Milletvekili fieyh Servet, Afyonkarahi-
sar Milletvekili Mehmet fiükrü kurucu
olarak yer ald›. Fakat kuruluflundan iki
ay sonra Çerkez Ethem’i destekledi¤i
iddias›yla Salih Hac›o¤lu, Ziynettullah
Nuflirevan gibi Meclis’te yer almayan
TH‹F yöneticileri tutukland›. Meclis’te
yer alanlar ise, dokunulmazl›klar› kald›-
r›larak di¤er yöneticilerle birlikte ‹stik-
lâl Mahkemelerinde yarg›land›lar. Yar-
g›lamay›, Halk Zümresi’nin bir grup
üyesinin kat›ld›¤› Resmî TKF üyesi
yarg›çlar yürüttü ve TH‹F’nin Meclis’te
yer almayan yöneticileri a¤›r hapis ce-
zalar›na çarpt›r›ld›; Tokat Milletvekili
Nâz›m Bey de 15 y›l hapis cezas›na
mahkûm edildi. Bursa Milletvekili
fieyh Servet Efendi ve Afyonkarahisar
Milletvekili Mehmet fiükrü ise, sorum-
lu olmad›klar›na karar verilerek beraat
etti (May›s 1921).
Halkç›l›k
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel
ilkelerinden. Ülkemizde Kurtulufl Sava-
fl› s›ras›nda 18 Kas›m 1920’de yay›mla-
nan Halkç›l›k Bildirisi’yle gündeme gel-
di. Mustafa Kemal’in “Ülkenin gerçek
efendisi köylülerdir” sözünün alt›nda bu
halkç› anlay›fl yatar. Atatürk, halkç›l›k
ilkesine dayanan, Halk F›rkas› ad›nda
bir siyasî parti kurma niyetini ilk kez 6
Aral›k 1922 günü Hâkimiyet-i Milliye,
Yenigün ve Ö¤üt gazetelerine verdi¤i
demecinde, tutsakl›k zincirinden kurtul-
mak için yap›lan özverileri an›msatarak,
ulusu bu duruma düflüren gerçek neden-
lerin, d›fl düflmanlardan çok, içinde bu-
lundu¤umuz cahillik, ba¤nazl›k, ekono-
mik gerilik ve yoksulluk oldu¤unu be-
lirtti; gelecekte ayn› tehlikelerle karfl›-
laflmamak için tek çarenin, ulusça, elbir-
li¤iyle ve planl› olarak çal›flmak oldu¤u-
na iflaret etti. 1923’te kurulan Cumhuri-
yet Halk F›rkas›’n›n 1931 tarihli kurul-
tay›nda kabul edilen halkç›l›k ilkesi, sö-
zü geçen tüzükte, Cumhuriyet Halk F›r-
kas›’n›n cumhuriyetçi, halkç› ve milli-
yetçi oldu¤u belirtilir. 1924 Anayasas›
da 3 fiubat 1937’de 3115 say›l› yasayla
de¤ifltirilerek Türkiye Cumhuriyeti’nin
dayand›¤› ilkelerden biri olarak halkç›l›-
¤› kabul etti. Atatürk’ün savundu¤u
halkç›l›¤›n iki belirgin özelli¤inden ilki,
ulusseverli¤e (milliyetperver), ikincisi
ise s›n›f ayr›m›n› kabul etmeyen “imti-
yazs›z, s›n›fs›z, kaynaflm›fl bir kitle” an-
lay›fl›na dayan›r. Cumhuriyet Halk Par-
tisi’nin Alt› Ok’undan biri olan ve T.C.
Anayasas›’n›n bir ilkesi hâline gelen
halkç›l›k, bafllang›çtaki anlam›ndan
farkl› olarak, ülkede ayr›cal›kl› kifli,
grup ve s›n›flar›n olmad›¤›n› dile getir-
mek anlam›nda kullan›ld›. “‹mtiyazs›z,
s›n›fs›z, kaynaflm›fl bir kitleyiz” deyiflin-
de ifadesini bulan halkç›l›k ilkesi, günü-
müz anayasas›nda yer almamakla birlik-
te kimi siyaset adamlar›nca 1961 ve
1982 Anayasalar›’nda yer alan sosyal
devlet ilkesiyle bir tutulmaktad›r.
Halkç›l›k Beyannamesi
Mustafa Kemal’in 18 Kas›m 1920’de
TBMM’ye sundu¤u bildiri. Kurtulufl
Savafl› döneminde 13 Eylül 1920’de
TBMM’ye Atatürk taraf›ndan sunulan
Teflkilât-› Esasiye Kanunu Tasar›s›’n›n
(Anayasa Tasar›s›) gerekçe bölümünü
oluflturdu. Bütünü, “Halkç›l›k Progra-
m›” olarak adland›r›lan bu taslak,
TBMM taraf›ndan, baflkanl›¤›n› Yunus
Nadi (Abal›o¤lu), sözcülü¤ünü ‹smail
Suphi’nin (Soysall›o¤lu) yapt›¤› özel bir
komisyona gönderildi. ‹ki ay sonra,
TBMM’de bafllayan görüflmelerde, özel
komisyon, bu gerekçe bölümünü, içeri-
¤ine dokunmaks›z›n bir bildiri biçimin-
de sundu. Yay›mlanmas›na, TBMM’de
tart›fl›lmaks›z›n oybirli¤iyle karar veri-
len ve “emperyalist devletlere karfl› be-
yanname” olarak da adland›r›lan Halk-
ç›l›k Beyannamesi’nin 18 Kas›m
1920’de kabulünden sonra, program›n
ikinci bölümü, 20 Ocak 1921’de ilk
Anayasa olarak benimsendi.
Halkevleri
Atatürk döneminde, halk›n e¤itimine ve
kültürel geliflimine yard›mc› olmak
amac›yla kurulan örgütler. Benzerlerine
de¤iflik ülkelerde de rastlanan halkevle-
ri, Atatürk’ün önerisiyle Cumhuriyet
Halk Partisi Genel Yönetim Kurulu ka-
rar›yla 19 fiubat 1932’de kuruldu. Kuru-
lufl amac›, halk›n e¤itim ve kültür düze-
yini yükseltip gelifltirmek ve böylece bi-
linçli, ortak manevî de¤erlere ba¤l› bi-
reylerden oluflan bir topluluk meydana
getirmekti. Dernek, devlet kaynaklar›yla
beslenerek, büyük kent ve ilçelerde hal-
kevi, mahalle ve köylerde halkodas› bi-
392
Halkç›l›k
Mustafa Kemal’in 18 Kas›m 1920’de
TBMM’ye sundu¤u ve daha sonra Halkç›l›k
Beyannamesi ad›n› alan bildiri.
BÜYÜK M‹LLET MECL‹S‹’N‹N BEYANNAMES‹ (HALKÇILIK BEYANNAMES‹)
(18 Kas›m 1920)
«Emperyalist devletlerin, devlet ve milletimizin hayat›na
aç›kça kastetmeleri neticesinde meflru müdafaa için toplanan Tür-
kiye Büyük Millet Meclisi, flimdiye kadar muhtelif vesilelerle aç›k-
ça veya z›mnen ilân etti¤i maksat ve mesle¤ini bir kere daha bü-
tün cihana arz için flu beyannameyi yay›mlamaya lüzum görmüfl-
tür:
Türkiye Büyük Millet Meclisi, millî s›n›rlar dahilinde hayat ve
ba¤›ms›zl›¤› temin ve hilâfet ve saltanat makam›n› kurtarmak ah-
diyle teflekkül etmifltir. Dolay›s›yla hayat ve ba¤›ms›zl›¤›n› yegâne
ve mukaddes emel bildi¤i Türkiye halk›n› emperyalizm ve kapita-
lizm tahakküm ve zulmünden kurtararak, irade ve hâkimiyetinin
sahibi k›lmakla gayesine ulaflaca¤› kanaatindedir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, milletin hayat ve ba¤›ms›zl›¤›na
suikast eden emperyalist ve kapitalist düflmanlar›n tecavüzlerine
karfl› müdafaa ve bu maksada ayk›r› hareket edenleri cezaland›r-
ma azmiyle kurulmufl bir orduya sahiptir. Emir ve kumanda salahi-
yeti Büyük Millet Meclisi’nin manevî flahsiyetindedir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, halk›n öteden beri maruz bulun-
du¤u sefalet sebeplerini, yeni vas›talar ve teflkilât ile kald›rarak
yerine refah ve saadet ikame etmeyi bafll›ca hedefi sayar. Dolay›-
s›yla toprak, maarif, adliye, maliye, iktisat ve vak›flar ifllerinde ve
di¤er meselelerde toplumsal kardefllik ve yard›mlaflmay› hâkim k›-
larak, halk›n ihtiyaçlar›na göre yenilikleri ve tesisleri vücuda ge-
tirmeye çal›flacakt›r. Ve bunun için de siyasî ve toplumsal ilkeleri-
ni milletin ruhundan almak ve tatbikatta milletin e¤ilimlerini ve
ananelerini gözetmek fikrindedir.
Dolay›s›yla Türkiye Büyük Millet Meclisi, memleketin idarî, ik-
tisadî, toplumsal, bütün ihtiyaçlar›yla alâkal› hükümleri peyderpey
incelemeye ve kanun fleklinde tatbik mevkiine koymaya bafllam›fl-
t›r. Veminallahüttevfik (Allah’›n yard›m›yla).
18 Teflrinisani 1336 (18 Kas›m 1920)»
Kaynak : Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt 10, s.102.
