet-
va, halk›n Millî Mücadele’ye destek
vermesi aç›s›ndan son derece etkili oldu.
Bunun üzerine ‹stanbul Hükûmeti tara-
f›ndan 25 Nisan 1920’de müftülük göre-
vinden azledilip Millî Mücadele’ye des-
tek verdi¤i gerekçesiyle idam›na ve
mallar›n›n müsaderesine karar verildiy-
se de Ankara Hükûmeti taraf›ndan göre-
vine iade edildi. Birinci TBMM’de alt›
ay kadar Mentefle (Mu¤la) mebusu ola-
rak bulundu; müftülük görevini tercih
etti¤inden 27 Ekim 1920’de milletvekil-
li¤inden ayr›ld›. 16 Aral›k 1922’de
fier’iyye ve Evkaf Vekâleti Heyet-i ‹ftâ-
iye üyeli¤ine getirildi; bu vekâletin kal-
d›r›l›p Diyanet ‹flleri Reisli¤i’nin kurul-
mas› üzerine 31 Mart 1924’te Di-
yanet ‹flleri Reisi oldu ve
ölümüne dek bu görevde
kald›.
Brémond, E.
1867 Paris
1948 Paris
Adana’n›n Frans›zlar ta-
raf›ndan iflgalinde Çuku-
rova bölgesi askerî vali-
lili¤i yapan iflgal kuv-
vetleri komutan›. On
sekiz ayl›k yönetimi
s›ras›nda Ermeni-
lerden yana ve onlar› Türklere karfl›
k›flk›rtan bir politika izleyip Türklere
bask› uygulad›¤›ndan May›s 1921’de
görevden al›nd›. Türkiye’yle ilgili an›-
lar›n› “La Cilicie en 1919-1920”
(1921) ad›yla kitaplaflt›rd›.
Breslau Z›rhl›s›
bk.
Midilli Kruvazörü
Brest-Litovsk Bar›fl Antlaflmalar›
I.Dünya Savafl› s›ras›nda Üçlü ‹ttifak
Devletleri’nin (Almanya, Avusturya-
Macaristan, Osmanl› Devleti, Bulgaris-
tan) Ukrayna (9 fiubat 1918) ve Sovyet-
ler Birli¤i (3 Mart 1918) ile imzalad›kla-
r› bar›fl antlaflmalar›. Bolflevik Devri-
mi’nden sonra kurulan Sovyetler Birli¤i,
içte ve d›fltaki sorunlar›n›n a¤›rl›¤› nede-
niyle savafltan çekilmek iste¤inde bulu-
nup 1917 Kas›m’›nda bar›fl talebinde
bulundu. 9 Ocak’tan bafllayarak
Sovyet delegasyonunun baflkanl›-
¤›n› yapan Troçki, görüflmelere
ara verilmesini isteyip Peters-
burg’a geri döndü. ‹ttifak
Devletleri 9 Ocak
1918’de milliyetçi
Ukrayna ile ayr› bir
antlaflma imzala-
y›nca Rusya’yla
olan görüflmeler 10
fiubat’ta kesildi. 18
fiubat’ta bafllayan
Brest-Litovsk Bar›fl Antlaflmalar›
Rifat Börekçi
Dürrizâde Ataullah Efendi’nin fetvas›na kar-
fl›l›k Anadolu ulemas›n›n ç›kard›¤› fetvan›n
sureti.
Rifat Efendi’nin (Börekçi) ‹stanbul Hükûme-
tince idama mahkûm edildi¤ine iliflkin Sad-
razam Damat Ferit Pafla imzal› 15 Haziran
1920 tarihli bildiri.
«1 Mart 1918’de bafllayan son bar›fl müzakerelerinde, her ne kadar Sokolni-
kov, bu bar›fl›n bir “tahakküm bar›fl›”, “ilhakç› bir zihniyetin ürünü” oldu¤unu
belirtip, Ruslar›n zor ve bask› alt›nda bar›fl yapmak zorunda kald›¤›n› söyleyerek
protestoda bulunmuflsa da, 3 Mart 1918’de Brest Litovsk Bar›fl› imzaland›.
Türk ve dünya tarihinin en önemli siyasî olaylar›ndan biri olan, ancak ne ‹t-
tifak Devletleri ne de Sovyet Rusya taraf›ndan gerçek manada uygulama safha-
s›na konulamayan Brest Litovsk Bar›fl›, daha sonra hiç olmam›fl gibi addedilerek,
“unutulmufl bar›fl” ad› ile an›ld›. Asl›nda bu bar›fl, bar›fl konferans›na kat›lan bü-
tün devletler için çok mühim bir siyasî hadise ve özellikle iki yüz y›ldan bu yana,
1856 Paris Antlaflmas› hariç, Osmanl› Devleti’nin Rusya’ya karfl› ilk masabafl› ga-
libiyeti, bir baflka anlat›mla diplomatik zaferidir. Çünkü Osmanl› Devleti, bu ba-
r›fl antlaflmas›yla sadece Birinci Dünya Savafl›’nda, Rus iflgaline u¤rayan toprak-
lar›n› de¤il, 1877-1878 Osmanl›-Rus savafl› sonras› Ruslara b›rak›lmak zorunda
kal›nan “Elviye-i Selâse”yi (Kars, Ardahan ve Batum) de ele geçirdi ve sonradan
Sovyet Rusya ile yap›lan antlaflmalarda ad›ndan hiç söz edilmemekle beraber
Brest Litovsk Bar›fl›’n›n ilgili maddeleri Batum d›fl›nda aynen muhafaza edildi.»
Kaynak : Selâmi K›l›ç, Brest-Litovsk Bar›fl Müzakerelerinde ‹brahim Hakk› Pafla’n›n Yapt›¤› Tarihî
Konuflma, Toplumsal Tarih, Say›: 67, Temmuz 1999.
BREST-L‹TOVSK ANTLAfiMASI
E. Brémond
