301
Do¤u Cephesi (fiark Cephesi)
Efendiler, Celâlettin Arif Bey’in ültimatomuna verdi¤im cevap aynen
flöyleydi :
fiifre Geciktirilemez
Say› : 388
Ankara, 23.9.1920
Erzurum’da Adalet Bakan›
Celâlettin Arif Beyefendi’ye
‹lgi : 22.9.1920 tarihli flifre : ‹lk telgraf›n›z› önemle
dikkate alm›fl ve bu konuda Do¤u Cephesi Komutan-
l›¤› ile haberleflilmekte oldu¤unu yazm›flt›m. Ad› ge-
çen komutanl›kça gere¤inin yerine getirilece¤i pek
tabiî idi. Buna ra¤men, birbiri ard›nca yap›lan kanun-
suz ve isabetsiz teklif ve teflebbüsleriniz Hükûmet
taraf›ndan hayretle karfl›lanm›flt›r. ‹çiflleri ve Millî
Savunma Bakanl›klar›nca ilgili makamlara gerekli
tebligatta bulunulmufltur. Zat›âlilerinin, Hükûmet’in
lüzum gördü¤ü aç›klamalar› yapmak ve gerekirse
Meclis huzurunda da aç›klamalarda bulunmak üzere
Ankara’ya hemen dönmeniz gerekmektedir.
Büyük Millet Meclisi Baflkan›
Mustafa Kemal
Efendiler, Kâz›m Karabekir Pafla, 22 Eylül 1920 tarihli bir flifresinde,
flu bilgileri veriyordu :
fiimdi anl›yorum ki, Celâlettin Arif Bey, daha Anka-
ra’da iken, kendisiyle baz› külâh kapmak isteyenler,
güzel bir program yapm›fllard›r. Söz gelifli, Hüseyin
Avni Bey, Erzurum valisi olacak... Celâlettin Arif Bey,
Do¤u ‹llerinin Genel Valisi olacak...
Celâlettin Arif Bey, ya oyuncu olarak oynat›l›yor ve-
yahut daha karar vermedim, pek zekidir, kendisi bir
ifl yapmak istiyor. Çünkü, Halit Bey’i bendenize sor-
madan yazmas› ve Hüseyin Avni Bey üzerinde diren-
mesi baflka bir anlam tafl›m›yor. Halit Bey’in Albay
Kâz›m Bey’le aras› pek iyi olmad›¤›ndan, kendisine
Kâz›m Bey aleyhinde bir karar verdirilebilir. Hüseyin
Avni Bey de vali ad› alt›nda güzel bir oyuncak olur.
Hüseyin Avni Bey’in vali vekilli¤ine teklif edildi¤ini
iflitenler ümitsizli¤e düflüyorlar ve ö¤reniyorlar.
Özet olarak arz edeyim ki, Erzurum Milletvekili Neca-
ti Bey’in kardefli olup son zamanlarda Millî E¤itim
Müdürlü¤üne getirilen Mithat Bey, halk›n, bolflevikli-
¤i, ifl beceremeyenlerin mevki kapmas› fleklinde an-
lad›¤›n› zannediyor. Bu zat, ç›kar›na düflkün oldu¤un-
dan ço¤unluk taraf›ndan pek sevilmez. Halk, hükû-
meti kurma konusunda bendenizi müsait bulamad›-
¤›ndan, Celâlettin Arif ve Hüseyin Avni Bey’lerle ha-
berleflilerek iflin daha önceden haz›rland›¤›n› ve ka-
rarlaflt›r›ld›¤›n› san›yorum.
Efendiler, Celâlettin Arif Bey’i Ankara’ya davet eden 23 Eylül tarihli
telgraf›m, 24 Eylül tarihli çok sert bir telgrafla karfl›land›. Bu telgraf,
Meclis Baflkanl›¤›’na hitaben yaz›lm›flt›. “Bakanlar Kurulu’nda ve Bü-
yük Millet Meclisi’nde okunacakt›r” notunu da tafl›yordu. Benim telg-
raf›mdaki iki kelimeyi, “kanunsuz” ve “isabetsiz” kelimelerini alarak,
Celâlettin Arif Bey, Erzurum’daki teflebbüs ve tekliflerini birer birer
bu iki kelime ile tart›yordu. “Bu mu kanunsuzdur?” “Bu mu isabetsiz-
dir?” diyerek kendini savunuyordu. Yapt›¤› ifllerin ne oldu¤u, dolay›-
s›yla verilen bilgilerden anlafl›ld›¤› için, hangisinin kanunsuz olmad›-
¤›n› ve hangisinin isabetsiz bulunmad›¤›n› takdir etmek güç olmaya-
cakt›r. Celâlettin Arif Bey, “Kanunsuz ve isabetsiz teklifin benden
gelmeyece¤ine Bakanlar Kurulu’nun inanmas›n› beklerdim” dedikten
sonra, “Aran›zda iddialar›m› takdir edecek arkadafllar›n bulunaca¤›-
na inan›yorum” sözleriyle, kendisini takdir edebilmenin, ancak ken-
disinin efli ve arkadafl› olmak durumunda bulunmakla mümkün ola-
bilece¤ini ortaya koyuyordu. Celâlettin Arif Bey, seçim bölgesinde
incelemelerde bulunmaks›z›n Ankara’ya dönemeyece¤ini de bildiri-
yordu.
Kahraman Erzurum Halk›n›n Bana Açt›¤› Dost Kuca¤›n›
Kötüye Kullanabilece¤ine Asla ‹htimal Vermedim
Efendiler, ben de ‹stanbul’a dönemeyece¤imi ‹stanbul Hükûmeti’ne
Erzurum’dan bildirmifltim. E¤er davet yeri ve davet sahibi ayn› olsay-
d›, insan›n neredeyse, garip bir nazire yap›ld›¤›na hükmedece¤i ge-
lebilirdi. Fakat, flartlar büsbütün baflka oldu¤una göre, ‹stanbul’un
davetine karfl› bana vefa ve fedakârl›k kuca¤›n› açm›fl olan kahra-
man Erzurum halk›n›n, bu samimiyet kuca¤›n› kötüye kullanabilece-
¤ine asla ihtimal vermedim.
Hatta Efendiler, 28 Eylül 1920 tarihinde, Erzurum halk temsilcileri
ad›yla, memur ve halktan ald›¤›m elli imzal› telgraf bile, bu inanc›m›
sarsmad›. Gerçi, telgraf çok kaba ve isyankârd›. Fakat, imzalar›n ço-
¤u, Celâletin Arif Bey’in vali vekilli¤i etti¤i vilâyet memurlar›na aitti.
Özellikle ‹stinaf Mahkemesi üyelerinden olup Celâlettin Arif Bey ta-
raf›ndan Polis Müdürü vekilli¤ine tayin edilen zat›n imzas›, bu telgra-
f›n nas›l çirkin bir zihniyetin ürünü olabilece¤ine delil say›lamaz m›y-
d›? Bu telgraf›n, Maarif Müdürü Mithat Bey’in evinde toplanan birta-
k›m kimseler taraf›ndan haz›rland›¤›n› anlamak da gecikmedi.
Efendiler, Celâlettin Arif Bey, tekliflerini bir yandan Erzurum Merkez
Heyeti Baflkan› Tevfik imzas›yla “Celâlettin Arif Beyefendi’nin bildir-
di¤i flekilde ifllem yap›lmas›n› kesinlikle isteriz” diye destekletirken,
bir yandan da, Ankara ile flifreli haberleflmelerde bulunularak, sözde
birtak›m ifller yap›lmak ve teflebbüsün nas›l bir etki yaratt›¤› anlafl›l-
mak isteniyordu.
Kâz›m Karabekir Pafla (ön s›ra, sa¤dan dördüncü), komutan› oldu¤u 15.Kolordu’nun Karargâh subaylar›yla
birlikte.
▲
