293
ba¤l› olarak faaliyet gösterdi; bu tarihten
itibaren 4936 say›l› Üniversiteler Kanu-
nu ile Ankara Üniversitesi bünyesi için-
de yer ald›. Mustafa Kemal Atatürk,
ça¤dafl Türkiye’nin yapaca¤› at›l›mda,
ulusal bilincin geliflip özgür düflünceli
bireylerin yetiflebilmesi için, Türk dili-
nin, tarihinin ve kültürünün, derinli¤ine
araflt›r›lmas›n›n en baflta gelen koflul ol-
du¤una inand›¤›ndan, fakültenin kurul-
mas›n› önerdi. Türkiye’de sosyal bilim-
ler alan›nda seçkin bir yeri bulunan fa-
kültenin kurulufl yasas›, TBMM taraf›n-
dan 14 Haziran 1935’te kabul edildi ve
karar 22 Haziran 1935 tarih ve 2035 sa-
y›l› Resmî Gazete’de yay›mland›. 1935-
1940 y›llar› aras›nda Atatürk Bulvar›
üzerindeki Evkaf Apartman›’nda faali-
yetini sürdüren fakültenin günümüzdeki
binas›n›n plan›, ünlü Alman mimar Bru-
no Taut taraf›ndan çizilmifltir.
Dilaçar, Agop
22 May›s 1895 ‹stanbul
12 Eylül 1979 ‹stanbul
Mustafa Kemal Atatürk taraf›ndan Türk
Dil Kurumu Bafluzmanl›¤›na getirilen
Ermeni as›ll› dil bilgini ve ansiklopedici.
As›l soyad› Martayan’d›r. I.Dünya Sa-
vafl› s›ras›nda Kafkas Cephesi’nde gös-
terdi¤i baflar›dan dolay› madalyayla
ödüllendirildi. Robert Kolej’de ‹ngilizce
(1919), Sofya’da Svaboden Üniversite-
si’nde eski do¤u dilleri ve Osmanl›ca
okuttu. Avrupa’da ve ‹stanbul’da ç›kan
Ermenice gazetelerde yazd›. Atatürk ta-
raf›ndan, Birinci Türk Dil Kurultay›’na
ça¤r›ld› (1932). ‹lk kurultayda “Türk,
Sümer ve Hint Dilleri Aras›ndaki Rab›-
talar”; ikincisinde “Türk-Paleoetimolo-
jisi” konulu bildirileri sundu. Türk Dil
Kurumu bafluzmanl›¤›na atand› (1934).
Atatürk’ün iste¤iyle Dilaçar soyad›n› al-
d› (1935). Ankara Üniversitesi Dil ve
Tarih-Co¤rafya Fakültesi’nde dilbilim
tarihi ve genel dilbilim okuttu (1936-
1951). Türk Ansiklopedisi’nde baflda-
n›flmanl›k ve baflredaktörlük yapt›
(1942-1960). Eski Türk dilleri ve lehçe-
leriyle ilgili araflt›rma ve incelemelerini
ölümüne dek sürdürdü. Dilin özlefltiril-
mesine ve ça¤dafl kavramlar› karfl›laya-
cak bir bilim ve kültür dilinin yarat›lma-
s›na çal›flt›.
Bafll›ca eserleri:
Devlet Di-
li Olarak Türkçe
(1962),
Wilhelm
Thomsen ve Orhun Yaz›tlar›n›n Çözülü-
flü
(1963),
Türk Diline Genel Bir Bak›fl
(1964),
Türkiye’de Dil Özleflmesi
(1965),
Dil, Diller ve Dilcik
(1968),
Ku-
tadgu Bilig ‹ncelemesi
(1972),
Anadil ‹l-
keleri ve Türkiye D›fl›ndaki Bafll›ca Uy-
gulamalar
(1978).
Dilemre, SaimAli
1880 ‹stanbul
15 fiubat 1954 ‹stanbul
Dil konusundaki çal›flmalar› nedeniyle
Atatürk taraf›ndan “Dilemre” soyad› ve-
rilen yazar, dilbilimci ve hekim. Yükse-
kö¤renimini ‹stanbul Üniversitesi T›p
Fakültesi’nde tamamlad›ktan sonra Al-
manya’da Giessen Üniversitesi’nde pa-
toloji dal›nda uzmanl›k ö¤renimi gördü.
Yurda döndü¤ünde ö¤retim üyeli¤i,
morg müdürlü¤ü görevlerinde bulundu.
Türk dili üzerindeki verimli çal›flmalar›
nedeniyle kendisine Atatürk taraf›ndan
“Dilemre” soyad› verildi. 1935-1940
y›llar› aras›nda Ankara Üniversitesi Dil
ve Tarih-Co¤rafya Fakültesi’nde genel
dilbilgisi dersleri okuttu. Türkçenin ya-
p›s›yla ve dil reformuyla ilgili çal›flma-
lar yapt›. Turan ve Hint-Avrupa uluslar›
aras›nda soy birli¤i veya çok eski bir ka-
r›fl›m› ihtimali üzerinde durdu. Türkçe-
nin, Asya’da do¤udan bat›ya uzanan ku-
flak üzerinde ticaret dili olarak geliflti¤i-
ni ileri sürdü. 1935-1943 aras› Rize ve
daha sonra Erzurum milletvekili olarak
parlamentoda yer ald›. Dilcili¤i yan› s›ra
hekim olarak da araflt›rmalar yapt›.
Bafl-
l›ca eserleri:
Dil Co¤rafyas›
(1937),
Genel Dil Bilgisi
(2 cilt, 1939-1942),
Hekimlik Dili Terimleri
(1949),
Dil
Devrimi ‹çin
(1949),
Dil Devrimi ve
Zorlama Üzerine
(1952).
Dilmen, ‹brahimNecmi
1889 Selânik
5 Mart 1945 Ankara
Atatürk döneminde Dil Devrimi çal›fl-
malar›na kat›lan yazar ve dilbilimci.
Yüksekö¤renimi ‹stanbul Hukuk Mek-
tebi’nde tamamlad›ktan (1908) sonra
Selânik Hukuk Mektebi’nde Devletler
Hukuku ve Malî Kanunlar ö¤retmenli¤i,
‹stanbul Edebiyat Fakültesi’nde müder-
ris muavinli¤i yapt›. Daha sonra Lâtin
harfleriyle ilgili çal›flmalar› yürüten ku-
rul içinde yer ald›. Atatürk taraf›ndan
kendisine “Dilmen” soyad› verildi. Türk
Dil Kurumu Merkez Kurulu’na ve genel
yazmanl›¤›na seçildi; Maarif Vekâleti
Umum Müfettiflli¤i’ne atand› (1928).
Lâtin alfabesinin yerleflmesi için çal›fl-
malar yapt›; dil reformu, dil ve edebiyat
konular›nda yaz›lar› yay›mland›.
1935’te Burdur milletvekili olarak
TBMM’de yer ald›. Ömrünün son y›lla-
r›na dek Türk Dil Kurumu Genel Sekre-
terli¤i ve milletvekilli¤i görevini birlikte
yürüttü. Geçirdi¤i bir kaza sonucu An-
kara Numune Hastanesi’nde öldü.
Bafl-
l›ca eserleri:
Edebiyat Tarihi Dersleri
(2 cilt, 1912),
Türkçe Gramer
(4 cilt,
1930),
Abdülhak Hamid ve Eserleri
(1932),
Türk Dil Bilgisi Dersleri
(2 cilt,
1936),
Günefl-Dil Teorisinin Ana Hatla-
r› Hakk›nda
(1936),
Tanzimat Edebiyat›
Tarihi Notlar›
(1942).
Dilmen, ‹brahim Necmi
Agop Dilaçar
Saim Ali Dilemre
Atatürk, III. Türk Dil Kurultay›’nda, Türk Dil Kurumu Genel Sekreteri ‹brahim Necmi
Dilmen’le (24 A¤ustos 1936).
‹brahim Necmi Dilmen’in, Dil Bayram› nede-
niyle Atatürk’e gönderdi¤i telgraf metni (26
Eylül 1936).
