na dek bu görevde kald›. 1948’de rütbe-
si orgeneralli¤e yükseltildi; Türkiye
Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri’nin kuru-
lufluna öncülük etti. 1950’de Yüksek
Askerî fiûra üyeli¤ine atand›; 1961’de
emekliye ayr›ld›.
Do¤anc›lar Mitingi
‹zmir’in Yunanl›lar taraf›ndan iflgali
üzerine 21 May›s 1919’da ‹stanbul Üs-
küdar’daki Do¤anc›lar Park›’nda, ço¤u
kad›n binlerce kiflinin kat›ld›¤› büyük
protesto mitingi.
Do¤ru Söz
‹zmir’in iflgali sonras› Bal›kesir’de ya-
y›mlanan Kuvâ-yi Milliye yanl›s› hafta-
l›k gazete. ‹lk say›s› 22 May›s 1919’da
yay›mland›. Baflyazar› Varnal›zâde ‹s-
mail Hakk›’d›r. ‹zmir’in iflgali ve Yunan
kuvvetlerinin Anadolu içlerine dek iler-
lemeleri üzerine halka cesaret vermek
ve manda yönetimine karfl› ç›kmak
amac›yla yay›mland›. Kapan›fl tarihi
belli de¤ildir. Yay›n hayat›n›n k›sa süre-
li oldu¤u tahmin edilmektedir.
Do¤rul, Ömer R›za
1893 Kahire
13 Mart 1952 ‹stanbul
Cumhuriyet’in ilk y›llar› yaz›lar›ndan
dolay› ‹stiklâl Mahkemesince yarg›la-
nan gazeteci, yazar ve mütercim. Ö¤re-
nimini M›s›r’daki Ezher Üniversite-
si’nde tamamlad› ve orada gazetecili¤e
bafllad›. ‹stanbul’daki Tasvir-i Efkâr ga-
zetesinde “M›s›r Mektuplar›” ad›yla ya-
z›lar› ç›kt›. Sebîlürreflâd’daki ilk maka-
lelerini Kahire’den gönderdi. Millî Mü-
cadele y›llar›nda Tevhîd-i Efkâr’da ya-
zar ve gazeteci olarak çal›flt›. Vakit ga-
zetesinde yay›mlad›¤› Türkiye-M›s›r
iliflkileri hakk›ndaki baz› yaz›lar›ndan
dolay› 1925’te ‹stiklâl Mahkemesince
tutukland›ysa da bir müddet sonra ser-
best b›rak›ld›. 1940-1950 aras› Cumhu-
riyet gazetesinde günlük siyasî yaz›lar
yazd›. 14 May›s 1950 seçimlerinde De-
mokrat Parti’den Konya milletvekili se-
çildi. 1944’te Mehmed Âkif’in Safahat’›
baflta olmak üzere baz› Osmanl›ca eser-
leri Lâtin harfleriyle kaleme ald›; telif,
tercüme 100 kadar eseri yay›mland›.
Do¤u Ayaklanmas›
bk.
fieyh Said Ayaklanmas›
Do¤u Cephesi (fiark Cephesi)
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Do¤u Anado-
lu’da General Kâz›m Karabekir komu-
tas›ndaki 15.Kolordu’nun Ermeni ve
Gürcülere karfl› açt›¤› cephe. Mondros
Mütarekesi’nden sonra ‹ngilizlerin
kontrolüne giren Kars ve yöresinde “flû-
ra” hükûmetleri oluflturulmas›na karar
verildi. 17-18 Ocak 1919’da Kars’ta ya-
p›lan kongrede Cenubîgarbî Kafkas Hü-
kûmeti Muvakkat-› Millîyesi kuruldu.
Önceleri bu olufluma ses ç›karmayan ‹n-
gilizler daha sonra geçici hükûmeti tan›-
mayacaklar›n› belirterek Kars’›n Erme-
nilere verilmesini istediler. Bu geliflme
do¤rultusunda geçici hükûmet da¤›t›la-
rak Kars yöresi Ermenilere b›rak›ld›.
K›sa sürede harekete geçen Ermeni
kuvvetleri 17 fiubat 1920’de Ç›ld›r’a
kadar ilerlediler. Bu arada ‹ngilizler,
Artvin bölgesinde Gürcüleri güçlendir-
mek istiyordu. Mütareke’den sonra Ar-
dahan ve Batum’un da yönetimini üst-
lendi¤ini aç›klayan “Kars Millî ‹slâm
fiûras›” adl› hükûmet, Gürcü birlikleri
taraf›ndan da¤›t›ld›. Bu arada Ba-
tum’daki “‹slâm Gürcistan›” adl› örgüt,
bölgenin Gürcistan’a ba¤lanmas› için
çal›fl›yordu. 1920’de ‹ngilizlerin boflalt-
mas›yla Artvin, Ardanuç, fiavflat ve Ba-
tum’a Gürcü birlikleri girdi. Bu gelifl-
meler s›ras›nda Mustafa Kemal, 15.Ko-
lordu Komutan› Kâz›m Karabekir’e, se-
ferberli¤in bafllat›l›p Da¤›stan ve Azer-
baycan Hükûmetleri’yle iliflki kurulma-
s›n› istemesi üzerine gerekli haz›rl›klar›
yapan 15.Kolordu, 4 tümen, 15.811 as-
ker, 20.782 tüfek, 56 makineli tüfek ve
40 topla harekete haz›r hâle getirildi.
Kâz›m Karabekir’in Ankara Hükûme-
ti’nden harekât izni istemesine karfl›n
San Remo Konferans›’n›n devam edi-
yor olmas› ve Sovyet Rusya Hükûmeti
ile gerekli iliflkinin kurulamamas› gibi
gerekçelerle bir süre ertelenen harekât
emri, San Remo Konferans›’n›n sona
ermesi ve Sovyet Rusya’n›n Ermenilere
karfl› giriflilecek bir operasyonu engelle-
yece¤inin ö¤renilmesi üzerine 20 Eylül
1920’de verildi. 28 Eylül 1920’de hare-
kete geçen ordunun ertesi gün Sar›ka-
m›fl’a girmesi üzerine direnemeyecekle-
rini anlayan Ermeniler geri çekildi. Da-
ha sonra fliddetli çat›flmalar bafllad›. Ha-
rekât devam ederken Ankara Hükûmeti,
Gürcülere “Ardahan’a girilmeyece¤i”
garantisi verdi. Do¤u Cephesi birlikleri
direnifli k›rarak 30 Ekim 1920’de
Kars’a girdi. Ankara Hükûmeti’nin, Er-
menilerin ateflkes iste¤ine karfl› Güm-
rü’nün boflat›lmas›n› flart koflmas› ve Er-
menilerin bunu kabul etmemesi üzerine
Türk birlikleri I¤d›r’a girdiler. Sonuçta
Ermenilerin ateflkesi kabul etmesiyle 2
Aral›k 1920’de Gümrü Antlaflmas› im-
zaland›. K›z›lordu’nun Gürcistan’› iflgal
etmesinin ard›ndan 23 fiubat 1921’de
Ardahan ve Artvin de Türk topraklar›na
kat›ld›. Do¤u Cephesi harekât›n›n sona
ermesiyle Artvin, fiavflat, Posof, Arda-
han, Kars, Ç›ld›r, I¤d›r, Tuzluca, Sar›ka-
m›fl ve Oltu, Türk topraklar›na kat›ld›.
Harekât›n baflar›yla sonuçlanmas›ndan
sonra Do¤u Cephesi birlikleri Bat› Cep-
hesi’ne kayd›r›larak Yunanl›lara karfl›
mücadelede büyük baflar› sa¤land›.
298
Ömer R›za Do¤rul
‹zmir’in iflgali haberinin yer ald›¤› Do¤ru Söz
gazetesinin ilk nüshas› (22 May›s 1919).
Ordunun baflar›s› için Sar›kam›fl’ta düzenlenen, Do¤u Cephesi Kumandan› Kâz›m Karabekir’in
de kat›ld›¤› törenden bir görünüm.
Do¤u Cephesi 15. Kolordu Komutan› Kâz›m Karabekir (soldan üçüncü) maiyetindeki
subaylarla.
Do¤anc›lar Mitingi
