397
kerî okullar müfettiflli¤ine getirdi¤i Al-
man Goltz Pafla, Harbiye’nin e¤itim sis-
temini de¤ifltirdi. Teorik derslerin yerini
pratik e¤itim ald›. Ders kitaplar› yeniden
yazd›r›ld›. Frans›z etkisindeki Osmanl›
askerî e¤itim sistemi, Goltz Pafla’n›n
gayretleriyle Alman etkisine girdi. Al-
manya’da oldu¤u gibi her ordu merke-
zinde birer Harbiye Mektebi aç›lmas›na
karar verildi. 1904’ten itibaren Edirne,
Manast›r, Erzincan, fiam ve Ba¤dat’ta
Harbiye Mektepleri aç›ld›. II.Meflruti-
yet’in ilân›ndan sonra ‹stanbul d›fl›ndaki
Harbiye Mektepleri kapat›ld›. Balkan
Savafl›’nda baz› ö¤retmenlerle ö¤rencile-
rin cepheye gönderilmesi, Harbiye’de
derslerin aksamas›na yol açt›. 4 A¤ustos
1914’te I.Dünya Savafl› patlak verdi¤in-
den birinci s›n›f›n k›demsiz ö¤rencileri
de k›demsiz aste¤men olarak mezun edi-
lince Harbiye Mektebi kapat›ld› ve daha
sonra Harbiye Alay› kuruldu. 1919’da
‹ngilizlerin bask›lar› sonucu Harbiye
Alay›, Hal›c›o¤lu’na tafl›nd›. Fakat ‹ngi-
lizlerin buray› iflgali üzerine okul bir kez
daha kapand› (20 Nisan 1920). Ö¤renci-
lerin bir k›sm› Kuleli’ye yerlefltirildi. ‹s-
tanbul iflgalden kurtar›ld›ktan sonra Har-
biye Mektebi, Pangalt›’daki tarihî binas›-
na tafl›nd› (17 Eylül 1923). Birinci s›n›fa
askerî ve sivil liselerden yeni ö¤renciler
al›nd›. I.Dünya ve Kurtulufl Savafl› dola-
y›s›yla e¤itimlerini yar›da b›rakarak or-
duya kat›lanlar 1931’e dek Harbiye’de
e¤itimlerini tamamlad›lar. Harbiye Mek-
tebi ‹stanbul’a tafl›nd›ktan sonra ilk me-
zunlar›n› 1924’te verdi. 24 Eylül
1936’da tekrar Ankara’ya tafl›nd›. 1951-
1952 ders y›l›nda Hava Harp Okulu,
Harbiye’den ayr›ld›. 1974-1975 ders y›-
l›nda Harp Okulu da di¤er yüksek okul-
lar gibi dört y›la ç›kar›ld›. Günümüzde
Kara Harp Okulu, 1931’de inflaat›na bafl-
lanan ve 1936’da tamamlanan Anka-
ra’daki yeni binas›nda; Harbiye’den ay-
r›lan Hava Harp Okulu, ‹stanbul Yeflil-
yurt’ta; Deniz Harp Okulu, Tuzla’da;
1846’da Harbiye bünyesinde aç›lan ve
Meflrutiyet’ten sonra müstakil bir kurum
hâline getirilen Harp Akademileri Ko-
mutanl›¤› ise, ‹stanbul’un Levent sem-
tindedir. bk.
Kara Harp Okulu
Harbiye Nâz›r›
Osmanl› Devleti’nin son döneminde
(1908-1922) Harbiye Nezareti’ni yöne-
ten, günümüz Millî Savunma Bakan›.
Harbiye Nezareti
‹stanbul Hükûmeti’nde Millî Savunma
Bakanl›¤›’n›n 1908-1922 aras›ndaki ad›.
1908’den önceki ad›, Bâb-› Seraskerî ya
da Seraskerlik’ti. ‹lk kez Sultan Abdüla-
ziz döneminde seraskerli¤in iflleri ikiye
ayr›ld›. 1863’te ikinci kez sadrazaml›¤a
getirilen Fuad Pafla’n›n yönetimindeki
birinci bölüme Bâb-› Seraskerî denirken,
ona yard›mc› bir makam olarak görülen
ikinci bölüme Harbiye Nezareti ad› ve-
rildiyse de sonradan kald›r›ld›. 1865’te
mimar Sarkis Balyan taraf›ndan yap›lan,
günümüzde ‹stanbul Üniversitesi Hukuk
Fakültesi’nin bulundu¤u ‹stanbul
Beyaz›t’taki yeni binas›na tafl›nd›ktan
sonra II.Abdülhamid döneminde 1879-
1884 y›llar› aras› yeniden Harbiye Neza-
reti ad› kullan›lmaya baflland› ve 1884’te
tekrar kald›r›ld›. II.Meflrutiyet’ten bir sü-
re önce yeniden kurulan Harbiye Neza-
reti, Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Millî Mü-
dafaa Vekâleti, Cumhuriyet döneminde
ise Millî Savunma Bakanl›¤› ad›n› ald›.
‹lk Harbiye Nâz›r›, Said Pafla hükûme-
tinde yer alan Ömer Rüfltü Pafla’d›r.
1919 bafllar›nda Ali R›za Pafla hükûme-
tinde Harbiye Nâz›r› olarak görev yapan,
Salih Pafla hükûmetinde de bu görevi
sürdüren Mustafa Fevzi Pafla (Çakmak),
daha sonra Millî Mücadele’ye kat›ld› ve
3 May›s 1920’de Kozan milletvekili ola-
rak TBMM’ye kat›ld› ve ayn› gün Millî
Müdafaa Vekili seçildi.
Harbiye Vekâleti
Ankara Hükûmeti’nin Savunma Ba-
kanl›¤›.
Harbiye Vekili
Ankara Hükûmeti’nde Savunma Bakan›.
Harbord Raporu
ABD’li General James Guthrie Harbord
taraf›ndan düzenlenip 24 Nisan 1920’de
ABD Senatosuna sunulan manda ve Er-
meni meselesi hakk›ndaki rapor. I.Dün-
ya Savafl› s›ras›nda Fransa’da savaflan
ABD Kuvvetleri Kurmay Baflkanl›¤›n›
yapan General Harbord, ABD Hükûme-
ti taraf›ndan Türkiye hakk›nda inceleme-
ler yapmak üzere oluflturulan komisyo-
nun baflkanl›¤›na atand›ktan sonra 2 Ey-
lül 1919’da ‹stanbul’a geldi. Kurtulufl
Savafl› s›ras›nda Anadolu’ya geçerek 20
Eylül 1919’da Sivas’ta Mustafa Kemal
ile görüfltü. Bu görüflmede Harbord’a,
ulusal örgütlenmeyi ve ortaya ç›k›fl ne-
denini, yabanc› devletlerin propaganda
çal›flmalar›n› anlatan Mustafa Kemal;
General Harbord’un, her fleye ra¤men
Ulusal Mücadele’de baflar›ya ulafl›la-
mazsa ne yap›laca¤›na iliflkin sorusuna,
“Bir ulus, varl›¤›n› ve ba¤›ms›zl›¤›n› ko-
rumak için, düflünülebilen giriflim ve öz-
veriyi yapt›ktan sonra baflar›l› olur. Ya
Harbord Raporu
‹stanbul’da 1923-1936 aras›nda e¤itim veren Harbiye Mektebi’nin kurulufl y›llar›ndaki görünümü.
Günümüzde ‹stanbul Üniversitesi Rektörlü¤ü’nün ve Hukuk Fakültesi’nin bulundu¤u ‹stanbul
Beyaz›t’taki Harbiye Nezareti binas›n›n girifl kap›s›. Tablo: Osman Nuri Pafla
‹stanbul Harbiye’deki Askerî Müze’de, Mustafa Kemal’in ö¤renim gördü¤ü s›n›f ve eflyalar›n
aynen muhafaza edildi¤i bölüm.
