401
I.Dünya Savafl› s›ras›nda Enver Pafla,
daha çok, orduda kullan›lan ve Arap
harflerinin ayr›k yaz›lmas›na dayal› yeni
bir alfabe ortaya att›. Alfabe sorununu
TBMM’de fiubat 1924’te ilk dile geti-
ren, fiükrü Saraço¤lu’dur. 23 May›s
1928’de uluslararas› rakamlar›n kabul
edilmesinden hemen önce, alfabe konu-
sunu incelemek üzere bir Dil Encümeni
kuruldu. Bu kurul, 41 sayfal›k bir rapor
haz›rlayarak Atatürk’e sundu. Bunun
üzerine Atatürk, 9 A¤ustos 1928’de
yapt›¤› konuflmada yeni bir alfabenin
kabul edilece¤ini duyurarak, “Yurttafl-
lar, yeni Türk harflerini çabuk ö¤reni-
niz. Bütün millete, kad›na, köylüye, ço-
bana, hamala, sandalc›ya ö¤retiniz” de-
di. Bunun ard›ndan tüm yurtta yeni alfa-
be tan›t›larak genifl bir okuma-yazma
seferberli¤i bafllat›ld› ve bu geliflmeler
sonras› Harf Devrimi, 1 Kas›m 1928 ta-
rih ve 1353 say›l› yasayla resmîleflti ve 1
Ocak 1929’dan sonra Türkiye’de hiçbir
yaz›l› eserin Arap harfleriyle bas›lama-
yaca¤›, yasaya ba¤land›.
Hariciye Nâz›r›
Hariciye Nezareti’ni yöneten kifli. Günü-
müzdeki karfl›l›¤› “D›fliflleri Bakan›”d›r.
Hariciye Nezareti
1836-1922 aras› Osmanl› Devleti’nin
d›flifllerini yöneten bakanl›k. Kurtulufl
Savafl› s›ras›nda ‹stanbul Hükûmetince
de kullan›lan bu san, 1 Kas›m 1922’de
saltanata son verilmesi üzerine ortadan
kald›r›ld›. Günümüzdeki karfl›l›¤› “D›-
fliflleri Bakanl›¤›”d›r.
Hariciye Vekâleti
TBMM’nin aç›l›fl›ndan (23 Nisan 1920)
1945’e dek TBMMHükûmeti ve Türki-
ye Cumhuriyeti Hükûmeti bünyesinde
yer alan, devletin d›flifllerini yürütmekle
görevli bakanl›k. Günümüzdeki karfl›l›-
¤› “D›fliflleri Bakanl›¤›”d›r.
Hariciye Vekâleti
Millet Mektepleri için Resimli Ay dergisince
bast›r›lan alfabenin kapa¤›.
13 Ekim 1928 tarihli “L’ illustration” dergisinin kapa¤›: Atatürk, Kayseri’de halka yeni harf-
leri ö¤retiyor.
Yeni harflere geçifl aflamas›nda, eski ve yeni harflerin bir arada yay›mland›¤› gazete
bafll›klar› ve haberler (Cumhuriyet, 31 A¤ustos 1928).
«Komisyon alfabesini ‹stanbul’da Atatürk’e ben getirdim. Uzun uzun tetkik
etti. Konufltuklar›ndan birtak›m› “q” harfinde ›srar ediyorlard›. Hatta bir aral›k
Atatürk bu tavizde bulunmaya da karar verdi. Ertesi gün vazgeçirdik.
Atatürk bana sordu:
– Yeni yaz›y› tatbik etmek için ne düflündünüz?
– Bir on befl y›ll›k uzun, bir de befl y›ll›k k›sa mühletli iki teklif var, dedim.
Teklif sahiplerine göre ilk devirleri, iki yaz› bir arada ö¤retilecektir. Gazeteler
yar›m sütundan bafllayarak yavafl yavafl yeni yaz›l› k›sm› art›racaklard›r. Daire-
ler ve yüksek mektepler için de tedrici baz› usuller düflünülmüfltür.
Yüzüme bakt›:
– Bu ya üç ayda olur, ya hiç olmaz, dedi.
Hayli radikal bir ink›lâpç›yken ben bile yüzüne bakakalm›flt›m.
– Çocu¤um, dedi, gazetelerde yar›m sütun eski yaz› kald›¤› zaman dahi her-
kes bu eski yaz›l› parçay› okuyacakt›r. Arada bir harb, bir iç buhran, bir terslik
oldu mu, bizim yaz› da Enver’in yaz›s›na döner. Hemen terkolunuverir.»
Kaynak : Falih R›fk› Atay, Çankaya, Cumhuriyet Yay›n›, ‹stanbul 1999, s.113.
HARF DEVR‹M‹
