307
Duru, Kâz›mNâmi
1876 ‹stanbul
14 Ekim 1967 ‹stanbul
Mütareke döneminde ‹stanbul’da “Türk
Dünyas›” adl› bir gazete ç›kararak Millî
Mücadele’yi destekleyen e¤itimci, ya-
zar ve siyaset adam›. Manast›r Askerî
‹dadîsi’ni (1894) ve Harbiye’yi (1897)
bitirdi. 1905’te yüzbafl› oldu. ‹ttihat ve
Terakki Cemiyeti’nin ç›kard›¤› Rumeli
gazetesinde baflyazarl›k yapt›. 1910’da
ordudan ayr›larak ö¤retmenlik, maarif
müfettiflli¤i ve Kocaeli Maarif Müdürlü-
¤ü yapt›. ‹stanbul’da “Türk Dünyas›”
adl› bir gazete ç›kard›. Ankara’ya gittik-
ten sonra Maarif Vekâleti Ortaö¤retim
Genel Müdürlü¤üne atand›. Cumhuri-
yet’in ilân› sonras› 1935-1943 aras› Ma-
nisa milletvekili olarak TBMM’de yer
ald›. Say›s› 50’yi geçen eserlerinin bafl-
l›calar›; Muallimin Meslek Ahlâk›
(1934), ‹ttihat ve Terakki Hat›ralar›m
(1957), Cumhuriyet Devri Hat›ralar›m
(1958), Arnavutluk ve Makedonya Ha-
t›ralar›m’d›r (1959). Ayr›ca Ziya Gö-
kalp (1949) adl› monografik bir çal›flmas›
vard›r.
Duru, Mehmed Caz›m
1886 Erzurum
24 Kas›m 1961 Erzurum
‹kinci TBMM Erzurum milletvekili, din
adam›. Erzurum ulemas›ndan ve ‹stan-
bul Fatih Camii hocalar›ndan dinî e¤i-
tim ve icazet ald›. 1908’de s›navla ö¤ret-
menli¤e hak kazanarak 1908’de Erzu-
rum’da ö¤retmenlik yapmaya bafllad›.
1910’da Nuvvâb Mektebi’ni bitirdi. De-
¤iflik dinî görevlerde bulundu. 1914’ten
1920’ye dek Temyiz Mahkemesi
fier’iyye Dairesi Raportörlü¤ü görevini
üstlendi. 21 Temmuz 1923’te yap›lan
seçimlerde ‹kinci TBMM’ye Erzurum
milletvekili olarak girdi. Umur-› Tasar-
rufiye, Maarif, Diyânet ve Evkâf komis-
yonlar›nda çal›flt›. 10 Ekim 1934’te
emekliye ayr›ld›.
Dürrizâde Abdullah Efendi
1867 ‹stanbul
30 Nisan 1923 Hicaz
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Mustafa Ke-
mal ve Millî Mücadele Hareketine kat›-
lanlar hakk›nda idam fetvas› veren Os-
manl› fleyhülislâm›. Fatih ve Sultan Se-
lim rüfltiyelerini bitirdikten sonra çeflitli
hocalardan ders ald›. Müderrisli¤e ve
daha sonra 1887’de Fetva Dairesi Kale-
mi kâtipli¤ine atand›. Babas› Dürrizâde
Mehmet Efendi’nin Rumeli kazaskerli¤i
s›ras›nda bir dönem gayr› resmî olarak
kazaskerlikte görevlendirildi. 1909’da
Anadolu kazaskerli¤ine atand› ve iki y›l
bu görevi sürdürdü. 1919’da padiflah›n
emri üzerine Tedkik-i Mesaif ve Müel-
lefât-› fier’iyye Meclisi baflkanl›¤› yapt›.
Kuvâ-yi Milliye taraftar› olan Sadrazam
Salih Hulûsi Pafla’n›n istifas› sonras›
Damat Ferit Hükûmeti’nde 5 Ni-
san 1920’de fleyhülislâml›¤a ge-
tirildi. ‹flgal alt›ndaki ‹stan-
bul’da Kuvâ-yi Milliye aleyhi-
ne politikalar yürüten Damat
Ferit Pafla’n›n iste¤iyle Millî
Mücadele ve Atatürk aley-
hine 11 Nisan 1920’de befl
ayr› fetva verdi. Bunun
üzerine Ankara Hükû-
meti, Ankara Müftüsü
R›fat Efendi’ye (Bö-
rekçi) bu fetvalara
karfl› bir fetva yay›n-
latt›; bu fetva, Meclis’te
bulunan din adamlar› taraf›ndan da im-
zaland›. R›fat Efendi bu nedenle ‹stan-
bul Hükûmeti taraf›ndan müftülük göre-
vinden al›nd›. Sadrazam Damat Ferit
Pafla’n›n Paris’e resmî görüflmeler için
gitti¤i s›rada sadaret vekilli¤i yapt›. 31
Temmuz 1920’de Damat Ferit kabinesi-
nin istifas›yla birlikte dört ay süren fley-
hülislâml›k görevi de sona erdi. Bir süre
‹stanbul’da kald›. Millî Mücadele’nin
baflar›yla sonuçlanmas› üzerine Eylül
1922’de Rodos’a kaçt›; oradan
‹talya’ya ve daha
sonra Hicaz
fierifi Hüse-
yin’e s›¤›narak
Mekke’ye geçti
ve bir süre sonra
öldü.
Dürrizâde Abdullah Efendi
Kâz›m Nâmi Duru
Mehmed Caz›m Duru
Dürrizâde Abdullah Efendi’nin Nüfus Hüvi-
yet sureti.
Dürrizâde Abdullah Efendi’nin, Millî Mücadele’ye kat›lanlar hakk›ndaki idam fetvas›n› yay›m-
layan Alemdar gazetesinin birinci sayfas›.
11 Nisan 1920 tarihli
Tasvir-i Efkâr’da
yay›mlanan Dürrizâde
fetvas›.
