baflaramazsa demek, o ulusu ölü saymak
demektir. Ulus yaflad›kça ve özverili gi-
riflimlerini sürdürdükçe baflar›s›zl›k söz
konusu olamaz” diyerek cevap verdi.
General, 25 Ekim’de Erzurum’a geçerek
Kaz›m Karabekir ile görüfltü. Daha son-
ra Amerikan mandas› ve Ermeni sorun-
lar› hakk›nda Do¤u Anadolu ve Kafkas-
ya’da incelemelerde bulunan Harbord,
Komisyon’un haz›rlad›¤› ve Senato’ya
sundu¤u raporda, olas› bir manda karar›-
n›n flartlar›n›, gerekçeleriyle birlikte
aç›klad›ktan sonra gerekli koflullar› belir-
ledi. Rapora göre,
•
Osmanl› Devleti’nin d›fl iliflkilerinin
tam kontrolü: Osmanl› Devleti d›flar›-
da temsil edilmeyecek, Osmanl› Dev-
leti’nde d›fl temsilci bulundurulmaya-
cakt›r.
•
ABD’nin ç›karlar› aleyhine olan eko-
nomik ayr›cal›klar düzeltilecektir.
Osmanl› Devleti ile di¤er devletler
aras›ndaki ticarî anlaflmalara son veri-
lecektir.
•
Osmanl› Devleti üzerindeki ABD hâ-
kimiyetini di¤er büyük devletler de
garanti edeceklerdir. ‹stanbul ve civa-
r› ABD’nin kontrolü alt›na al›nacakt›r.
General Harbord manda lehindeki ge-
rekçeleri flöyle aç›klar: Amerika, bölge-
deki Ermenilerin kurtuluflu için tek
umuttur. ABD, bölgenin sorumlulu¤u-
nu üzerine almazsa Türkiye’nin kötü
yönetimi sürecektir. ABD’li generalin
manda aleyhine ileri sürdü¤ü en büyük
gerekçe maddî giderlerdir. Bölgeye 59
bin asker gönderilecek ve befl y›lda 756
milyon dolar harcanacakt›r. Harbord,
bölgeden sa¤lanacak gelirle bu giderle-
rin karfl›lanaca¤›n› belirttikten sonra ge-
lir plan›na göre, önemli limanlarda
ABD gemilerinin bulundurulmas›n› ve
Osmanl› donanmas›ndan da yararlan›l-
mas›n› önerdi.
Harbord, James Guthrie
1886 ‹llinois
1947 New York
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda 20 Eylül
1919’da Mustafa Kemal Pafla ile Si-
vas’ta görüfltükten sonra manda ve Er-
meni meselesiyle ilgili bir rapor haz›rla-
yan heyetin baflkan› ABD’li general.
I.Dünya Savafl›’nda Fransa’daki ABD
ordusu kurmay baflkanl›¤›n› yapt›. Sa-
vafl sonras› Türkiye’de incelemelerde
bulunmak üzere görevlendirilen 46 kifli-
lik komisyonun baflkan› olarak 2 Eylül
1919’da ‹stanbul’a geldi. 20 Eylül
1919’da Sivas’ta Mustafa Kemal Pafla
ve 25 Eylül 1919’da Erzurum’da Kâz›m
Karabekir ile görüfltü. Sivas’taki bu gö-
rüflme, Mustafa Kemal’in Millî Müca-
dele ad›na ilk defa bir yabanc› temsilciy-
le görüflmesi oldu. ABD’ye dönüflünde
Ermeni meselesi ve Amerikan mandas›
hakk›nda haz›rlad›¤› raporu 24 Nisan
1920’de ABD Senatosu’na sundu.
1921-1922 aras› ABD Genelkurmay
Baflkanl›¤› yapt›. Özel sektörde çal›flt›.
Haz›rlad›¤› rapor daha sonra Seçil Ak-
gün taraf›ndan “General Harbord’un
Anadolu Gezisi ve Ermeni Meselesine
Dair Raporu” (1981) ad›yla Türkçe ola-
rak da yay›mland›.
Harekât-› Milliye Kongresi
bk.
Bal›kesir Kongresi
Harekât-› Milliye ve Redd-i ‹lhak
Büyük Kongresi
bk.
Alaflehir Kongresi
Hareket Ordusu
31 Mart Olay› diye bilinen ayaklanmay›
(13 Nisan 1909) bast›rmak amac›yla Se-
lânik’ten ‹stanbul’a gönderilen askerî
birlik. II.Meflrutiyet’in ilân› sonras›,
Meflrutiyet’e karfl› olanlar›n k›flk›rtmala-
r› sonucu 31 Mart günü (13 Nisan 1909)
‹stanbul’daki avc› taburlar›n›n ayaklan-
398
Harbord, James Guthrie
General Harbord Heyeti ve
Generale Verdi¤im Cevap
Efendiler, hat›rlar›n›zda olsa gerektir
ki, memleketimizde ve Kafkasya’da in-
celemeler yapmak üzere Amerikan Hü-
kûmeti, General Harbord’un baflkanl›-
¤›nda bir heyet göndermiflti. Bu heyet
Sivas’a geldi. 22 Eylül 1919 günü General
Harbord ile uzun uzad›ya görüfltük. Ge-
neral’e, Millî Mücadele’nin maksat ve
gayesi, millî teflkilât ve birli¤in ortaya
ç›k›fl sebebi, müslüman olmayan az›n-
l›klara karfl› gösterilen duygular, ya-
banc›lar›n memleketimizdeki y›k›c› pro-
paganda ve eylemleri üzerinde ayr›nt›l›
ve belgelere dayanan aç›klamalarda
bulundum. General’in baz› garip sorula-
r› ile de karfl›laflt›m. Söz gelifli : “Millet,
tasarlan›p yap›labilecek her türlü te-
flebbüs ve fedakârl›¤a baflvurduktan
sonra da baflar› sa¤lanamazsa ne yapa-
caks›n?” gibi.
Yanl›fl hat›rlam›yorsam, verdi¤im ce-
vapta demifltim ki:
Bir millet, varl›¤›n›
ve istiklâlini kurtarabilmek için dü-
flünülebilen her türlü teflebbüs ve fe-
dakârl›¤› yapt›ktan sonra baflar›ya
ulafl›r. Ya baflaramazsa demek, o mil-
letin ölmüfl oldu¤u hükmüne varmak
demektir. Öyle ise, millet yaflad›kça
ve fedakârca teflebbüslerine devam
ettikçe baflar›s›zl›k da söz konusu
olamaz.
General’in bu sorusunun alt›nda yatan
as›l maksad›n ne olabilece¤ini araflt›r-
mak istemedim. Ancak, verdi¤im ceva-
b›n kendisince takdirle karfl›land›¤›n›
bugün yeri gelmiflken belirtmek iste-
rim.
Nutuk : s.118.
General Harbord
Hareket Ordusu komutanlar› bir arada. 1- Mahmut fievket Pafla, 2- Hüseyin Hüsnü Pafla,
3– Enver Bey, 4- Niyazi Bey, 5- Ali R›za Pafla.
GENERAL HARBORD
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
