302
Do¤u Cephesi (fiark Cephesi)
Erzurum 21/22.9.1920
Millî E¤itim Bakanl›¤›’na Ankara
Erzurum Milletvekili Necati Bey’e :
Mümkünse, Sa¤l›k Müdürlü¤ü’ne, Merkez Tabibi Dok-
tor Salim Bey’in atanmas›na himmet olunmas› uy-
gundur. Bundan önceki atanmalar›n ciddiyetten
uzak bulundu¤u… ödeneklerimizi mutlaka alarak Zi-
raat Bankas›’ndan havale veriniz. Meclis’e yaz›lm›flt›r
(Hüseyin Avni)
Maarif Müdürü
Mithat
Bundan sonra :
Erzurum 22.9.1920
Millî E¤itim Bakanl›¤›’na Ankara
R›za Nur Beyefendi’ye özel:
fiimdiye kadar yazd›¤›m ifllerden nas›l bir sonuç elde
edildi? Bakanlar Kurulu’nda bu konu üzerinde ne
geçti? Lütfen bana bilgi vermenizi rica eder, gözleri-
nizden öperim. (Celâlettin Arif)
Maarif Müdürü
Mithat
Daha sonra da :
Çok ivedi
Erzurum 25.9.1920
Millî E¤itim Bakanl›¤›’na Ankara
R›za Nur ve Necati Bey’lere özel:
Ermenileri yola getirmek maksad›yla Haziran’da se-
ferberlik ilân edilerek üç yüz befl (1305/1889) do¤um-
lulara kadar silâh alt›na ça¤r›lm›fl dokuz bini savafl
görmüfl ve on üç bini de savafl görmemifl olmak üze-
re toplam yirmi iki bin askerle subay ailesinin bes-
lenmeleri hemen hemen Erzurum ili halk›na yükleti-
lerek, flu zamanda savafl vergileri toplanmak sure-
tiyle bir buçuk milyon liral›k yiyecek, hayvan ve
araçlar› al›nm›flt›r. Halk, maksad›n yüceli¤ini takdir
ederek bu kadar fedakârl›k ettikten sonra, Çiçerin’in
bilinen mektubunun askerî harekât› sonuçsuz b›rak-
mas›, Ermenilerin bundan cesaret alarak Müslüman
halka zulümler yaparken, ordunun, Ermeni Bolflevik
birleflmesini ileri sürerek cesaretsizlik göstermesi
ve K›z›llar ile istenildi¤i derecede anlafl›lmas›, bunla-
r›n yan›nda Celâlettin Arif Bey’in yazd›¤› yolsuzlukla-
ra meydan verilmesi pek kötü bir etkiyapm›fl, halk›
ayaklanmaya ve densizli¤e sürüklemifltir. Kâz›m Pa-
fla’da Do¤u’daki iflleri idare edebilme kudreti olmad›-
¤›ndan, buradaki siyasî ve askerî durumu, Ermenile-
re karfl› koyabilecek flekilde iyi idare edebilecek di-
rayetli ve ayn› zamanda ola¤anüstü yetkiye sahip bir
heyetin varl›¤› flartt›r. fiimdiye kadar de¤erli zaman-
lar, Ankara’da dosyas› bulunan gereksiz yaz›flmalar-
la geçmifl, belki de birçok f›rsatlar kaybolmufltur. Öte
yandan, Erzurum’un mevsim bak›m›ndan güç zaman-
lar› geldi. Ordunun korunmas› zarureti oldu¤u halde,
elbise ve beslenme konusunda pek çok s›k›nt› çekil-
mektedir. Askerî ve sivil memurlar dört aydan beri
maafl alamamaktad›rlar. Askerî giderler için yeni
vergiler koymay› düflünüyorlarsa da halk›n gücünü
bilmiyorlar. Durumlar› asla elveriflli de¤ildir. ‹stanbul
Hükûmeti pek kay›ts›z. Yak›n iller, özellikle Harput ili
büsbütün kay›ts›z, hiç ilgi göstermemektedir. Bu gibi
konularda Hükûmet’ten, gerekirse benim ad›ma Mec-
lis’inizden de gensoru önergesi vererek araflt›rma is-
teyiniz ve ordunun ihtiyaçlar›n› oraca kesinlikle sa¤-
land›ktan sonra geliniz. Do¤u illeri ile ilgili haberlere
pek inanmad›m. ‹mza : Hüseyin Avni.
Maarif Müdürü
Mithat
Görülüyor ki, Celâlettin Arif Bey’in, Hükûmet üyeleri aras›ndaki, iddi-
alar›n› takdir edece¤ini sand›¤› ve makam›n›n flifresinden yararlan-
maya kalk›flt›¤› zat da kendisinin s›rdafl› olmak istememifl ve Meclis
Baflkanl›¤›’n› haberdar etmifltir.
Efendiler, k›rk-elli kiflinin, bütün Erzurum halk› ad›na telgraf çekmek
suretiyle oynanmak istenen oyunun iç yüzü, yine Erzurum halk›ndan
gelen ve halk›n, Büyük Millet Meclisi Hükûmeti’ne karfl› ba¤l›l›k ve fe-
dakârl›k duygusuyla dolu oldu¤unu gösteren telgrafla anlafl›ld›.
Celâlettin Arif Bey, Ermenistan seferinde, en sonunda Büyük Millet
Meclisi Ordusunun zafer kazand›¤›n› gözleriyle gördükten sonra, ya-
ni geri dönmesi için yap›lan tebligat› ald›ktan tam k›rk yedi gün son-
ra, Erzurum’dan ayr›lmaya karar vermek mecburiyetinde kalm›flt›r.
Buna ra¤men, hareketini Meclis’e flu telgrafla müjdeliyordu :
Erzurum, 27.11.1920
Büyük Millet Meclisi Baflkanl›¤›’na
Büyük Millet Meclisi ‹kinci Baflkan› ve Adalet Bakan›
Celâlettin Arif Beyefendi’nin, milletvekilimiz Hüseyin
Avni Bey’le birlikte, dünkü gün, k›fl›n fliddetine ra¤-
men, Erzurum halk›n›n büyük ve parlak u¤urlama tö-
reniyle Ankara’ya hareket ettiklerini arz eder, bu ve-
sileyle Meclis’e karfl› sonsuz sayg›lar›m›z› sunar›z.
Müdafaa-i Hukuk Merkez
Heyeti Baflkan›
Tevfik
Hüseyin Avni ve Celâlettin Arif Bey’lerin Erzurum’dan döndükten
sonra, Meclis’teki muhalif tutumlar› ve Kâz›m Karabekir Pafla’ya kar-
fl› yapt›klar› hücum ve elefltirilerle Meclis’i çok iflgal ettikleri görül-
müfltür.
Nutuk : s.322.
Sar›kam›fl’ta, bölgeye su getirilmesi ve yol yap›m çal›flmalar›na kat›lan askerî birlikler.
DO⁄U CEPHES‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
