487
¤i yapt› (1921). fieyh Said Ayaklanma-
s›’n› soruflturmakla görevli ‹stiklâl Mah-
kemesi baflkanl›¤›na getirildi (1925).
Atatürk’le ilgili an›lar› “Erzurum’dan
Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber”
ad›yla iki cilt olarak 1966’da yay›mland›.
Kansu, Nafi Atuf
1890 Mekke
27 Ekim 1949 Ankara
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Ankara’da ya-
y›mlanan Hâkimiyet-i Milliye gazetesi-
nin yaz› iflleri müdürlü¤ünü yapan gaze-
teci, ö¤retmen. ‹lk ve ortaö¤renimini
Edirne’de tamamlad›ktan sonra Mülki-
ye Mektebi’ni bitirdi (1910). Edirne’de
maiyet memurlu¤u yapt›. Burada, bir ar-
kadafl›yla birlikte Sayü Tetebbu ve ‹s-
tanbul’da Muallim dergisini yay›mlad›.
Türk Yurdu dergisinde yazd›. Kurtulufl
Savafl› y›llar›nda Ankara’da ö¤retmen-
lik yapt›. Hâkimiyet-i Milliye gazetesin-
de yaz› iflleri müdürü ve yazar olarak ça-
l›flt›. Ankara Lisesi müdürlü¤üne, Orta
Tedrisat Umum Müdürlü¤ü’ne, daha
sonra Maarif Vekâleti müsteflarl›¤›na
getirildi. 1927’den ölümüne dek Erzu-
rum (1927-1939), Giresun (1939-1943)
ve K›rklareli (1943-1949) milletvekili
olarak TBMM’de yer ald›. Bu görevi s›-
ras›nda uzun süre TBMM Millî E¤itim
Komisyonu Baflkanl›¤›n› yürüttü. Cum-
huriyet Halk Partisi’nde genel sekreter-
lik yapt› (1945-1946).
Bafll›ca eserleri:
Fenn-i Terbiye Tarihi
(1916),
Pedagoji
Tarihi
(1929),
Türkiye Maarif Tarihi
Hakk›nda Bir Deneme
(1931-1932, II
cilt),
Türkler’in Terbiyeye Hizmetleri
(1934).
Kansu, fievket Aziz
1903 Edirne
10 Nisan 1983 Ankara
Türkiye’de antropolojinin öncülerinden,
hekim ve arkeolog. 1923’te Dârülfünun
T›p Bölümü’nden mezun oldu. Anka-
ra’da hükûmet tabipli¤i yapt›. 1926’da,
bitirdi¤i fakültenin Dahiliye Klini¤i’ne
asistan olarak girdi. 1927’de Paris’e gi-
derek Sorbonne Üniversitesi’nde antro-
poloji ö¤renimi gördü. 1934’te ‹stanbul
Üniversitesi Fen Fakültesi’nde antropo-
loji profesörü oldu. 1935’te Atatürk’ün
iste¤i üzerine Ankara Dil ve Tarih-Co¤-
rafya Fakültesi’nde Antropoloji ve Et-
noloji Kürsüsü’ne atand›. 1942-1944
aras› ayn› fakültede dekanl›k yapt›.
1944’te ordinaryüs profesör oldu.
1946’da Ankara Üniversitesi rektörlü-
¤üne seçildi. 1937’den itibaren Türk Ta-
rih Kurumu ad›na Anadolu’nun çeflitli
yörelerindeki tarihöncesi araflt›rmalar›
yönetti. Ankara Antropoloji Kürsüsü’nü
kurarak ilk laboratuvar çal›flmalar›n›
bafllatt›.
Bafll›ca eserleri:
Antropometri
Teknikleri ‹çin Rehber
(1937),
Prehis-
torya Araflt›rmalar›nda Metodlar
(1938),
Etiyokuflu Hafriyat› Raporu
(1940),
‹nsanl›¤›n Kaynaklar› ve ‹lk Me-
deniyetler
(1946).
Kanun-› Esasî
Osmanl› Devleti’nin ilk yaz›l› anayasa-
s›. 19. yüzy›l ortalar›nda Balkanlarda,
Osmanl› ‹mparatorlu¤u içindeki de¤iflik
uluslar isyan durumundayd›. S›rbistan
ve Karada¤ ile savafl devam ederken bü-
yük devletler, kendi kendilerini yönete-
meyen Osmanl›lara, Hristiyan uyruklu-
lar›n haklar›n› çi¤nedikleri gerekçesiyle
müdahaleye haz›rlan›yordu. O s›rada ‹s-
tanbul’daki gazetelerin Kanun-› Esasî
tart›flmas›n› açmas›, Abdülaziz ve
V.Murad’›n arka arkaya tahttan indiril-
mesi, halk›n gözünde saltanat›n de¤erini
düflürdü¤ünden Genç Osmanl›lar hare-
ketine kat›lanlar, meflrutiyet idaresinin
kurulmas›n›, devletin kurtuluflu için tek
yol görüyorlard›. ‹flte böylesi bir ortam-
da tahta ç›kart›lan II.Abdülhamid, zo-
runlu olarak Kanun-› Esasî’yi ve meflru-
tiyet idaresini kabul etmek zorunda kal-
d›. Bu çerçevede Mithat Pafla’n›n kendi-
sine verdi¤i Kanun-› Cedit’i tek bafl›na
kabul etmemek için, Sait Pafla’ya çeviri-
sini yapt›rd›¤› Frans›z Anayasas›’n› nâ-
z›rlara da¤›t›p kendilerinden maddelere
iliflkin görüfllerini ve önerilerini yazma-
lar›n› istedi. Böylece haz›rlanan iki tasa-
r› Mithat Pafla baflkanl›¤›ndaki Vükela
Heyetince incelendikten sonra oluflturu-
lan 12 bölüm ve 119 maddeden oluflan
Kanun-› Esasî, 23 Aral›k 1876’da II.Ab-
dülhamid taraf›ndan ilân edildi. 1. bö-
lümde padiflah haklar›; 2. bölümde Os-
manl› Devleti’ndeki Hristiyan uyrukla-
r›n genel haklar›; 3. bölümde devlet vü-
kelas› (yürütme gücü); 4. bölümde me-
murlar; 5. bölümde genel meclis; 6. bö-
lümde Âyan Meclisi; 7. bölümde Mec-
lis-i Mebusan; 8. bölümde mahkemeler;
9. bölümde Yüce Divan; 10. bölümde
maliye; 11. bölümde vilâyetler; 12. bö-
lümde ilkö¤retim, Kanun-› Esasî de¤i-
flikli¤i, yasalar›n yorumlanmas› gibi de-
¤iflik konular ele al›nd›. Kanun-› Esa-
sî’nin 113.maddesinde padiflaha, hükû-
met üzerinde keyfî flekilde de¤ifliklik
yapmak ve yasama organ›n› da¤›tma
yetkisi verildi. Osmanl› uyruklulara sa¤-
lanan haklar da herhangi bir güvenceye
ba¤lanmad›. Bu nedenle II.Abdülhamid,
113.maddeye dayanarak fiubat 1878’de
Meclis-i Mebusan’› süresiz olarak kapa-
t›nca Kanun-› Esasî de ask›ya al›nd›.
II.Meflrutiyet’in ilân›ndan bir y›l sonra
1909’da Kanun-› Esasî, padiflah›n yetki-
sini s›n›rlayan, yasama ve yürütmenin
yetkilerini art›ran de¤iflikliklerle yeni-
den yürürlü¤e kondu. bk.
Anayasa
Kanun-› Esasî
Mazhar Müfit Kansu’ya ait son Osmanl› Meclis-i Mebusan› kimlik kart›.
fievket Aziz Kansu
Kanun-› Esasî’nin ilân›na iliflkin hatt-› hü-
mâyun.
