303
Do¤u Halklar› Kurultay›
bk.
Bakû Do¤u Halklar› Kurultay›
Do¤u Sorunu (fiark Meselesi)
Avrupa’n›n büyük devletlerinin, da-
¤›lma sürecine giren Osmanl› Devle-
ti’nden pay kapma giriflimlerine Bat›-
l›larca verilen ad. fiark Meselesi de
denir. ‹lk kez 1815 Viyana Kongre-
si’nde Ruslar taraf›ndan ortaya at›ld›.
1699 Karlofça Antlaflmas› ile büyük
toprak kayb›na u¤rayan Osmanl› Dev-
leti’nin, kuzeyde Rusya’n›n büyük bir
güç olarak ortaya ç›kmas› üzerine
18.yüzy›l›n ikinci yar›s›ndan itibaren
hem Karadeniz’de hem de Balkan-
lar’da nüfuzu sars›lmaya bafllad›.
19.yüzy›lda sömürgeci Avrupa devlet-
leri, Osmanl› Devleti’nin Afrika ve
Orta Do¤u’daki topraklar›na göz dik-
meye ve buralar› ele geçirmeye baflla-
d›lar. Bu parçalanma süreciyle beraber
tek bir devletin Osmanl› Devleti üze-
rindeki nüfuzunun artmas›ndan kor-
kan büyük devletler, mevcut dengeyi
korumak amac›yla Osmanl› Devle-
ti’nin, toprak bütünlü¤ünü, Bat›l› dev-
letlere dayanarak koruma ve bunun
karfl›l›¤›nda çeflitli ödünler verme yo-
lunda bir politika izledilerse de
19.yüzy›l sonunda Osmanl›’n›n art›k
yaflayamayaca¤›na karar veren bu
devletler, baflta ‹ngiltere olmak üzere,
Osmanl› Devleti’ni paylaflma çabas›na
girdiler. Bu durum, Osmanl› Devle-
ti’ni Almanya’ya yaklaflt›rd›. 1912-
1913 Balkan Savafllar›’nda Avru-
pa’daki son topraklar›n› da kaybeden
Osmanl› Devleti, I.Dünya Savafl› ön-
cesi Almanya ile bir ittifak antlaflmas›
imzalad›. Savafl s›ras›nda Osmanl›’y›
paylaflma konusunda anlaflan Bat›l›
devletler, Rusya’da gerçekleflen Bol-
flevik Devrimi sonras› ortaya ç›kan
durum karfl›s›nda San Remo Konfe-
rans›’nda yeni bir paylafl›ma gittiler.
Bunun sonucu Orta Do¤u’daki Os-
manl› topraklar› ‹ngiltere ve Fransa
aras›nda paylafl›ld›. Büyük devletlerin
Bo¤azlar ve Anadolu için öngördükle-
ri paylafl›m ise, Kurtulufl Savafl› ile ba-
flar›s›zl›¤a u¤rad›. Sonuçta Bat›l› dev-
letler 1923 Lozan Antlaflmas› ile Tür-
kiye’yi tan›mak zorunda kald›lar.
Do¤u Vilâyetleri Müdafaa-i Hu-
kuk-› Milliye Cemiyeti
bk.
Vilâyât-› fiarkiyye Müdafaa-i Hu-
kuk-› Milliye Cemiyeti (Do¤u ‹lleri
Ulusal Haklar› Savunma Derne¤i)
Doktor Adnan Bey
bk.
Ad›var, Abdülhak Adnan
Doktor Nâz›mBey
bk.
Nâz›mBey (Doktor Nâz›m)
Dokuz Umde (Dokuz ‹lke)
‹kinci TBMM seçimlerinden (1923-
1927) önce, Anadolu ve Rumeli Müda-
faa-i Hukuk Cemiyeti’nin baflkan› ola-
rak Mustafa Kemal taraf›ndan yay›mla-
nan seçim bildirgesi (8 Nisan 1923).
Umde (ilke) olarak adland›r›lan 9 mad-
deden olufltu¤u için bu adla bilinir. Bafl-
lang›ç bölümünde, önde gelen amac›n,
ekonomik kalk›nmay› sa¤lamak oldu¤u
belirtilir ve Müdafaa-i Hukuk Cemiye-
ti’nin, Cumhuriyet Halk F›rkas› ad›yla
siyasî bir partiye dönüfltürülece¤inin
aç›kland›¤› bildirge, ‹zmir ‹ktisat Kong-
resi’nin sonuçlar›ndan ve uzmanlar›n
görüfllerinden yararlan›larak haz›rlan-
m›fl olup özetle flu maddeleri içermek-
teydi:
1) Egemenlik kay›ts›z flarts›z ulusun-
dur. Halk, kendi kendini yönetecek-
tir. Ulusun tek ve gerçek temsilcisi,
TBMM’dir.
2) Saltanat›n kald›r›ld›¤›na iliflkin 1
Kas›m 1922 tarihli yasa, asla de¤ifl-
tirilemeyecek bir ilkedir.
3) Önde gelen görev, ülkenin tam bir
güvenli¤e ulaflmas›d›r.
4) Mahkemelerimiz h›zla adaleti sa¤-
layacakt›r.
5) a) Halk›n u¤rad›¤› aflarla ilgili hak-
s›zl›klar›n önüne geçilecektir.
b) Tütün ekimi ve al›m sat›m›, ulu-
sal ç›karlara uygun ilkelere ba¤la-
nacakt›r.
c) Çiftçilere, sanayicilere, tüccarla-
ra ve tüm çal›flanlara kolayca kredi
sa¤layacak olan bankalar›n say›s›
art›r›lacakt›r.
d) Çiftçilere daha çok yard›m sa¤-
layabilmek için Ziraat Bankas›’n›n
sermayesi art›r›lacakt›r.
e) Çiftçili¤in ilerlemesi için getiri-
lecek olan tar›m makinelerinden
çiftçilerin yararlanmas› sa¤lanacak-
t›r.
f) Hammaddesi ülkemizde bulu-
nan mallar›n yap›m› ve yap›mc›lar›
desteklenecektir.
g) Gecikmeksizin demiryollar› ya-
p›m›na bafllanacakt›r.
h) E¤itim ve ö¤retim ça¤dafl ilkele-
re göre düzenlenecek, halk›n ayd›n-
lat›lmas› ve e¤itilmesi için çeflitli
yollara baflvurulacakt›r.
i) Sa¤l›k kurulufllar› yeniden dü-
zenlenecek, ço¤alt›lacak ve iflçileri
koruyucu yasalar ç›kar›lacakt›r.
j) Yeralt› ve yerüstü kaynaklar›-
m›z, ulusal ç›karlara uygun biçimde
de¤erlendirilecek, hayvan türlerinin
›slah›na ve ço¤alt›lmas›na çal›fl›la-
cakt›r.
6) Askerlik süresi k›salt›larak, okuma-
yazma bilenlerden daha k›sa asker-
lik hizmeti istenecektir.
7) Yedek subaylar için genifl olanaklar
haz›rlanacak; malûl gazilerin,
emeklilerin, onlar›n dul ve yetimle-
rinin sefalet çekmemesi için çal›fl›-
lacakt›r.
8) Kamu ifllerinin h›zla görülmesi için,
bütün kadrolara, çal›flkan, yetenekli
ve dürüst görevliler yerlefltirilecek;
devlet ifllerinde ayd›nlar›n ve uz-
manlar›n görüfl ve uyar›lar› gözö-
nünde bulundurulacakt›r.
9) Bay›nd›rl›k ifllerinde özel kesimin,
devletin yan›nda yer almas› sa¤lana-
cak, malî, ekonomik ve yönetsel ba-
¤›ms›zl›¤›m›z› sa¤lamak kofluluyla,
bar›fl yap›lmas›na çal›fl›lacak; ba-
¤›ms›zl›¤›m›z› gölgeleyecek hiçbir
bar›fl› onaylamaya yanaflmayaca¤›z.
Dolmabahçe Saray›
‹stanbul’da ayn› ad› tafl›yan semtte, Os-
manl› Padiflah› Abdülmecid’in yapt›rd›-
¤› saray. 1842-1853 y›llar› aras›nda mi-
mar Garabet Balyan ve o¤lu Nikogos
Balyan taraf›ndan, kar›fl›k bir barok-rö-
nesans tarz›nda yap›ld›. Daha önceleri
saray›n yerinde birçok köflk, kas›r ve sa-
ray bulunuyordu. Yap›m›ndan sonra
Osmanl› hanedan›, Topkap› Sara-
Dolmabahçe Saray›
Dokuz maddeden olufltu¤u için “Dokuz Umde” ad›yla an›lan seçim bildirgesinin orijinal
metni.
